مسعود فزون‌بال

بی‌تردید خروج نقدینگی اضافی از بخش‌های غیرمولد مانند معاملات مسکن و مواد غذایی و هدایت آن به بخش‌های تولیدی، صنعتی و بازار سرمایه، نیازمند ایفای نقش موثرتر بخش‌های مختلف اقتصادی کشور است. نقش موثر بورس‌ها در تحقق این امر، ضرورت بررسی عوامل تاثیرگذار بر توسعه بورس‌ها را نمایان می‌کند. از آنجا که کارگزاری‌ها بازوهای بالقوه موثر در توسعه بورس‌ها هستند، درپی به راه‌های افزایش نقش کارگزاری‌ها در توسعه بورس‌ها به‌ویژه بورس‌های کالایی اشاره می‌گردد.

متاسفانه تاکنون به‌جز معدودی از کارگزاری‌های بورس اوراق بهادار که در بخش آموزش، سبدگردانی و بازاریابی عرضه سهام‌ عمده، فعالیت نموده‌اند باقی کارگزاری‌ها درحد ابزار و نرم‌افزار معاملاتی باقی‌ مانده‌اند که این موضوع در بورس کالا به‌دلیل جدیدتر بودن فعالیت‌های آن بیشتر نمایان است. از این‌روست که باوجود الزامات قانونی دولتی برای برخی تولید‌کنندگان کالا جهت عرضه تولیدات‌شان در بورس کالا، این بورس گرچه در مقایسه با قدمت بورس اوراق بهادار، توسعه مناسبی داشته است ولی هنوز مراحل اولیه رشد خود را طی می‌کند و نیاز به ابزارها و بازوهای قوی برای توسعه خود دارد.

عرضه محصولات در بورس کالا عمدتا با دو هدف اصلی «شفاف‌سازی بازار» به معنی خروج از انحصار، احتکار و رانت و دیگری «توسعه بازار» به معنی حضور عرضه‌کنندگان و خریداران بیشتر، صورت می‌گیرد. هرقانون یا عاملی که تحقق این دو هدف را میسر نماید، موجب تقویت بورس کالا می‌گردد و از این‌روست که در کنار عواملی چون مشوق‌های مالیاتی برای عرضه‌کنندگان کالا و ایجاد زیرساخت‌های تجارت الکترونیک برای مبادلات در رینگ صادراتی، حضور کارگزاری‌های توانمند که بتوانند نقش توسعه‌دهندگان بازار را عهده‌دار باشند، بسیار موثر است.

ناآشنایی کارگزاری‌ها با کالا یا بازار آن یا حتی سازوکار مبادلاتی آن موجب عدم جذب خریدار به‌خصوص در رینگ صادراتی و نتیجتا عرضه‌های ناموفق می‌شود و همین عرضه‌های ناموفق موجب کاهش رغبت تولید‌کنندگان کالا به عرضه‌های بعدی در بورس می‌گردد.

علاوه بر این اگر در اثر عدم نظارت مستمر بر فعالیت کارگزاری‌ها، خواسته یا ناخواسته زمین‌های ایجاد انحصار یا احتکار از طریق آنها فراهم گردد یا موجبات افزایش معاملات خارج از بورس شوند، بی‌تردید زمینه‌های رکود و کم‌رونقی بورس به‌وجود می‌آید. لذا نظارت دائم بر فعالیت کارگزاری‌ها، الزام تجدید مجوزها، ارتقا و اصلاح ضوابط انتخاب کارگزاری‌ها مطابق با نیاز بازار، حضور کارگزاری‌های جدید تخصصی برای هر رینگ و همچنین همکاری با کارگزاری‌های خارجی بسیار ضروری است.

همانطور که در مجموعه‌های اقتصادی پویا و روبه‌رشد با پیروی از قانون حاکم بر اکوسیستم، چرخشی برای نو شدن وجود دارد، باید درعرصه حضور و فعالیت‌ کارگزاری‌ها نیز چنین قانونی حاکم گردد. به هر شکل، تلاش برای «شفاف‌سازی» و «توسعه بازار» نه تنها موجب توسعه بورس کالاست بلکه در تعادل دیگر بازارهای مالی و سرمایه‌ای کشور نیز تاثیرگذار است.