ایسنا- شاخص یا index در بازارهای سرمایه همواره به عنوان ابزاری برای نشان دادن وضعیت بازار و به عنوان دستگاه دماسنج بازار معرفی می‌شوند زیرا افزایش یا کاهش تقاضا، حجم معاملات و از همه مهم‌تر نوسان قیمت سهام شرکت‌ها و محصولات آنها از این طریق به فعالان و تصمیم‌گیران نمایش داده می‌شود. براین اساس است که شاخص جزو لاینفک هر بورسی است که با تولد بورس‌ها وجود آنها نیز احساس می‌شود، به همین دلیل همه بورس‌های جهان برای معرفی وضعیت خود از این ابزار بهره‌مند استفاده می‌کنند. با این حال بعد از گذشت بیش از یک سال از ادغام بورس‌های کالایی و تاسیس بورس کالای ایران و ورود محصولات متعدد به این بورس، تاکنون شاخصی برای نشان دادن وضعیت کلی این بازار طراحی نشده است، گرچه زمزمه‌های تعریف و تعیین شاخص در کمیته بورس کالا شنیده شده است، ولی با وجود تاثیر بورس کالا از قیمت‌های جهانی و آغاز معامله محصولات پتروشیمی و معاملات آتی در این بورس هنوز اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته است، این در حالی است که تمامی بورس‌های کالای دنیا توسط شاخص وضعیت خود را به فعالان نشان می‌دهند.

شاخصی که نیاز مشتریان را برطرف کند، نداریم

رییس سابق هیات مدیره بورس فلزات، طراحی شاخص را برای بورس کالا یک ضرورت می‌داند و معتقد است: بورس کالا به عنوان محلی که معاملات در آن انجام می‌شود، نیاز دارد که شرایط بازار را به اشخاصی که با آن در ارتباط هستند، منعکس کند. بنابراین قطعا طراحی شاخص در این بورس یک ضرورت است، گرچه در ابتدای آغاز فعالیت بورس کالا چند شاخص برای آن تعریف و بر اساس آن برخی مقایسه‌ها و محاسبات انجام شد، ولی شاخص‌های مورد نیازی که به طور دقیق تعریف و محاسبه شده و برطرف‌کننده نیاز مشتریان باشد، تاکنون طراحی نشده است.

تعیین شاخص مستقل برای هر کالا

محمد جعفر کرمپور با تاکید بر این که شاخص‌های مورد نظر باید طوری تنظیم شود که برطرف‌کننده نیاز خریداران باشد، به لزوم طراحی شاخص به تفکیک هر خانواده کالایی اشاره کرد و گفت: به دلیل این که واحدهای اندازه‌گیری که مبنای تهیه شاخص می‌شود، در محصولات بورس کالا (پتروشیمی، فلزات و کشاورزی) متفاوت است و واحدی که برای محصولات کشاورزی به کار برده می‌شود، با واحدی که برای فلزات به کار برده می‌شود متفاوت است؛ بنابراین بهترین کار این است که تعیین شاخص بر اساس خانواده هر کالایی که در بورس عرضه می‌شود صورت گیرد.

معیارهای محاسبه شاخص

او در ادامه معیارهای محاسبه شاخص را مورد توجه قرار داد و عنوان کرد: بیشتر محاسبات در تعیین شاخص باید بر مبنای قیمت انجام شود، بنابراین سطح عمومی قیمت‌ها در مقایسه با سایر فعالیت‌ها باید بیان شود تا دولت و کسانی که قصد سرمایه‌گذاری دارند، از وضعیت قیمت‌ها آگاهی یافته و تصمیم‌گیری کنند.

کرمپور در ادامه عنوان می‌کند: با آغاز فعالیت معاملات آتی در بورس کالا نیز ضرورت محاسبه شاخص بیش از پیش احساس می‌شود تا بتواند تصمیم‌گیرنده راهنمایی و هدایت کند.

وی در ادامه اظهار کرد: بنابراین شاخص‌هایی که باید در بورس کالا طراحی شود، باید بر اساس قیمت محصول، میزان عرضه و تقاضا، مقایسه با قیمت‌های جهانی، مقایسه با قیمت‌های دوره قبل و بعد و تغییرات مثبت و منفی در محاسبات لحاظ شود.

محاسبه شاخص به کار کارشناسی نیاز دارد

او با تاکید بر این که طراحی و محاسبه شاخص به یک کار کارشناسی دقیق نیاز دارد، یاد آور شد: در حال حاضر بخش پتروشیمی و فلزات با قیمت‌ها و شرایط جهانی در حال حرکت بوده و در این بخش هم واردکننده هستیم و هم صادرکننده و پول کالاهای جهانی در بازار داخلی مصرف می‌شود و کالاهای داخلی هم در دنیا مصرف و مقایسه می‌شود،

بنابراین باید این موارد در نظر گرفته شود، زیرا در صورتی‌که قیمت‌های جهانی فولاد را در نظر نداشته باشیم، ممکن است قیمت‌های داخلی آنچنان افزایش یابد که سیل واردات آغاز شده یا برعکس واردات در کشور متوقف شود و با کمبود مواجه شویم. بنابراین باید این موارد را در تعیین شاخص لحاظ کنیم.

استفاده از مشاوران باتجربه برای طراحی شاخص

این کارگزار بورس کالا با اشاره به این که در همه بورس‌های کالای دنیا شاخصی برای ارزیابی، مقایسه و اندازه‌گیری وضعیت بازار وجود دارد، تصریح کرد: برای طراحی شاخص ممکن است بورس کالا از نظر بدنه‌ کاری یا تخصصی با محدودیت مواجه باشد، بنابراین قطعا باید از مشاوران باتجربه برای طراحی شاخص کمک گرفته شود.

از سوی دیگر حمیدرضا شوشتریان ـ مدیر عامل کارگزاری آتی اندیش ـ به لزوم طراحی شاخص در بورس کالا معتقد است و می‌گوید: به دلیل این که در بورس کالا ارتباطات بین‌المللی با جهل برقرار است، لذا شاخص‌ها، در کنار شاخص‌های جهانی معنادار می‌شوند، به همین دلیل نیاز است مسوولان و سرمایه‌گذاران با اطلاع از وضعیت شاخص و با گرفتن نبض بازار نسبت به خرید و فروش اقدام کنند.

ضرورت طراحی شاخص در بخش فلزی و پتروشیمی

به اعتقاد وی بورس زمانی به طراحی شاخص نیاز دارد که یک محصول سهم عمده‌ای در حجم مبادلات کالا داشته باشد. به عبارت دیگر هر زمان که کالایی در بورس معامله شده و حجم معاملات آن زیاد باشد، آن زمان است که طراحی شاخص اهمیت می‌یابد؛ در نتیجه در حال حاضر طراحی شاخص روی کالای فلزی عملی است، در حالی که روی کالای کشاورزی عملی نیست زیرا کشاورزی سهم زیادی از کل بازار نداشته و ممکن است شاخص بورس را کاهش دهد.

شوشتریان در ادامه به طراحی شاخص در بخش فلزی و پتروشیمی تاکید می‌کند و معتقد است: باید طراحی شاخص در بورس کالا به صورت مجزا صورت گیرد یا حداقل در ابتدای کار روی محصولات فلزی و پتروشیمی متمرکز شود، زیرا با توجه به حجم کم محصولات کشاورزی طراحی

شاخص در این بخش مفهومی ندارد و ممکن است شاخص را کاهش دهد.