غلامعلی رحیمی - مهدیه علوی *
قیمت آتی گاز طبیعی در بورس آمریکا (آتی ماه اول برای تحویل در مارس ۲۰۱۲) طی دوره ۲۷ ژانویه الی ۳ فوریه ۲۰۱۲ از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.

بر این اساس به دلیل افزایش عرضه گاز طبیعی آمریکا، کاهش 8/13 درصدی مصرف گاز طبیعی آمریکا در هفته منتهی به یک فوریه 2012 در پی استقرار هوای معتدل و نیز رکورد تاریخی سطح ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی آمریکا که به میزان 4/25 درصد معادل 601 میلیارد فوت مکعب از متوسط 5 سال گذشته بالاتر است (به‌رغم کاهش قابل توجه سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا معادل 132 میلیارد فوت مکعب طی هفته منتهی به 27 ژانویه 2012)، قیمت آتی‌های گاز طبیعی در بازار بورس نایمکس، از حدود 678/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 27 ژانویه 2012 تا 499/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 3 فوریه 2012 کاهش یافت.
از سوی دیگر، به دلیل سرمای بی‌سابقه و یخبندان در قاره اروپا و در نتیجه افزایش مصرف گاز طبیعی، قیمت آتی‌های گاز طبیعی در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه مارس ۲۰۱۲، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۹۴۷/۸ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲ تا ۲۷۹۳/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۳ فوریه ۲۰۱۲ افزایش یافت.
مصرف گاز طبیعی آمریکا در هفته منتهی به 1 فوریه 2012 نسبت به هفته قبل از آن به میزان 83/13 درصد کاهش یافته است، که در این میان بیشترین کاهش مربوط به مصرف بخش خانگی و تجاری با 13/22 درصد کاهش است.
میزان کل تقاضای گاز طبیعی در مقایسه با هفته منتهی به ۲۵ ژانویه ۲۰۱۲ در حدود ۳۱/۰ درصد افزایش نشان می‌دهد. همچنین طی دوره ۲۵ ژانویه الی یک فوریه ۲۰۱۲، میزان واردات گاز طبیعی آمریکا از طریق خط لوله از کانادا به میزان ۹۹/۰ درصد افزایش یافته است، در حالی که واردات LNG آمریکا در حدود ۴/۱۲ درصد کاهش داشته است.
واردات گاز طبیعی از کانادا و واردات LNG در مقایسه با میزان مشابه سال قبل به ترتیب در حدود 81/24 درصد و 35/28 درصد کاهش نشان می‌دهد. تولید بازاری گاز طبیعی آمریکا طی دوره مذکور در حدود 08/0 درصد افزایش داشته است که در مقایسه با میزان مشابه سال قبل معادل 89/8 درصد بیشتر است. قیمت گاز طبیعی در آمریکا با میزان فعالیت دکل‌های حفاری در بخش نفت و گاز رابطه‌ای معکوس داشته و با افزایش تعداد دکل‌های حفاری فعال در منطقه، قیمت گاز طبیعی روند کاهشی در پیش می‌گیرد.
بر اساس گزارش موسسه بیکر، تعداد دکل‌های حفاری چرخشی گاز طبیعی آمریکا در هفته منتهی به ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲ در حدود ۷۷۷ دکل بوده است که در مقایسه با هفته قبل از آن به میزان ۳ دکل کاهش نشان می‌دهد. از سوی دیگر تعداد دکل‌های حفاری در بخش نفت ( که شامل تولید گازهای همراه نفت نیز می‌شود) طی دوره مذکور به میزان ۲ دکل افزایش یافته و در سطح ۱۲۲۵ دکل فعال قرار گرفته است.
قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار هنری‌هاب از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود 68/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 26 ژانویه 2012 تا 32/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 1 فوریه 2012 کاهش یافت. این سطح قیمتی به میزان 69 درصد از قیمت 5/7 دلار در هر میلیون بی.تی.یو قیمت هنری‌هاب در اوایل سال 2010، پایین‌تر است.
همچنین قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار شیکاگو از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۸۱/۲ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۶ ژانویه ۲۰۱۲ تا ۴۳/۲ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱ فوریه ۲۰۱۲ کاهش یافت. قیمت تک‌محموله گازطبیعی در بازار نیویورک از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۶ ژانویه ۲۰۱۲ ، با ۵۴ سنت (۱۸ درصد) افزایش تا ۵۴/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲ افزایش یافت، ولی مجددا با ۸۴ سنت (۷/۲۳ درصد) کاهش تا سطح ۷۰/۲ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ یک فوریه ۲۰۱۲ کاهش یافت.
قیمت تک‌محموله گازطبیعی در بازار کالیفرنیای جنوبی از یک روند کاهشی برخوردار بوده و با 25 سنت کاهش (4/8 درصد)، از حدود 97/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 25 ژانویه 2012 تا 72/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ یک فوریه 2012 کاهش یافت.
قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار تورنتوی کانادا نیز از یک روند کاهشی برخوردار بوده و با ۲۲ سنت کاهش (۲/۷ درصد)، از حدود ۰۷/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۵ ژانویه ۲۰۱۲ تا ۸۵/۲ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ یک فوریه ۲۰۱۲ کاهش یافت.
از سوی دیگر، قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار اروپا (ICE) از یک روند افزایشی برخوردار بوده و با 61 سنت افزایش (3/7 درصد) طی دوره 25 ژانویه الی 1 فوریه 2012، از حدود 37/8 دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا 98/8 دلار در هر میلیون بی.تی.یو افزایش یافت.
بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا طی هفته منتهی به ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲ در حدود ۲۹۶۶ میلیارد فوت‌مکعب بود که نسبت به هفته قبل از آن بیش از ۱۳۲ میلیارد فوت مکعب کاهش یافته است.
این ذخایر به میزان 586 میلیارد فوت‌مکعب بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 27 ژانویه 2011 بوده و به میزان 601 میلیارد فوت مکعب (4/25 درصد) بیشتر از متوسط 5 سال گذشته (2011- 2007) است. میزان متوسط ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی آمریکا طی 5 سال گذشته در حدود 2365 میلیارد فوت مکعب بوده است.
در منطقه شرق، میزان ذخایر طی هفته منتهی به ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲ نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۱۰۰ میلیارد فوت مکعب کاهش یافته و در سطح ۱۴۷۱ میلیارد فوت مکعب قرار گرفته است، ولی به میزان ۲۱۸ میلیارد فوت مکعب (۴/۱۷ درصد ) از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه بیشتر می‌باشد.
ذخایر در منطقه تولیدی (آلاباما، آرکانزاس، کانزاس، لوئیزیانا و....) به میزان 310 میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط 5 سال گذشته این منطقه؛ یعنی 789 میلیارد فوت مکعب بوده و نسبت به هفته قبل از آن به میزان 22 میلیارد فوت مکعب کاهش یافته است.
بررسی و تحلیل بازار فرآورده‌های نفتی
قیمت بنزین سوپر بدون سرب در بورس آمریکا (آتی‌ ماه اول)، طی هفته منتهی به 3 فوریه 2012 از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.
بر این اساس، طی هفته گذشته به دنبال کاهش شاخص اعتماد مصرف‌کننده در آمریکا، کاهش ۳/۸ درصدی مصرف سوخت آمریکا، افزایش قابل‌توجه سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل ۳ میلیون بشکه و کاهش تقاضای بنزین آمریکا معادل ۱۳۱ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲ و همچنین به تبعیت از بازار نفت خام، قیمت بنزین سوپر بدون سرب از حدود ۹۲۶۸/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲ تا ۹۱۴۴/۲ دلار به ازای هر گالن در روز ۳ فوریه ۲۰۱۲ کاهش یافت. البته طی دوره مذکور انتشار برخی آمار و اطلاعات نظیر کاهش نرخ بیکاری آمریکا به پایین‌ترین حد خود در ۳ سال گذشته، افزایش مخارج مصرف‌کنندگان در آمریکا، ناآرامی‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه و نگرانی معامله گران از بروز اختلال در مبادی استراتژیک حمل و نقل نفت خام و فرآورده‌های نفتی، نگرانی‌های مربوط به اختلال در عرضه نفت خام در منطقه خاورمیانه و نیجریه، افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و همچنین کاهش ارزش دلار در مقابل یورو، از عوامل تقویت‌کننده قیمت فرآورده در بازار آمریکا بوده و موجب نوسان قیمت در این بازار شد.
از سوی دیگر، قیمت سوخت حرارتی در بازار بورس نایمکس با توجه به عوامل افزایشی و کاهشی مذکور و همچنین کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 100 هزار بشکه و کاهش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 150 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 27 ژانویه 2012، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود 0704/3 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 27 ژانویه 2012 تا 0455/3 دلار به ازای هر گالن در روز 1 فوریه 2012 کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح 1144/3 دلار به ازای هر گالن در روز 3 فوریه 2012 افزایش یافت.
قیمت آتی گازوئیل اروپا نیز طی دوره مذکور، به دنبال افزایش احتمال حل بحران مالی یونان و بازگشت آرامش به حوزه مالی یورو و همچنین کاهش شاخص بیکاری در آلمان، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۰۹۸/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲ تا ۱۱۶۷/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۳ فوریه ۲۰۱۲ افزایش یافت.

البته طی دوره مذکور انتشار برخی اخبار نظیرکاهش برآورد فرانسه از رشد اقتصادی این کشور در سال 2012، پیش بینی صندوق بین المللی پول مبنی بر افزایش تولید نفت خام لیبی به بیش از 3/1 میلیون بشکه در روز در سال 2012 و همچنین ازسرگیری تولید 70 هزار بشکه در روز نفت خام بونی لایت نیجریه پس از پایان تعمیرات خط لوله نفتی نمبه کریک، از عوامل تضعیف کننده قیمت فرآورده در بازار اروپا بوده و موجب نوسان قیمت در این بازار گردید.
به طور کلی طی دوره مذکور کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۱۰۰ هزار بشکه در هفته منتهی به ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲ از عوامل تقویت‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی و از سوی دیگر، افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل ۳ میلیون بشکه، ، سوخت جت معادل ۸۰۰ هزار بشکه و نفت کوره پسماند معادل ۵۰۰ هزار بشکه و همچنین کاهش تقاضای بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا به ترتیب معادل ۱۳۱ و ۱۵۰ هزار بشکه در روز از عوامل تضعیف کننده قیمت فرآورده‌های نفتی در بازار آمریکا به شمار می‌روند.
بر اساس آمار منتشره امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در روز 2 فوریه 2012، قیمت‌های تک محموله فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی طی دوره 25 ژانویه الی یک فوریه 2012، عمدتا از یک روند افزایشی برخوردار بودند.
قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب با رشد ۰۵/۷ دلاری به ۷۸/۱۰۵۹ دلار رسید. گازوئیل۱۷/۱۱ دلار و سوخت جت ۶۸/۹ دلار به ازای هر تن متریک در بازار خلیج فارس طی دوره مذکور افزایش یافته و ۷۹/۹۳۵ و ۱۲/۹۹۵ دلار قیمت خورد. در حالی که قیمت تک محموله نفت کوره ۹۱/۴ دلار به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور کاهش یافته و ۴۷/۶۹۹ دلار معامله شد.
همچنین قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب17/8 دلار، گازوئیل7/11 دلار و سوخت جت 08/8 دلار در بازار ژاپن به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است؛ در حالی که قیمت تک محموله نفت کوره به میزان (22/4) دلار به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور کاهش یافته است.
بر این اساس هر تن بنزین سوپر بدون سرب۸۲/۱۰۹۸ دلار ، گازوئیل۸۶/۹۷۸ دلار، سوخت جت ۸۰/۱۰۲۶ دلار و نفت کوره ۵۶/۷۳۱ دلار در بازار ژاپن طی روز یک فوریه ۲۰۱۲ مورد معامله قرار گرفتند.
در بازار سنگاپور نیز روند تغییرات قیمت فرآورده‌های نفتی طی دوره مذکور به همین صورت بوده است.
قیمت تمامی فرآورده‌های نفتی در بازارهای مدیترانه، شمال اروپا و آمریکا طی دوره ۲۵ ژانویه الی یک فوریه ۲۰۱۲ روند افزایشی را تجربه نمودند. بر این اساس، قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب۵/۱۸ دلار، گازوئیل۲۵/۱۵ دلار، سوخت جت۲۵/۱۰ دلار و نفت کوره ۵/۱۴ دلار در بازار مدیترانه به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است.
لذا هر تن بنزین سوپر بدون سرب به طور میانگین 50/1014 دلار، گازوئیل953 دلار، سوخت جت25/998 دلار و نفت کوره 75/696 دلار در بازار مدیترانه مورد معامله قرار گرفتند.
همچنین هر تن بنزین سوپر بدون سرب به طور میانگین ۹۰/۱۱۱۳ دلار، گازوئیل۲۷/۹۴۳ دلار، سوخت جت۰۷/۱۰۳۴ دلار و نفت کوره ۶۷۲ دلار در بازار آمریکا طی روز یک فوریه ۲۰۱۲ مورد معامله قرار گرفتند.
*کارشناسان بازار انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ( www.iies.org)