بازار در انتظار رونق بیشتر معاملات پتروشیمی‌ها
منیژه حیاتی- رینگ پتروشیمی بورس کالا از زمان افتتاح آن تاکنون، فرازونشیب بسیاری را پشت سر گذاشته و طی این مدت که کارشناسان از آن به عنوان دوره گذار نام می‌برند، به‌رغم تاکید مصوبه هیات دولت بر انجام معاملات تمام فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی در بورس کالا، معاملات پتروشیمی در این بورس سهم ناچیزی از کل معاملات بازار پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی را داشته است.

طی این مدت 8 کالای قیر، پلی‌اتیلن (در گروه‌های مختلف)، پلی‌پروپیلن، ABS، شیمیایی، دوده صنعتی، روغن و اکستراکت در بورس پذیرفته شده‌اند که متانول و گوگرد نیز در حال پیوستن به این لیست هستند.
از ابتدای راه‌اندازی رینگ پتروشیمی بورس کالا تا۲۰تیر ماه سال جاری یک‌میلیون و ۲۹۱هزار و ۵۲۰تن کالا در بورس معامله شده که با توجه به تولید سالانه فرآورده‌های پتروشیمی رقم ناچیزی محسوب می‌شود، البته مسوولان طی این مدت وعده‌های بسیاری مبنی بر تداوم پذیرش محصولات جدید مطرح کردند، اما به نظر می‌رسد به جز ورود کالاهای جدید و توسعه معاملات از لحاظ تنوع محصولات، موارد دیگری همچون اطلاع‌رسانی بیشتر در بازار، تقویت توان کارشناسی کارگزاری‌ها در این حوزه و ریشه‌یابی عدم حضور خریداران در بازار وجود دارد که مسوولان بورس و دست‌اندرکاران آن باید توجه بیشتری در این موارد داشته باشند. یکی از کارگزاران بورس کالا در خصوص عملکرد بورس در حوزه معاملات محصولات پتروشیمی طی این مدت می‌گوید: عملکرد بورس طی این مدت مناسب بود. البته نواقصی وجود دارد؛ اما در نهایت مکانیزم بورس در جهت کشف قیمت بسیار سازگار با بازار بوده است.
حسینی‌پور، کارگزار بانک کشاورزی خاطرنشان ساخت: برای مثال در بحث قیمت‌گذاری قیر در بورس کالا در نگاه اول اگرچه با ورود این محصول به بورس قیمت آن به شدت افزایش پیدا کرده، اما در کل در خلال صحبت‌ها و بحث‌هایی که مطرح می‌شود، تقریبا تمام فعالان بازار اعم از فروشنده و خریدار راضی هستند. وی درخصوص عملکرد کارگزاران گفت: عملکرد کارگزاری‌ها شفاف بوده و حتی یک مورد هم در رد این قضیه ایجاد نشده است.وی درخصوص نحوه فروش و جلسات معاملاتی پتروشیمی‌ها در بورس نیز معتقد است روال عادی عرضه‌ها از سوی کارگزاران طبیعی و قابل‌قبول است و اگر هم قرار است طی این مدت تغییری باشد، قبلا به اطلاع بازار می‌رسید. برای مثال نفت جی‌ پیش از این هر روز عرضه می‌کرد که از هفته قبل به یک روز در میان کاهش پیدا کرده است.
این کارگزار بورس عمده چالش‌ معاملات را تقاضای بازار مطرح کرد و گفت: متاسفانه برخی خریداران هنوز به جای اینکه در بورس و مستقیما اقدام به خرید کنند در خارج از بورس خرید خود را انجام می‌دهند.
برای مثال مازاد قیر خریداری شده از طریق بورس در خارج از بازار به خریداران جزء فروخته می‌شود که این امر دو نرخی شدن محصول را به دنبال داشته است.
وی معتقد است در حال حاضر مطمئن‌ترین روش خرید از طریق بورس است و اگر کالایی خارج از بورس و با قیمت پایین‌تر معامله می‌شود، احتمالا تغییراتی در کالا صورت گرفته که برای فروشنده توجیه اقتصادی پیدا کرده است، اما این تغییرات نهایتا به ضرر مشتریان است.
وی عدم‌تقویت تقاضا در بازار را مربوط به خواست خود خریداران ذکر کرد و گفت: برای مثال عده‌ای از خریداران و متقاضیان به جای آنکه از طریق کارگزار و بورس خرید کنند قیر خود را از مازاد مصرف پیمانکاران می‌خرند.
در همین حال یکی دیگر از کارگزاران بورس درخصوص نحوه عملکرد رینگ پتروشیمی می‌گوید: عملکرد پتروشیمی‌ها در بورس طی این مدت به‌رغم مدت زمان کمی که می‌گذرد در مقایسه با رینگ فلزی بهتر بود. چون وقتی صحبت از بورس به‌میان می‌آید، آن را بازاری می‌دانند که حجم زیاد عرضه در مقابل حجم زیادی از تقاضا قرار می‌گیرد و کشف قیمت نیز در نتیجه این عرضه و تقاضاها صورت می‌گیرد که این امر کاملا در مورد پتروشیمی‌ها صدق می‌کند.
وی خاطرنشان ساخت: متاسفانه در رینگ فلزی طی چند سال اخیر عرضه‌کنندگان به چند شرکت محدود شده و طرف تقاضا نیز باتوجه به نحوه تناژ کالاهای عرضه شده و مقررات بورس مبنی برتسویه 3 روزه معاملات، به تعداد معینی از تجار محدود بوده و به‌طور کلی معاملات رینگ فلزی بورس به تعداد خاصی از افراد محدود می‌شد.
وی تاکید کرد: باتوجه به جدید بودن رینگ پتروشیمی، عرضه‌کنندگان و صنایع پایین‌دستی پتروشیمی ترجیح می‌دهند در بازار منظم‌تر و شفاف‌تری به‌عنوان بورس محصولات خود را به‌فروش برسانند، به‌همین دلیل شاهد بودیم که طی ۳ الی ۴ ماه گذشته عرضه‌های موفقی در بورس انجام شد و حتی وجود دلال‌ها نیز محدود بوده است.این کارگزار بورس به تولیدکنندگان ظروف پلاستیکی و مصرف‌کنندگان نهایی قیر در بورس اشاره کرد و گفت: در رینگ پتروشیمی خوشبختانه تعداد بیشتری از خریداران بخش خصوصی در بورس حاضر می‌شوند که در مقایسه با فلزات خیلی بهتر و قابل قبول‌تر است.
وی درخصوص درصد حضور واسطه‌ها در رینگ پتروشیمی گفت: اصولا حضور دلال‌ها و واسطه‌ها اگر درحد معقولی باشد، نه تنها باعث برهم خوردن بازار نمی‌شود، بلکه حتی به روان‌ شدن بازار هم کمک می‌کند؛ چرا که واسطه‌ها به‌دلیل داشتن توان مالی بالا در شرایطی که بازار در رکود قرار دارد، می‌توانند به تعادل عرضه و تقاضا کمک کنند. خوشبختانه در رینگ پتروشیمی این بخش از بازار درصد کمی از خرید را به خود اختصاص داده‌اند، بنابراین در مقایسه با رینگ فلزی در شرایط بهتری قرار دارد.وی به کاهش نرخ‌های جهانی طی هفته گذشته اشاره کرد و گفت: به نظر می‌رسد به مرور زمان عرضه‌کننده‌ها بیشتر از قبل با ویژگی‌های بورس و مقررات آن آشنا شده‌اند. برای مثال می‌بینیم در شرایطی که بازار به دلیل کاهش قیمت نفت و رکود معاملات پتروشیمی در دنیا با رکود همراه بوده، شرکت بازرگانی پتروشیمی عرضه‌های خود را همچنان انجام داده و قرار بر این است که هفته‌ای یک بارکالاهای خود را در بورس عرضه کند. ضمن اینکه هفته گذشته به تناسب کاهش قیمت‌های جهانی 10 تا 30 تومان از نرخ محصولات کاسته شد.
این امر نشان می‌دهد که بازار در نرخ‌گذاری به بازارهای جهانی هم توجه کرده و به این درجه از بلوغ که به جز وضعیت داخلی به بازارهای جهانی نیز نیم‌نگاهی داشته باشد، رسیده است.