از سوی ناظر تالار تشریح شد
جزئیات نحوه معاملات نفت و پتروشیمی‌در «بورس»
مطالعات بورس نفت از سال ۱۳۸۳ با مشارکت یک کنسرسیوم بین‌المللی آغاز و تفاهم‌نامه راه اندازی این بورس در اردیبهشت ماه همان سال امضا شد.
بورس نفت ایران در نخستین ماه‌های فعالیت توانسته است به جایگاه خوبی دست یابد، در عین حال نزدیک شدن به قیمت‌های جهانی به سود بورس نفت و توقف قاچاق محصولات نفتی و پتروشیمی‌در کشور است.
مطالعات بورس نفت از سال ۱۳۸۳ با مشارکت یک کنسرسیوم بین‌المللی آغاز و تفاهم‌نامه راه اندازی این بورس در اردیبهشت ماه همان سال امضا شد. طرح بورس نفت، گاز و پتروشیمی‌ایران در تابستان ۱۳۸۴ به وسیله شورای بورس، بر اساس ماده ۹۵ قانون برنامه چهارم توسعه و ماده ۹۵ برنامه سوم به تصویب رسید.
این شورا همچنین مقرر کرد که وزارت نفت اقدام‌های لازم را برای راه اندازی و اجرایی کردن این بورس، به انجام برساند و به این ترتیب طرح راه‌اندازی بورس نفت کشور وارد مرحله عملیاتی شد.
پس از مدت‌ها انتظار، روز یکشنبه (۲۸ بهمن)، فاز اول بورس نفت با حضور وزیران نفت و اقتصاد و دارایی، رییس سازمان بورس و سایر مسوولان مربوطه، با انجام نخستین معامله حقیقی راه اندازی شد تا به صورت همزمان در تهران و کیش به فعالیت بپردازد و اکنون بیش از سه ماه است که رینگ محصولات پایین دستی نفت و پتروشیمی‌با موفقیت به کار خود ادامه می‌دهد.
پژمان ساعت ساز، ناظر تالار رینگ محصولات پایین دستی نفت و پتروشیمی، در گفت‌و‌گویی با «شانا» به تشریح نحوه معاملات و عملکرد بازار بورس نفت در سه ماه گذشته پرداخت که در ادامه می‌خوانید:
لطفا درباره نحوه عملکرد تالار بورس تهران و کیش و ارتباط این تالارها با هم توضیح دهید.
رینگ محصولات پایین دستی نفت و پتروشیمی‌بهمن ماه سال گذشته با انجام اولین معامله حقیقی فعالیت خود را در تالارهای تهران و کیش آغاز کرد.
تالارهای بورس تهران و کیش به صورت آنلاین از طریق اینترنت و تلفن با هم در ارتباط هستند. معامله اصلی محصولات عرضه شده در بورس، در تالار کیش صورت می‌پذیرد و همزمان در تالار بورس تهران به نمایش در می‌آید.
همچنین در جزیره کیش ساختمانی مخصوص فعالیت بورس نفت خریداری شده است که تا یک ماه آینده راه اندازی خواهد شد. رینگ محصولات پایین دستی نفت و پتروشیمی‌شنبه تا چهارشنبه هر هفته از ساعت ۱۴ تا ۱۶ عصر معاملات خود را انجام می‌دهد.
ملاک اصلی معاملات، تالار کیش است، اما به دلیل آن که تعداد زیادی از فعالان بازار در تهران حضور دارند و برای انجام معامله صحیح نیازمند کسب آگاهی از روند معاملات، افزایش و کاهش معاملات و میزان قیمت‌ها هستند، تمام اطلاعاتی که در تابلوی بورس کیش به نمایش در می‌آید، به صورت همزمان در تهران نیز نشان داده می‌شود.
منظور از فعالان بازار چه کسانی هستند؟
هم اکنون در رینگ محصولات پایین دستی نفت و پتروشیمی‌دو گروه اصلی از شرکت‌ها فعالیت می‌کنند.
گروه اول شرکت‌های تولید کننده محصولات هستند که این مواد را در بورس عرضه می‌کنند، مانند نفت جی، پاسارگاد، پتروشیمی‌امیرکبیر، نفت سپاهان و سایر شرکت‌هایی که در آینده به بورس وارد خواهند شد و محصولاتی مانند قیر، پلی اتیلن سبک خطی، اکستراکت، روغن‌ها، دوده و سایر محصولات را به بازار عرضه می‌کنند.
گروه دوم کارگزارانی هستند که این محصولات را خریداری می‌کنند و تعداد آنها به حدود ۳۰ شرکت کارگزاری می‌رسد.
در کنار این دو گروه اصلی عده ای نیز در خارج از تالار بورس از طریق تلفن‌های متصل به شرکت‌های کارگزاری میزان تقاضای خود را برای خرید محصولات اعلام می‌کنند و می‌توانند معامله کنند.
فعالان بازار در واقع نمایندگان عرضه کنندگان و کارگزاران هستند که یک نماینده در تهران و یک نماینده در کیش به صورت مستقیم با هم در ارتباط هستند و معاملات را انجام می‌دهند.
این نمایندگان باید چه شرایطی داشته باشند و اختیارات آنها تا چه اندازه است ؟
با توجه به آن که تالار کیش مرکز اصلی انجام معاملات است، تمام شرکت‌های کارگزار که مجوز معامله محصولات نفتی را دارند، یک نماینده در تالار کیش و یک نماینده در تالار تهران دارند که هر کدام از این نمایندگان باید دارای مدرک فنی نمایندگی یا دوره اصول مقدماتی کارگزاری باشند.
شرکت‌ها سفارش معاملات خود را به نمایندگان خود در تالارهای تهران و کیش می‌دهند، سپس نماینده ای که در تالار کیش مستقر است، سفارش‌ها (حجم و نوع محصولات عرضه شده_ میزان تقاضا) را روی تابلوی بورس کیش به نمایش در می‌آورند که در تالار تهران نیز نشان داده می‌شود. از آنجا که نمایندگان تهران و کیش نیز از طریق تلفن و اینترنت با هم در ارتباط هستند، معاملات با مشورت و هماهنگی هردو طرف صورت می‌پذیرد.
این افراد نمایندگان تام الاختیار شرکت‌ها هستند و هر معامله ای را با هر قیمتی که انجام دهند، شرکت کارفرمای آنها ملزم به اجرای آن معامله است و نمی‌تواند ادعا کند که معامله انجام شده از سوی نماینده‌اش به اشتباه اعلام شده است؛ زیرا ارقام و سفارش‌هایی که نمایندگان کارگزاران و شرکت‌ها مطرح می‌کنند، مبنای کار بورس است.
قیمت‌هایی که عرضه کنندگان به عنوان قیمت پایه و متقاضیان به عنوان قیمت پیشنهادی مطرح می‌کنند، بر چه اساسی تعیین می‌شود؟
سازمان بورس، یک سیستم نظارت و کنترل بر قیمت دارد به این صورت که ناظر تالار با توجه به قیمت‌های جهانی در اروپا، آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه و سایر مناطق، همچنین عواملی مانند هزینه حمل و نقل، واردات، تعرفه‌ها و مواردی این چنینی قیمت واقعی محصولات را تشخیص می‌دهد.
به عنوان نمونه، قیر محصولی بود که دولت به آن یارانه می‌داد، نرخی که قبل از ورود به بورس برای قیر در نظر گرفته شده بود ۱۰۰۰ ریال برای هر کیلوگرم بود، اما پس از ورود به بازار، قیمت‌ها کشف شد و به حدود ۲۹۰۰ ریال رسید و با توجه به آن که به زمان پیک تقاضای بازار نزدیک می‌شویم، افزایش مجدد قیمت‌ها دور از ذهن نخواهد بود.
همان طور که قیمت محصولات نفت جی و پاسارگاد افزایش یافتند، اما تبریز پاسارگاد افزایش قیمت چشمگیری نداشت، زیرا وزارت راه و ترابری در حال خرید از این شرکت و میزان متقاضی نیز برای خرید محصول این شرکت زیاد است.
شرکت‌ها نیز در مقابل این میزان تقاضا پاسخگو هستند؟
عرضه کنندگان محصولات پایین دستی نفت و پتروشیمی‌تا هر میزان تولید که داشته باشند می‌توانند محصولات خود را به بازار عرضه کنند. به طور معمول میزان عرضه هر کدام از محصولات زیر ۱۰۰ تن نبوده و حداقل میزان تقاضا برای هر محصول نیز ۵۰ تن بوده است.
برخی از شرکت‌ها مانند نفت جی و پاسارگاد بر اساس هماهنگی‌هایی که با هم داشته اند، میزان کمتر از ۵۰ تن را نیز جواب می‌دهند که این به نوع محصول بستگی دارد، به عنوان نمونه پلی اتیلن تا ۱۰ تن و قیر تا ۵۰ تن را هم جواب می‌دهد.
بر روی تابلوی معاملاتی بورس، اصطلاحاتی به کار رفته اند که از جمله آنها کلمات «تقاضا و کل تقاضا» است. در مورد این اصطلاحات توضیح دهید.
در مورد زمان رقابت بیشتر توضیح دهید؟
کسانی می‌توانند وارد زمان رقابت شوند که در زمان زرد رنگ قیمت عرضه‌کننده کالا را پذیرفته باشند. در این زمان عرضه‌کننده با خیال راحت کنار می‌نشیند و تقاضا کنندگان بر سر قیمت با هم رقابت می‌کنند و کسی که پیشنهاد بالاترین قیمت را بدهد، کالا را بر می‌دارد.
بازار محصولات نفتی یک بازار خاص است و مصرف کننده شخصی ندارد. نرخ نفت نیز در کار بورس اثر می‌گذارد، هنگامی‌که قیمت نفت بالا برود، روی قیمت کالاها اثر می‌گذارد. در حال حاضر هنوز کالاها با قیمت مناسب به دست تولید کننده می‌رسند.
اگر شرکت نفت بخواهد با توجه به بازار قیمت‌هایش را بالاتر ببرد، قیمت کالاها هم افزایش خواهد یافت.
برخی از کارگزاران و فعالان بازار از ورود محصولات نفتی و پتروشیمی‌به بازار بورس ناراضی‌اند و دلیل این نارضایتی را ضرر در قیمت‌ها عنوان می‌کنند. در این باره توضیح دهید.
در بازار بورس سعی بر آن است که قیمت کالاها به قیمت‌های جهانی نزدیک شوند که رسیدن به این هدف باعث می‌شود قاچاق کالا متوقف شود، اما هنگامی‌که محصولات و کالاها را با قیمتی پایین تر از قیمت‌های جهانی به فروش می‌رسانیم، عملا ایجاد کننده یک بازار قاچاق هستیم.
موضوع دیگر، اعطای یارانه از سوی دولت است. دولت می‌تواند این کار را با توجه به قیمت‌های منطقی که بر روی تابلوی بورس به نمایش در می‌آید انجام دهد، همان کاری که در حال حاضر وزارت راه و ترابری انجام می‌دهد که کالاهای مورد نیازش را با توجه به میزان عرضه آن کالا و قیمت اعلام شده در تابلوی بورس خریداری می‌کند.
بورس یک بازار رقابتی به حساب می‌آید و قیمت‌ها در آن بر اساس عرضه و تقاضا به طور شفاف تعیین می‌شود، اما زمانی که بازار رقابتی و واقعی نیست (پیش از ورود کالاها به بورس) قیمت واقعی کالا مشخص نبود اما با ورود محصولات مختلف از جمله محصولات نفتی و پتروشیمی‌به بورس خاطر فروشنده و خریدار از بابت قیمت، ضمانت وجود کالا و زمان تحویل دقیق کالا، آسوده است، زیرا بورس تضمین کننده قیمت‌ها و کالاهاست.
نحوه انجام معاملات در بورس به چه صورت هستند؟
معاملات در بورس در چند گروه اصلی قرار می‌گیرند. معاملات نقدی، سلف، نسیه و سایر معاملات.
معاملات نقدی، تسویه ۷۲ ساعته دارند؛ یعنی ۷۲ ساعت کاری و اداری (روزهای تعطیل محاسبه نمی‌شود) که کارگزار خریدار باید پول را تحویل داده باشد و کارگزار فروشنده هم باید کالا را تحویل داده باشد.
معاملات نسیه که در آن تاریخ تعیین می‌شود که معمولا نسیه‌ها و سلف‌ها آخرین روز پایان هر ماه هستند. در معاملات نسیه فروشنده کالا را در زمانی که هنگام انجام معامله در تابلوی بورس تعیین شده بود، تحویل خریدار می‌دهد و خریدار هم مبلغ تعیین شده را به فروشنده می‌پردازد.
در معاملات سلف، خریداران پول را پرداخت می‌کنند و کالا را در یک زمانی که در بورس معین می‌شود، تحویل می‌گیرند. کارگزاران خریدار نیز لازم نیست کل پول را در ابتدای کار یک جا تحویل دهند؛ بخشی از آن را تحویل داده و بقیه را در پایان معامله می‌پردازند که البته تمام اینها با هماهنگی اتاق پایاپای انجام می‌شود.
این اتاق همه کارگزاران را می‌شناسد. پول را از خریدار تحویل می‌گیرد و به فروشنده می‌دهد و کالا را از فروشنده به خریدار می‌رساند؛ در واقع یک نهاد واسطه است.
موقعیت بورس نفت ایران در منطقه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بورس نفت ایران که اکنون در نخستین ماه‌های فعالیت خود است، اما جایگاه خوبی را در معاملات داخلی به دست آورده است و با افتتاح رینگ صادراتی می‌تواند عملکرد مثبتی در سطح منطقه و جهان ارائه دهد.
بورس نفت زمانی می‌تواند موفقیت آمیز عمل کند که منطقه را جذب کرده باشد، کشورهای نفت خیز خلیج فارس، روسیه و سایر کشورها باید وارد بازار شوند که در آن صورت بازار پویایی خواهیم داشت که قیمت گذاری کاملا مشخص و شفاف خواهد بود، مانند اوپک.
باید در نظر داشته باشیم که معاملات داخلی با ریال انجام می‌شوند، اما در معاملات رینگ صادراتی باید سایر ارزهای معتبر مانند دلار و یورو نیز وارد بازار بورس ایران شوند تا بتوانیم معاملات بین‌المللی را هم پاسخگو باشیم.
راه اندازی فاز دوم بورس نفت برای ورود نفت خام به بورس، در چه مرحله ای قرار دارد؟
متولی راه اندازی فاز دوم بورس نفت، وزارت نفت است که باید نفت خام را وارد بورس کند. در روز افتتاح فاز اول (۲۸ بهمن سال گذشته) صحبت بر این بود که در سال جاری وزارت نفت فاز دوم را راه اندازی کند.
متولی راه اندازی بخش پایین دستی نفت و پتروشیمی‌با سازمان بورس و اوراق بهادار و مشخصا بورس کالا بود که در دو ماه انجام گرفت و معاملات نیز انجام می‌شوند، اما فاز دوم که ورود نفت خام است باید به وسیله وزارت نفت انجام شود و من اطلاع دقیقی از برنامه ریزی آنها ندارم.
ارسال نظر