غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی
قیمت نفت در بازارهای جهانی طی هفته گذشته روند نزولی در پیش گرفت.

به‌رغم ادامه درگیری‌ها در نوار غزه و نگرانی‌ها از اخلال در عرضه نفت خام خاورمیانه و خلیج فارس و همچنین اختلافات گازی روسیه و اوکراین، قیمت نفت خام WTI طی دوره 8 ژانویه تا 16 ژانویه 2009، به دلیل اوضاع نابسامان اقتصاد جهانی و کاهش تقاضای نفت و همچنین افزایش ذخیره‌سازی‌های نفت خام و فرآورده‌های نفتی آمریکا به میزان 7/9‌میلیون بشکه، به میزان 6/15درصد کاهش یافت.
بر اساس تازه‌ترین پیش‌بینی سازمان اوپک، تقاضای جهانی نفت در سال جاری میلادی، ۱۸۰‌هزار بشکه در روز کاهش خواهد داشت. پیش‌بینی اوپک از پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی و وزارت انرژی آمریکا خوشبینانه‌تر است. آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده است که تقاضای جهانی نفت در سال جاری میلادی به دلیل تاثیرات رکود اقتصاد جهانی بر میزان مصرف، با کاهش روزانه ۹۴۰‌هزار بشکه‌ای به ۸۵‌میلیون و ۳۰۰‌هزار بشکه در روز خواهد رسید. وزارت انرژی آمریکا نیز در گزارشی اعلام نموده است که مصرف نفت جهان در سال ۲۰۰۹ نسبت به سال ۲۰۰۸ روزانه ۸۱۰‌هزار بشکه کاهش خواهد یافت. به عقیده تحلیلگران، روند صعودی ذخیره سازی‌های نفت خام آمریکا در چند ماه اخیر، نشان از تاثیر رکود کنونی اقتصاد آمریکا بر سطح تقاضا و ادامه روند کاهشی بهای نفت دارد.
دبیر کل اوپک در راستای اقدام در جهت تقویت قیمت‌های نفت تاکید نموده است که دبیرخانه این سازمان، بازار نفت را بعد از 15 فوریه به دقت بررسی نموده و نتایج آنرا در نشست وزیران نفت عضو اوپک در 15 مارس 2009 در وین ارائه خواهد کرد و در صورتی‌که بازار نفت تا دو ماه آینده با اضافه عرضه نفت روبه‌رو باشد، اعضای این سازمان تصمیم‌های جدیدی را برای مقابله برای تقویت بهای نفت خواهند گرفت. وزیر نفت عربستان اعلام نموده است که تولید نفت این کشور در ماه فوریه آتی 300‌هزار بشکه در روز کاهش یافته و به کمتر از سهمیه تعیین شده یعنی هشت‌میلیون و 50‌هزار بشکه در روز خواهد رسید. ونزوئلا نیز هفته گذشته به دنبال تصمیم اوپک مبنی بر کاهش سهمیه اعضا، تولید روزانه خود را 189‌هزار بشکه کاهش داد. تولید کنونی این کشور در حدود دو‌میلیون و 400‌هزار بشکه در روز است. وزیر نفت آنگولا نیز اعلام نموده است، این کشور تولید خود را از اوایل ماه مارس از روزانه یک‌میلیون و 800‌هزار بشکه به یک‌میلیون و 650‌هزار بشکه کاهش خواهد داد.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) قیمت سبد نفتی اوپک از ۱۳/۴۲‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۸ ژانویه ۲۰۰۹، به‌رغم ادامه درگیری‌ها در منطقه و نگرانی از مختل شدن عرضه نفت خاورمیانه و خلیج فارس و همچنین تداوم اختلافات گازی روسیه و اوکراین، به دلیل انتشار آمار ناامید کننده درباره اوضاع اقتصاد جهانی که حاکی از تداوم و تشدید بحران و به تبع آن کاهش تقاضای نفت می‌باشد، به ۸۵/۴۰دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۵ ژانویه کاهش یافته است. همچنین میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۶ ژانویه ۲۰۰۹ با ۳‌دلار و ۳۸ سنت کاهش (۷/۷درصد) نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۴۰‌دلار و ۶۰ سنت رسیده است. به دلیل روند افزایشی قیمت نفت اوپک در ابتدای سال ۲۰۰۹، میانگین بهای سبد نفتی اوپک تاکنون (۱۵ ژانویه) با ۳‌دلار و ۶۳ سنت افزایش نسبت به میانگین ماه دسامبر ۲۰۰۸ به هر بشکه ۴۲دلار و ۲۳ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در دسامبر ۲۰۰۸ معادل ۳۸‌دلار و ۶۰ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۳ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 59/4‌دلار کاهش نسبت به هفته قبل از آن (معادل 10 درصد) از 06/46‌دلار در هر بشکه در روز 7 ژانویه 2009 به بشکه ای 41 ‌دلار و 47 سنت در تاریخ 14 ژانویه 2009 کاهش یافته است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (14 ژانویه 2009) 42‌دلار و 72 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 39‌دلار و 47 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 39‌دلار و 5 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 37‌دلار و 50 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 44‌دلار و 60 سنت، در شمال غربی اروپا 38‌دلار و 84 سنت و در بازار مدیترانه 38‌دلار و 80 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 42‌دلار و 2 سنت، در شمال غربی اروپا 37‌دلار و 28 سنت و در بازار مدیترانه 36‌دلار و 65 سنت به فروش رسیده است. همچنین میانگین قیمت تقریبی هر بشکه نفت خام صادراتی ایران از ابتدای ماه جاری میلادی به بشکه‌ای 42‌دلار و 20سنت رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با ۵‌دلار و ۷ سنت افزایش نسبت به هفته قبل از آن، در روز ۱۴ ژانویه ۲۰۰۹ در سطح ۴۲۱‌دلار و ۳۱ سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه ۳۹۹‌دلار و ۷۵ سنت، شمال اروپا ۳۸۴‌دلار و ۵۰ سنت، آمریکا ۴۶۳‌دلار و ۳۱ سنت، ژاپن ۴۵۵‌دلار و ۵۴ سنت و سنگاپور ۴۴۰‌دلار و ۲۳ سنت معامله شده است. همچنین سوخت جت (نفت سفید) با بهای ۴۷۸‌دلار و ۶۴ سنت به ازای هر تن، بالاترین رقم فروش را در میان دیگر فرآورده‌ها در بازار خلیج فارس به خود اختصاص داده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس به ۳۶۲‌دلار و ۴۵ سنت، نفت گاز ۴۴۰‌دلار و ۳۷ سنت، نفت کوره ۲۴۵‌دلار و ۱۳ سنت و پروپان و بوتان به قیمت ۳۸۰ ‌دلار به فروش رسیده است. به‌رغم تداوم نگرانی‌های موجود در بازار نفت، قیمت نفت خام WTI به دلیل افزایش شدید ذخیره سازی‌های نفت خام و فرآورده‌های نفتی آمریکا طی هفته گذشته، از بیش از ۴۲‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۸ ژانویه ۲۰۰۹ به کمتر از ۸۳/۳۵‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۶ ژانویه کاهش یافته است. این افزایش قابل توجه ذخیره‌سازی‌ها موید تداوم و تشدید بحران اقتصادی آمریکا و جهان و به تبع آن کاهش تقاضای نفت خام و فرآورده‌های نفتی است. در حال حاضر بحران اقتصادی علاوه بر بخش مسکن و بخش مالی به بخش‌های دیگر نیز نفوذ کرده و موجب بی ثباتی در بازارهای جهانی شده است.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 9 ژانویه 2009 معادل 6/326‌میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل به میزان 2/1‌میلیون بشکه افزایش یافته است و معادل 5/39‌میلیون بشکه نیز از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 11 ژانویه 2008 بیشتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل به میزان 1/0 روز افزایش یافته و در سطح 6/22 روز قرار گرفته است که به میزان 9/3 روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. طی هفته مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 64‌هزار بشکه در روز افزایش یافته است، ولی به میزان 425‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
پیش‌بینی قیمت
در هفته گذشته ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا و بنزین به ترتیب در حدود 2/1 و 1/2‌میلیون بشکه افزایش یافتند در حالیکه سطح ذخیره نفت نسبت به بیشترین میزان در پنج سال گذشته فراتر رفته است و ذخیره‌های بنزین نیز به بیشترین میزان نسبت به پنج سال گذشته نزدیک می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که کاهش تولید نفت نتوانسته بر سطح ذخیره‌سازی نفت اثر گذارد و کاهش مصرف نفت و بنزین همچنان ادامه دارد. آمار ارائه شده جدید نیز دلالت بر کاهش مصرف نفت در آینده نزدیک دارد که این موضوع می‌تواند به افزایش ذخیره سازی‌ها استمرار بخشد.
قیمت نفت WTI که در سطح ۳۵‌دلار در بشکه با حمایت روبه‌رو شده، با فشار سنگین برای شکست آن روبه‌رو شده است، ولی در هفته گذشته قیمت بسته شده بالاتر از ۳۵‌دلار قرار گرفت ولی علائمی برای شکست آن مشاهده شد به طوری‌که قیمت به کمتر از ۳۴‌دلار سقوط نمود. افزایش ذخیره‌سازی‌ها در آمریکا و پیش‌بینی کاهش تقاضا، علل اصلی کاهش قیمت WTI بود.
در شرایط فعلی که قیمت‌های 40 و 35‌دلار در بشکه که در حدود هزینه نهایی تولید نفت خام جهان است سطوح حمایتی را شکل داده است ولی افزایش ذخیره سازی‌ها و کاهش پیش‌بینی تقاضا باعث شده است که فشار سنگین کاهشی بر قیمت وارد شود. در سطح 35‌دلار تلاطم در بازار بیشتر شده و بازیگران بازار به سرعت معاملات خود را از حالت خرید به فروش و بالعکس تبدیل می‌کنند و منتظر اخباری هستند که در جهت افزایش قیمت نفت عمل نماید که هنوز مشاهده نشده است. در چنین شرایطی انتشار هرگونه اخبار مثبت و منفی تلاطم بازار را بیشتر می‌کند. هنوز به شدت شرایط کنتانگو در بازار نفت برقرار است و این بدین معنی است که بازار منتظر افزایش قیمت‌های نفت در آینده نزدیک به بالاتر از 50‌دلار در بشکه است.
از لحاظ بنیادی هزینه نهایی تولید در قیمت‌های ۳۵ تا ۴۰‌دلار در بشکه می‌باشد، بنابراین در شرایط فعلی این دامنه قیمتی سطح حمایتی مناسبی بوجود آورده است. البته هزینه نهایی تا وقتی کارگر خواهد بود که میزان ظرفیت مازاد تولید نفت به خصوص در کشورهای اعضای اوپک پایین باشد. قیمت‌های قراردادهای آتی نیز قیمت‌های ۷۰ تا ۸۰‌دلار را مناسب بازار نفت نشان می‌دهند. ولی چنانچه روند کاهش تقاضا و افزایش ذخیره سازی‌ها ادامه یابد احتمالا بازار در مورد قیمت قراردادهای آتی‌ها نیز تجدید نظر کرده و سطوح پایین‌تر را برگزیند.
کارشناس ارشد اقتصاد انرژی