حافظ عزیزی نقش
بیش از ۳۰ سال است که نظام اقتصادی ما از یارانه‌های دولتی در بخش‌های مختلف بهره می‌گیرد. اینک دولت در یک اقدام بسیار تحسین‌برانگیز‌درصدد است ساختار اقتصادی کشور و صنایع را اصلاح کرده و طرح حذف نظام رانتی را پیاده کند. البته در قانون برنامه چهارم نیز مقرر گشته است که تا سال‌های ۹۱ و ۹۲ یارانه‌ها هدفمند شوند.

در ارتباط با این موضوع، رئوس طرح تحول اقتصادی برای حوزه فلزات نیز تعیین شده و در آینده ای نزدیک شاهد تحولات گسترده‌ای در این بخش عظیم خواهیم بود. بدون شک فعالان این بخش تا کنون محاسبات سود و زیان‌، خرید‌، فروش‌، صادرات‌، قیمت تمام شده و... شرکت‌ها و کارخانه‌های خود را بر اساس نظام فعلی اقتصادی تعریف کرده‌اند و تولیدات محصولات فلزی نیز زیر سایه قیمت‌های فعلی انرژی‌، مواد اولیه‌، حمل و نقل و روابط حاکم بر سیستم مالیاتی‌، بانکی‌، بیمه‌ای و... برنامه‌ریزی شده‌اند. مطالعات کارشناسی نشان می‌دهد که حذف یارانه‌ها بر هزینه تولید فلزات در حدود 17/30درصد (کتاب گذر ایران در تبدیل ثروت نفت به توسعه‌، دکتر احمد میدری) خواهد افزود‌. در این گفتار به بررسی اجمالی وضعیت صنعت فولاد ایران در صورت حذف کلیه یارانه‌های دریافتی پرداخته‌ایم‌. امید است کارشناسان و صاحب‌نظران کشور در این زمینه بررسی و مطالعات بیشتری انجام دهند تا تمام زوایای پیدا و پنهان «طرح تحول اقتصادی دولت»‌، بیش از این در اختیار اقشار مختلف جامعه و شهروندان گرامی‌قرار گیرد‌.
اثرات حذف یارانه‌های دریافتی بر کارخانجات فولادسازی:
یارانه‌های دریافتی صنعت فولاد به 3 بخش عمده‌: 1- مواد اولیه (‌سنگ‌آهن دریافتی‌) 2- انرژی مصرفی (‌برق و گاز) 3 - حمل و نقل مربوط می‌شود.
مواد اولیه‌:
معدنکاران کشور (‌تولید کنندگان سنگ آهن‌) در حال حاضر هر کیلو سنگ‌آهن را به نرخ 56 تومان (‌میانگین‌) در اختیار کارخانجات فولاد سازی قرار می‌دهند، در حالی‌که قیمت جهانی هر کیلو سنگ‌آهن (‌با عیار مشابه‌) در بازارهای جهانی در حدود 156 تومان/کیلوگرم است! و به این ترتیب‌، معدنکاران ایرانی سنگ‌آهن خود را با 100 تومان تخفیف در هر کیلو به فروش می‌رسانند. با حذف تخفیف فوق و خرید سنگ‌آهن با نرخ‌های بین‌المللی‌، قیمت مواد اولیه در حدود 78/2 برابر رقم فعلی برای صنایع فولاد‌سازی رقم خواهد خورد‌.
انرژی مصرفی‌:
در بخش گاز و برق مصرفی‌، صنایع فولادی قیمت هر مترمکعب گاز طبیعی را در حال حاضر به نرخ 185ریال و نرخ برق مصرفی را 200ریال/ هر کیلووات ساعت خریداری می‌کنند‌. با فرض افزایش قیمت گاز و برق به نرخ‌های بین‌المللی‌، نرخ هر مترمکعب گاز 700ریال و نرخ هر کیلووات ساعت برق معادل 773ریال خواهد بود که به ترتیب 78/3 و 86/3 برابر ارقام فعلی است‌.
حمل و نقل‌:
هزینه حمل سنگ‌آهن در حال حاضر رقمی‌در حدود 8800 تومان (‌حداکثر‌) به ازای هر تن می‌باشد‌.
بنابر مطالعات صورت گرفته (‌به نقل از کتاب گذر ایران در تبدیل ثروت نفت به توسعه‌، دکتر احمد میدری‌) حذف یارانه‌های بخش حمل و نقل‌، منجر به رشد ۳/۸۸‌درصدی در هزینه حمل و نقل بار خواهد شد بنابراین هزینه حمل هر تن سنگ‌آهن به مبلغ ۱۶۵۷۰ تومان در صورت آزادسازی نرخ سوخت و عوامل دیگر مرتبط با حمل و نقل افزایش خواهد یافت‌. حال می‌توان چنین نتیجه گرفت‌:
1 - کنسانتره سنگ‌آهن با هزینه حمل به مقصد برای کارخانجات فولادسازی در نظام غیر یارانه ای معادل 172570= 16570 + 156000 خواهد بود‌.
۲ - در حال حاضر (‌نظام رانتی‌) با استفاده از سنگ‌آهن ۲۰۰ الی ۱۷۲هزار تومانی‌، می‌توان شمش (‌بیلت‌) ۵۰۰هزار تومانی/ تن تولید کرد (‌نقل از روزنامه دنیای اقتصاد‌، مورخ ۶/۵/۸۷‌، مدیرعامل شرکت نورد فولاد یزد‌). محاسبات نشان می‌دهد در نظام غیریارانه‌ای با سنگ‌آهن ۱۷۲۵۷۰تومانی و با صرف هزینه‌ای معادل ۵/۳ برابر نرخ سنگ آهن‌، تولید شمش در کشور حداکثر به قیمت ۶۰۴هزار تومان در هر تن خواهد رسید‌.
604000 = 3/5 × 172500
چنانکه از جداول ذیل پیدا است‌، هزینه تولید یک کیلوگرم محصول فولادی حتی در صورت حذف نظام رانتی (‌نرخ سنگ‌آهن ۱۵۶هزار تومان‌، هزینه حمل و نقل بار ۱۶۵۷۰تومان‌، نرخ گاز مصرفی ۷۰۰ ریال/متر مکعب‌، نرخ برق مصرفی ۷۷۳ریال/کیلو وات ساعت و‌...‌) در داخل کشور بالغ بر ۸۰۰۰ریال خواهد بود‌. این مهم در صورتی است که هزینه تولید یک کیلوگرم محصول فولادی با شمش وارداتی در نظام فعلی معادل ۱۱۶۰۰ ریال است.
نتیجه‌گیری‌:
با اجرای طرح تحول اقتصادی‌، مزیت‌های فعلی صنعت فولاد در کشور دستخوش بحران و دگرگونی قابل توجهی نخواهد شد و مدیریت راهبردی شرکت‌های تولیدکننده محصولات فولادی در کشور چنان برنامه ریزی و تدوین شده است که حتی در قالب طرح حذف یارانه‌ها - کماکان از مزیت نسبی در صنعت فولاد برخوردار خواهیم بود‌.