احتمال حذف اوراق دلار به ریال و دلار به یورو در معاملات سلف نفتی

گردهمایی ماهانه کانون کارگزاران بورس کالا/ عکس: پایگاه اطلاع کانون کارگزاران

گروه بورس کالا- در گردهمایی ماهانه کانون کارگزاران که به منظور بررسی ساز و کار عرضه و معامله سلف استاندارد موازی برگزار شد، جزئیات این طرح تشریح شده و مورد بررسی قرار گرفت. در این گردهمایی رییس اداره امور بورس‌ها روند تصویب، شرایط قبل و بعد از عرضه و شرایط تسویه در خرید اوراق سلف نفتی را تشریح کرد و گفت: بر این اساس مشکل عدم خریدار برای معاملات ثانویه این قرارداد با وجود بازارگردان حل می‌شود. خواجه نصیر با اشاره به تعریفی از این اوراق و مشخصات آن اظهار کرد: ‌از دو سال گذشته موضوع قرارداد سلف موازی در شورای عالی بورس تصویب و پیرو درخواست شرکت ملی نفت ایران برای تامین مالی و معاملات نفتی این قرارداد در سازمان بورس پیگیری و اجرایی شد.

وی با اشاره به اینکه در این قرارداد امکان معامله مجدد قرارداد سلف موازی پیش از زمان سررسید وجود دارد که در معاملات سلفی که پیش از این انجام می‌شد، این امکان تا زمان سررسید وجود نداشت، افزود: بر اساس این طرح کالا توسط فروشنده به سرمایه‌گذار فروخته می‌شود که به آن سلف اولیه می‌گویند و معامله بعدی به پشتوانه سلف اولیه انجام می‌شود.

رییس اداره امور بورس‌‌ها گفت: سلف موازی، قراردادی است که بین دومین فرد خریدار و فرد بعدی منعقد می‌شود، ولی همان کالا نیست،یعنی فرد کالایی را که شخص اول خریداری کرده، نمی‌خرد، مشخصات همان است، ولی همان کالا نیست در این شرایط است که مفهوم استاندارد مطرح می‌شود.

وی گفت: بر این اساس یک برگه اوراق بهادار استاندارد فراهم شد و طبق آن فروشنده متعهد به تحویل است. در تحویل کالا ضمن عقد قرارداد یک عقد دیگر به نام عقد حواله صادر می‌شود و در آن زمان سلف موازی منعقد می‌شود که از نظر فقهی این مساله لازم است و هر دو طرف متعهد به آن هستند. همچنین کسانی که این قرارداد را خریداری می‌کنند تعهد خود را در خصوص فروشنده اولیه حواله می‌کنند.

خواجه نصیر بیان کرد: در هیات پذیرش قراردادی طراحی شد که دارای مشخصاتی است که یک بخش به مشخصات و ابعاد چیزی است که معامله می‌شود مثل حجم قرارداد، ‌زمان سررسید، مکان تحویل و به طور کلی مشخصات فیزیکی و شیمیایی کالا؛ بنابراین قرارداد سلف نفتی یک قرارداد ترکیبی است که دارای دو آپشن اختیار است که طرفین به یکدیگر می‌دهند که از نوع اروپایی بوده و در زمان سررسید قابلیت اعمال دارد.

وی ادامه داد:‌ همان طور که از تعریف اختیار مشخص است بنا به خواست دارنده اختیار یا اعمال می‌شود یا نه، که این اعمال اختیار یا به نفع است یا به ضرر یا بی تفاوت. در زمان طراحی این قرارداد شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد، می‌خواهد قرارداد سلفی را بفروشد که خریدار اطمینانی از سود آن داشته باشد، بنابراین برای این نیاز شرکت ملی نفت ایران دو اختیار را در نظر گرفت.

وجود دو اختیار برای پوشش ریسک فروشنده و خریدار

این مقام مسوول افزود: بر اساس این دو اختیار شرکت ملی نفت ایران برای اینکه ریسک خود را پوشش دهد اعلام کرد، اگر از یک سقفی به طور مثال ۱۸۰ دلار قیمت نفت بالاتر رفت آن را پوشش نمی‌دهم و اختیار دارم به جای تحویل نفت به قیمت روز، کالا را از دارنده قرارداد خریداری کنم در غیر این صورت اگر بخواهد تحویل بگیرد شرایطی دارد که باید رعایت کند.

رییس اداره امور بورس‌ها اعلام کرد: اختیار بعدی که در این قرارداد وجود دارد این است که اگر نفت به قیمت ۱۰۰ دلار عرضه شود همزمان با عرضه که با سررسید ۴ سال است اختیار فروش به دارنده اوراق بر روی نرخ ۱۴۰ دلار داده می‌شود و خریدار بر این اساس مطمئن است اگر قیمت در زمان سررسید پایین‌تر از این نرخ بود و متضرر می‌شد با نرخ ۱۴۰ دلار به شرکت ملی نفت ایران آن را بفروشد، اگر نخواست نیز می‌تواند بگوید نفت را تحویل می‌گیرم.

روند پیش از عرضه قرارداد سلف نفتی

وی تاکید کرد: قرارداد سلف نفتی یک قرارداد سلف با قابلیت معامله مجدد به دلیل استاندارد بودن با دو آپشن اختیار فروش در کف و سقف قیمتی است. همه این مسائل را در بورس تصویب و پس از آن عرضه کننده به بورس مراجعه و اطلاعیه عرضه را حداقل ۱۰ روز قبل از عرضه به بورس ارائه می‌کند و پس از بررسی و تایید آن را به کارگزار عرضه‌کننده تحویل می‌دهد.

خواجه نصیر گفت: پس از این کارگزار عرضه کننده ۶ روز قبل از عرضه، این اطلاعیه را به اتاق پایاپای ارسال کرده و پس از دریافت تضامین لازم کالا قابلیت معامله داشته و سه روز قبل از عرضه اطلاعیه را آگهی کند. این قرارداد دو مرحله دارد یکی عرضه اولیه است که همانند عرضه اولیه اوراق با درآمد ثابت است(اوراق مشارکت) در طول این دوره هر کس می‌تواند این اوراق را از بانک‌ها یا کارگزاری‌ها خریداری کند.

وی با اشاره به اینکه قرارداد‌ها بر اساس واحد پول متفاوت است و در طول دوره این قرارداد را به هر شکلی که خریده باشید به همان شکل تسویه می‌شود، اظهار کرد: در این شرایط یک مفهوم به نام ارز مبنای تسویه وجود دارد که اگر در قراردادی مبنای تسویه ریالی است پول خریدار نیز ریالی تحویل داده می‌شود و اگر دلاری باشد دلاری تسویه می‌شود.

وجود خریدار برای قرارداد سلف نفتی با وجود بازارگردان

خواجه نصیر تصریح کرد:‌پس از عرضه اولیه، معاملات ثانویه شروع می‌شود که بر خلاف اوراق با درآمد ثابت، پرداخت سود میان‌مدت مثلا سه ماهه وجود ندارد و سود در طول دوره انباشته می‌شود. در طول دوره معاملات ثانویه بازار گرانی هم انجام می‌شود و سعی می‌شود از این طریق نقد‌شوندگی این قرارداد تضمین شود، بنابراین اینکه گفته می‌شد شاید این اوراق خریداری نداشته باشد با وجود بازارگردان حل می‌شود، ولی بازار گردان زمانی وارد می‌شود که خریدار نباشد،

درغیراین صورت اگر در معاملات این قرارداد افراد دیگری باشند بازارگردان وارد نخواهد شد.

وقتی خریدار جز پولی که ۴ سال گذشته پرداخت کرده دریافت نمی‌کند

وی ادامه داد: معاملات این قرارداد تا پایان دوره و زمان سررسید ادامه دارد و در آخر مانند زمانی که شرکت‌ها به مجمع می‌روند یکسری از اشخاص دارای دارایی می‌شوند و برخی نیز وارد فرآیند تحویل خواهند شد. بر این اساس خریدار تا قبل از پایان وقت معاملات اعلام می‌کند اختیار خود را اعمال می‌کند یا خیر.

وی افزود: اگر بخواهد از اختیار فروش به شرکت ملی نفت استفاده کند اتاق پایاپای یک معامله برعکس در سیستم ثبت کرده، فردی که دارنده این اوراق است فروشنده می‌شود و پول خود را دریافت می‌کند اما حالت دیگری نیز وجود دارد، فروشنده وقتی ببیند قیمت نفت به ۲۰۰ دلار رسیده باز یک معامله انجام می‌شود و سقف و کف قیمت و سود ریالی در این کانال شکل می‌گیرد.

خواجه نصیر بیان کرد:‌ اگر فرد بخواهد از اختیار تحویل نفت استفاده کند، شرایطی وجود دارد؛ زیرا نمی‌شود شرکت ملی نفت به فردی که دارای ۱۰ بشکه نفت است کالا را تحویل دهد.حداقل باید به اندازه یک نفت‌کش باشد، بنابراین اگر شرایط تحویل احراز شد، می‌تواند مراجعه کند البته وقتی خریدار به این مرحله می‌رسد، دارنده اوراق اقدام به تحویل نکند یا شرایط تحویل را نداشته باشد در آن صورت قرارداد تسویه نقدی می‌شود.

وی بیان کرد:‌ اگر کسی شرایط تحویل را داشت و در زمان قرارداد نهایی شرکت ملی نفت ایران اسامی را برای تحویل دریافت کرد ولی پس از آن فرد بگوید نمی‌توانم تحویل بگیرم تعهدات سررسید و سقف و کف قیمتی اعمال نمی‌شود و فرد فقط و فقط پولی را که ۴ سال گذشته پرداخت کرده دریافت می‌کند.

تفاوت معاملات سلف نفتی با آتی

این مقام مسوول خاطر نشان کرد: در این قرارداد شرکت ملی نفت متعهد به تحویل کالا است و حق انصراف از تحویل ندارد، خسارتی بابت عدم تحویل اعمال نشده است که این نکته برخلاف معاملات آتی است؛ زیرا در این معاملات هر دو طرف حق نکول دارند و خسارتی را بابت این مساله پرداخت می‌کنند ولی در سلف نفتی خریدار می‌تواند انصراف دهد و خسارتی را پرداخت کند اما فروشنده نمی‌تواند انصراف دهد.

زیان اوراق نفتی برای عرضه کننده مهم نیست

نماینده شرکت تامین سرمایه امید نیز با بیان اینکه اگر نفت به زیر ۱۴۰ هم برسد این ضرر برای شرکت ملی نفت ایران مهم نیست، گفت: هدف اصلی برداشت از میادین مشترک است و این اوراق از هرگونه مالیاتی معاف است.

کیانی، با بیان اینکه شرکت تامین سرمایه امید به عنوان بازارگردان و پیگیری سایر مسائل پولی و مالی اوراق سلف نفتی است، اظهار کرد: ما به‌عنوان بازارگردان یک کف سودی را تضمین می‌کنیم.

به گفته مدیر شرکت تامین سرمایه امید، سود ویژه اوراق ریالی با توجه نرخ سقف و کف ۸ تا ۱۱ درصد و برای اوراق با تسویه دلاری ۱۸ تا ۲۴ درصد است.

نماینده شرکت تامین سرمایه امید ادامه داد: امیدنامه مفصلی طراحی شده که پس از اعلام مشخصات منتشر می‌شود و سعی شده به صورت کامل جداول قیمتی به تفکیک روز طی ۴ سال دیده شود. اگر نرخ نفت زیر ۱۵۰ دلار باشد دارنده اوراق از اختیار خود استفاده می‌کند و اگر بالای ۱۸۰ دلار بود نیز شرکت ملی نفت نیز از اختیار خود استفاده می‌کند.

وی با اشاره به اینکه سود سالانه بر اساس سقف قیمتی در نظر گرفته شده ۵/۱۸ درصد است، در خصوص دلیل ۴ ساله بودن اوراق اعلام کرد:‌ حتی ما موافق ۵ ساله بودن اوراق بودیم ولی با توجه به حجم فروش شرکت ملی نفت ایران و فیوچر جهانی آنها به ۴ ساله بودن معتقدند و این مبنا شد.

کیانی تصریح کرد:‌ عرضه اولیه در بانک عامل و کارگزاری‌ها انجام می‌شود که پس از پایان زمان عرضه اولیه بانک عامل اطلاعات را ارائه و گواهی را به سرمایه‌گذار تحویل می‌دهد. پس از گذشت این مراحل این اوراق قابل معامله می‌شود. همچنین هدف از این انتشار اوراق برداشت میادین مشترک است؛ زیرا وزیر نفت اعلام کرده بود میزان برداشت قطر از میادین مشترک سه برابر ایران است.

نماینده شرکت تامین سرمایه امید در پاسخ به این سوال که اگر نفت بالای ۱۸۰ شد کسی حاضر به خرید اوراق به نرخی بالا‌تر از این نیست، بیان کرد: اگر خریدار باشد که با نرخ بالاتر از ۱۸۰ دلار بخرد که می‌تواند بفروشد ولی بازارگردان طبق سقف و کف قیمتی که در نظر گرفته شده اقدام به خرید می‌کند.

طراحی سامانه چند ارزی

در همین حال مدیر عامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه با اشاره به سیستم معاملات تسویه چند ارزی به خبرگزاری فارس گفت:‌ به دلیل نامناسب و نامشخص بودن وضعیت ارز احتمال دارد اوراق دلار به ریال و دلار به یورو حذف شود ولی دلار به دلار و ریال به ریال به دلیل جذابیت باقی می‌ماند.

حامد سلطانی‌نژاد در گردهمایی ماهانه کانون کارگزاران در خصوص بررسی ساز‌وکار عرضه و معاملات سلف نفتی اظهار کرد: این اوراق دارای چند ویژگی است، اول اینکه این اوراق با نرخ‌های ارزی می‌تواند قیمت‌گذاری شود و تسویه این اوراق نیز می‌تواند با ارزی به جز ریال باشد ولی کارمزد‌ها ریالی است.

وی افزود:‌ در این قرارداد با یک چالش برای تسویه مواجه شدیم، زیرا یک اصل حسابداری را زیر سوال می‌برد. بر اساس‌ اصل حسابداری دو عدد می‌تواند با هم جمع یا کسر شود ولی در تسویه این اوراق این اصل زیر سوال می‌رود؛ چون تسویه دلار است ولی کارمزد ریالی.

مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه با اشاره به اینکه معاملات ثانویه این اوراق در بورس کالا انجام می‌شود و سامانه پس از معاملات این اوراق نیز در دست سپرده‌گذاری است بنابراین، سامانه‌ای به نام سامانه چند ارزی طراحی شد و مختصات این سامانه به ازای هر گروه معاملاتی روی نماد‌ها انجام می‌شود.

این مقام مسوول با اشاره به اینکه در خصوص تسویه پایاپای بورس اوراق، کالا و فرابورس مطرح شد، بیان کرد: بر این اساس تمام مبالغی که باید به ریال تسویه شود در یک گزارش ارائه می‌شود و سایر تسویه‌ها نیز به تفکیک در گزارشی مجزا ارائه می‌شود. همچنین تسویه معاملات ریالی در بانک ملی و معاملات دلاری در بانک سپه انجام می‌شود.

معاملات ثانویه اوراق پارس جنوبی

وی با بیان اینکه در سامانه تسویه خریدار قادر است هرگونه اوراق ارزی از جمله مشارکت را تسویه کند، افزود:بنابراین اوراق پارس جنوبی که دلاری است امکان مبادله آن و معاملات ثانویه آن نیز در بورس ایجاد می‌شود.

سلطانی‌نژاد بیان کرد: چالشی در خصوص این اوراق وجود دارد که در حساب ارزی این اوراق باید در دوره تسویه مبالغی را به دلار یا یورو ذخیره کنیم که امکان آن وجود ندارد، بنابراین یک حساب انتظامی ‌برای آن تعریف کردیم که بر اساس نرخ ارز مرجع است.