محمدحسین بابالو

ولیبدن یکی از مواد پر اهمیت در صنایع بالاخص تولید انواع فولاد آلیاژی است. حضور این ماده در فولاد سختی‌پذیری را بهبود بخشیده و بر قابلیت جوشکاری و برشکاری به‌طور مطلوبی اثر می‌گذارد. این ماده در کشور ما و دیگر نقاط جهان بصورت خالص یافت نگردیده و بعنوان یکی از مواد همراه مس توسط شرکت ملی مس تولید و... در بورس فلزات عرضه می‌گردد. به تازگی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران از اکتشاف یک معدن سرب و روی به همراه این ماده با عیار مولیبدن نزدیک به ۱درصد در منطقه معدنی مهدی آباد بهاباد خبر داده است. همچنین شایعاتی مبنی بر پیداشدن دو معدن از این ماده در استان‌های خراسان رضوی و فارس به گوش رسیده که هنوز از طرف هیچ مقام رسمی تایید نگردیده است.

در بازارهای جهانی این ماده غالبا در دو گرید اروپایی و چینی عرضه گردیده و نوع اروپایی با توجه به درصد عناصر مزاحم کمتر از قیمت بالاتری نیز برخوردار می‌باشد. این ماده با نام کنسانتره مولیبدن و به‌صورت دی سولفید مولیبدن و اصطلاحا سولفور مولیبدن توسط شرکت ملی مس در روزهای سه شنبه در بورس فلزات تهران عرضه شده و ملاک قیمت‌گذاری آن نزدیک به ۶درصد کمتر از قیمت اعلامی توسط سایت متال بولتن بوده و این نحوه قیمت‌گذاری مورد انتقاد بسیاری از فعالان بازار می‌باشد. این شرکت بصورت اعتباری ۳ ماه اقدام به فروش این ماده می‌نماید. میزان تولید کنسانتره مولیبدن در سال ۸۶ توسط این شرکت ۵۸۲۸ تن اعلام گردید. این ماده پس از عرضه در بورس کالا در صورت عدم خرید به بازارهای جهانی عرضه می‌گردد. کنسانتره مولیبدن توسط شرکت‌های داخلی به دی‌اکسید، تری اکسید، فرومولیبدن و گاهی بصورت مولیبدن خالص فرآوری شده و غالبا صادر می‌شود. با توجه به زمینه فعالیت و دانش فنی بومی شده این حرفه، کارخانجات بسیاری اقدام به فعالیت بر این صنعت نموده‌اند.

با توجه به نحوه قیمت‌گذاری و نحوه عرضه این ماده اولیه شرکت‌های دخیل در این حرفه با مشکلات بسیاری دست در گریبان بوده که بخشی فنی و بخشی بازرگانی است. در ابتدا ذکر این نکته ضروری است که این حرفه با توجه به درآمد و حجم سرمایه گذاری اولیه بیش از همه نیاز به بنیه مالی برای تامین سرمایه در گردش خود برای فعالیت‌های آتی داشته و پس از آن به توان بازاریابی قوی بین‌المللی برای فروش تولیدات خود دارند که شاید از بنیه مالی قوی مهمتر باشد. با توجه به مصرف محدود داخلی این ماده، غالبا تولیدکنندگان برای صادرات مشتاق بوده و دلیل دیگر اشتیاق آنها ۳درصد جایزه صادراتی برای این ماده است که با توجه به ارزش بالای آن به جذابیت صادرات می‌افزاید. همچنین در صورت صادرات از معافیت مالیاتی ۱۰۰درصد برخوردار خواهند بود. به همین دلیل غالبا تولیدکنندگان راسا اقدام به اظهار گمرکی می‌نمایند. هم‌اکنون به‌صورت محدود تجاری اقدام به واردات این ماده از کشورهای چین، کشورهای مشترک‌المنافع (CIS) و ... نموده‌اند که از قیمت، کیفیت و متاسفانه امنیت پایین‌تری نیز برخوردار است.

هم‌اکنون و با توجه به رکود جهانی، تقاضا برای این ماده بسیار کاهش یافته و بازارها به حالت راکد درآمده اند. غالب کارخانجات و تجار این حرفه هم‌اکنون صبر و انتظار را برگزیده‌اند (Wait & See). در خصوص مسائل فنی شرایط اندکی پیچیده‌تر است. غالب تولیدکنندگان با توجه به سادگی فرآیند، اقدام به تولید دی اکسید و تری اکسید مولیبدن می‌نمایند که تقریبا بوسیله یک کوره دوار انجام می‌گیرد و از تولید فرومولیبدن به دلیل سرمایه‌گذاری بیشتر، دانش فنی و تجربه بالاتر خودداری می‌کنند. این مطلب باعث کاهش حاشیه سود و در عین حال سرعت بیشتر تولید می‌گردد. این ماده متاسفانه به نسبت فرومولیبدن از قیمت و جذابیت کمتری نیز برخوردار است. نکته دیگر کم شدن مقداری مولیبدن در فرآیند تصفیه بوده که بخشی در سرباره یا غبار کوره تجمع می‌یابد. با خردایش و فلز جوری دقیق سرباره و جمع آوری غبار می‌توان از کاهش حاشیه سود جلوگیری نمود. در خبرها آمده بود که یک واحد تولیدی در استان اصفهان اقدام به تصفیه غبار کوره نموده و از آن اکسید مولیبدن و فلز رونیوم استحصال می‌نماید. با توجه به عیار برخی عناصر از جمله سیلیس، مولیبدن، گوگرد و فسفر، رونیوم، کربن و ... می‌توان اقدام به بازاریابی و فروش سرباره و غبار کوره نمود. نکته دیگر در این خصوص زمان ۳ ماه فروشنده برای تصفیه مبلغ فروش کنسانتره است که در صورت بازاریابی درست و خط تولید پیوسته در این مدت می‌توان دو مرتبه اقدام به خرید کنسانتره و تولید فرومولیبدن و فروش آن نمود. همچنین با توجه به فرآیند تصفیه که از کنسانتره گوگردزدایی می‌کند برای دریافت پروانه بهره‌برداری، سازمان محیط زیست با وسواس بسیاری در مدت زمانی متغیر اقدام به نمونه‌برداری و انجام آزمایشات گسترده می‌نماید که این مطلب به طولانی شدن زمان دریافت این پروانه می‌انجامد.

در این مدت زمانی تولیدات شامل ۲۰درصد مالیات از سود خالص و به دلیل پیچیدگی این محاسبات اقدام به دریافت ۵درصد سود ناخالص می‌گردد. با این موارد یک شرکت فاقد این پروانه بهره برداری در صورت فروش داخلی یا حتی اظهار توسط مشتری متحمل ۵درصد مالیات و از دست دادن ۳درصد جایزه صادراتی می‌گردد. بنابراین بازاریابی بین‌المللی این محصول اهمیت بسزایی می‌یابد. البته جایزه صادراتی و عدم پرداخت مالیات برای تولیدکنندگان ماده اولیه نیز جذاب بوده و قدرت رقابت آنان را در بازارهای بین‌المللی افزایش می‌دهد.

این یکی از دلایل عدم اشتیاق شرکت ملی مس برای فروش در بازارهای داخلی است. در صورت حذف جایزه صادراتی و اعمال تعرفه صادرات این ماده و دیگر مواد اولیه بصورت خام یقینا صنایع تبدیلی در داخل کشور رونق بیشتری خواهند گرفت. فراموش نکنیم هم‌اکنون ارمنستان بعنوان یکی از تولیدکنندگان مطرح مولیبدن در سطح جهانی اقدام به ممنوعیت صادرات سولفور مولیبدن و دیگر ترکیبات سولفوره به منظور حمایت از صنایع داخلی نموده است. هم اکنون تولیدکنندگان داخلی این مواد با مشکلات بسیاری دست در گریبان بوده که غالب آن به بالابودن قیمت مواد اولیه و رکود بین‌المللی و کاهش قدرت صادراتی آنان باز می‌گردد. خبرها حکایت از کاهش تولید کنسانتره مولیبدن در سطح جهان به دلیل کاهش تولید مس می‌نماید. با توجه به نوسان کم این ماده و دیگر مواد حساس و پیچیده در مقایسه با دیگر فلزات امید برای بهبود شرایط این فلز بیشتر می‌باشد.