بورس انرژی با برق جان می‌گیرد

عکس: آکو سالمی

آزاده حسینی

با اعلام ترکیب هیات موسسین بورس انرژی، تا ابتدای دی ماه بورس انرژی با محوریت برق کار خود را آغاز می‌کند. عمده شرکت‌هایی که عضو هیات موسس این بورس هستند فعالان حوزه برق و موسسات مالی هستند از این رو به نظر می‌رسد بورس انرژی همانطور که انتظار می‌رود با محوریت برقی‌ها باشد.بحث راه‌اندازی بورسی با نام انرژی در سال‌جاری همراه با جدی شدن بحث ادغام وزارتخانه‌های نیرو و نفت مطرح شد، اما ساختار بورس برق از سال ۱۳۸۳ همزمان با تشکیل شرکتی با عنوان مدیریت شبکه برق ایران به منظور راه‌اندازی بورس برق شکل گرفت و با طی این راه طولانی بورس برق به نقطه‌ای رسیده که در قالب بورس انرژی با محوریت برق تا پایان سال آغاز به کار می‌کند و در ابتدا حدود ۲۰درصد از برق تولیدی در کشور در بورس انرژی عرضه خواهد شد.

ابتدا وزارت نیرو پیگیر بورس برق بود

رضا ریاحی، معاون بازار برق ایران در مورد مراحل اداری طی شده برای رسیدن به بورس انرژی گفت: بورس برق در سال ۱۳۸۶ از شورای عالی بورس مجوز‌های اولیه را دریافت کرد و پس از آن جلساتی برای توجیه سازمان بورس تشکیل و مدارک و مستنداتی که سازمان بورس لازم داشت تهیه و به آن سازمان ارسال شد و در نهایت سازمان بورس و اوراق بهادار با بازدید‌هایی که از شرکت و نحوه مبادلات برق به عمل آورد با راه‌اندازی بورس رسمی‌برق موافقت کرد و این موضوع در شورای عالی بورس مطرح و به تصویب رسید.

در این بین با ادغام وزارت نیرو و نفت بحث ادغام بورس برق با نفت در قالب بورس انرژی مطرح شد. وی ادامه داد: در ابتدا وزارت نیرو موافق ادغام بورس برق با نفت نبود و تمایل داشت تا بورس برق به صورت یک شرکت مستقل تشکیل شود، اما در نهایت مقرر شد بورس انرژی با محوریت برق آغاز به کار کند. اکنون فراخوان برای پذیره‌نویسی هیات موسسین بورس انرژی انجام شده و مهلت ارسال درخواست‌ها نیز به پایان رسیده است. طبق نظر سازمان بورس هر شرکت نمی‌تواند بیش از ۵/۲ درصد از سهم بورس انرژی را داشته باشد و اولویت‌بندی شرکت‌ها بر اساس حجم گردش مالی و حوزه فعالیت آنها خواهد بود.

ترکیب پیشنهادی و قطعی سهامداران بورس انرژی

وی در خصوص ترکیب سهامداران گفت: طبق اعلام سازمان بورس حضور ۱۸۱ نهاد مالی (شرکت‌های سرمایه‌گذاری، کارگزاران و دیگر نهادها) برای مالکیت ۶۰ درصد سهام شرکت بورس انرژی و حضور ۹۰ فعال حوزه انرژی برای پر کردن ۲۰ درصد سهام فعالان قطعی شده است.وی تاکید کرد: پیشنهاد اولیه وزارت نیرو در مورد ترکیب سهامداران شرکت بورس انرژی ۴۰ درصد فعالان حوزه تجارت برق و ۴۰ درصد موسسات مالی و ۲۰ درصد هم عرضه عمومی ‌بود، اما شورای عالی بورس با ترکیب ۲۰ درصد فعالان حوزه نفت و برق، ۶۰ درصد موسسات مالی و ۲۰ درصد در عرضه عمومی‌موافقت کرد. با اعلام اسامی ‌پذیرفته شدگان خرید سهام، نشست مشترک با هیات موسسین و بورس متعاقبا برگزار خواهد شد.

تکلیف قانونی عرضه ۵۰ درصد برق در بورس

وی با اشاره به میزان عرضه اولیه برق تولیدی نیروگاه‌ها در بورس گفت: امسال ۲۰ درصد نیروگاه‌ها وارد بورس می‌شوند و سال آینده ۳۰ درصد و طبق برنامه تنظیم شده در پایان دولت دهم باید ۵۰ درصد برق نیروگاه‌ها در بورس انرژی عرضه شوند.

ریاحی در مورد روند مبادلات کنونی برق گفت: در حال حاضر در بازار روزانه کلیه نیروگاه‌ها یک روز قبل میزان تولید خود را بر اساس تولید در هر ساعت به همراه قیمت پیشنهادی اعلام می‌کنند، خرید نیز بر اساس میزان مصرف کلی شبکه در هر ساعت از نیروگاه‌ها صورت می‌گیرد. هم اکنون نرخ برق در بازار برق توسط وزیر نیرو تعیین می‌شود. با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و حذف یارانه‌های برق، بتدریج قیمت برق بر اساس قیمت‌های واقعی و بدون سوبسید مورد مبادله قرار خواهد گرفت.

قیمت واقعی برق در بورس کشف خواهد شد

وی افزود: در بازار فعلی مدیریت شبکه برق ایران به عنوان نماینده‌ای از جانب خریداران عمل می‌کند، اما با راه اندازی بورس خریدار و فروشنده برق با هم روبه‌رو شده و مستقیما معامله می‌کنند. در این فرآیند هر شرکتی درخواست حضور در بورس را برای سازمان بورس ارسال کرده و با تایید این سازمان در بورس حضور پیدا می‌کند.

معاون بازار برق ایران در مورد قیمت پایه برقی که در بورس عرضه می‌شود، گفت: قیمت پایه در بورس بستگی به تصمیم سازمان بورس دارد. با توجه به اینکه بازار برق در حال حاضر فعال است و قیمت‌های این بازار براساس قیمت‌های پیشنهادی برای فروش توسط نیروگاه‌ها تعیین می‌شود، قیمت روزانه در این بازار می‌تواند به عنوان پایه قیمت در بورس در نظر گرفته شود.

ضرورت ادغام برق و نفت در بورس انرژی

ریاحی در خصوص ترکیب بورس برق و نفت در قالب بورس انرژی گفت: در بورس‌های انرژی که در حال حاضر در بازارهای جهانی فعال هستند، معمولا گاز، برق و آلودگی هوا مورد دادوستد قرار می‌گیرد و عمده دلیلی که باعث گرد هم آمدن این کالا‌ها شده این است که قابلیت انبار شدن در حجم وسیع همچون سایر کالاها را ندارند، اما کالایی مثل نفت قابلیت انبار شدن را دارد و در بورس کالا معامله می‌شود.

ثبت ده برابری تقاضا برای عضویت در هیات موسس

در همین حال حمید رضا باقری مدیر مطالعات و ارتقای بازار برق ایران در مدیریت شبکه برق ایران در خصوص روند اخذ مجوز بورس انرژی گفت: در تاریخ ۳۰ خرداد ماه سال‌جاری مجوز فعالیت بورس انرژی داده شد و یک هفته بعد نیز از کلیه فعالان عرصه نفت و برق برای عضویت در هیات موسسین از طریق سایت رسمی ‌سازمان بورس و اوراق بهادار فرا خوان داده شد و تاکنون نیز بیش از ده برابر میزان سرمایه مورد نیاز درخواست ثبت شده و سازمان بورس بررسی‌های لازم را انجام داده و تعداد سهم و درصد سهام متعلقه به هر شرکت را تعیین کرده است. سرمایه اولیه این بورس ۲۰ میلیارد تومان است که ۱۶ میلیارد آن از طریق فراخوان اولیه تامین شده و ۲۰ درصد مابقی از طریق عرضه عمومی‌تامین خواهد شد، به نظر می‌رسد با استقبالی که از فراخوان شده است عرضه عمومی ‌سهام بورس انرژی نیز با استقبال روبه‌رو شود.

پیش‌نویس اساسنامه آماده شده

وی در مورد زمان دقیق پذیره‌نویسی عمومی ‌و انتخابات هیات مدیره و مدیرعامل بورس انرژی گفت: طبق برنامه‌ریزی‌های سازمان بورس در پایان شهریور ماه عرضه عمومی‌آغاز می‌شود. بعد از آن نیز بحث برگزاری مجمع عمومی‌ و انتخاب هیات مدیره و مدیرعامل پیش خواهد آمد که طبق برنامه‌ها باید تا پایان آذر ماه این اقدامات صورت گیرد. از جمله اقداماتی که طی این مدت از سوی مدیریت شبکه برق ایران صورت گرفته تا کارها بر اساس برنامه پیش رود تهیه پیش‌نویس اساسنامه بورس انرژی با مشورت سازمان بورس بوده، همچنین تدوین پیش نویس نحوه پذیرش کالا و پذیرش عضو انجام شده که مستندات آن جهت تصویب به سازمان بورس ارسال شده است.

راه اندازی آزمایشی نرم افزار معاملاتی

وی تاکید کرد: مهم‌ترین نکته برای تشکیل بورس انرژی بحث نرم‌افزارهای معاملاتی آن است که با مشاوره کنسرسیومی‌ متشکل از شرکت‌های خارجی و داخلی بر اساس استاندارد‌های بورس‌های جهانی و تطبیق آن با قوانین داخلی، نرم‌افزارهای لازم در حال تهیه و تدوین هستند و نرم‌افزار معاملات دوجانبه به صورت پیش مقدمه برای بورس از ۶ ماه پیش فعال شده و دوره آزمایشی را می‌گذراند که نیروگاه‌ها در فضای مجازی اقدام به عرضه می‌کنند و در مقابل شرکت‌های توزیع برق نیز با ارائه قیمت اقدام به خرید برق می‌نمایند.

بورس انرژی در دو فاز راه‌اندازی می‌شود

وی ادامه داد:طبق برنامه‌های ما با راه‌اندازی رسمی ‌بورس انرژی، شرکت‌های توزیع به عنوان خریدار برق و شرکت‌های برق منطقه‌ای که مالک عمده از نیروگا‌ه‌ها هستند به عنوان فروشنده برق و تعدادی از نیروگاه‌های خصوصی و نیروگاه‌هایی که در صف واگذاری سازمان خصوصی‌سازی هستند نیز به‌عنوان فروشنده در مرحله یا فاز نخست در بورس برق حضور پیدا می‌کنند، در مرحله بعدی شرکت‌های برق منطقه‌ای نیز به عنوان بخشی از خریداران و مصرف‌کنندگان عمده مانند کارخانه‌های بزرگ صنعتی به عنوان بخشی از خریداران در بورس حضور پیدا خواهند کرد.

مدیر مطالعات و ارتقای بازار برق در شرکت مدیریت شبکه برق ایران در مورد مشکلات احتمالی فروش در بورس و کمبود برق یا مازاد آن گفت: با راه‌اندازی بورس سه حالت برای خریدار و سه حالت برای فروشنده در نظر گرفته‌ایم تا مشکلی یا کمبودی در برق‌رسانی به‌وجود نیاید، به این صورت که اگر فروشنده ۱۰۰ مگاوات برق بفروشد و در زمان تحویل کمتر از این میزان فروش داشته باشد بتواند مابقی را از بازار روزانه که به صورت موازی با بورس فعال است، تهیه کند.

همچنین در مورد مازاد تولید نیز بتواند آن را در بازار روزانه بفروشد و در مورد خریدار نیز این موارد صدق می‌کند در صورت خرید بیش از نیاز بتواند مازاد را در بازار روزانه بفروشد و در صورت کم بودن میزان خرید، بتواند میزان کسری مورد نیاز را از بازار روزانه تهیه کند.

سلف موازی ابزار معاملاتی پیشنهادی سازمان

وی در پاسخ به این سوال که احتمال ورود ابزارهای مبادلاتی جدید در بورس انرژی وجود دارد، گفت: در مورد مبادلات آتی و اجرای آن در بورس انرژی پیشنهادی که داشته‌ایم سلف موازی بوده است و در این نوع مبادلات خریدار نمی‌تواند برقی را که از نیروگاهی به صورت سلف خریده، به دیگری بفروشد بلکه می‌تواند به همان میزان برق را از نیروگاهی دیگر تامین کرده و به غیر بفروشد.

ترانزیت برق و مالکیت شبکه انتقال در انحصار دولت می‌ماند

وی در مورد خرید ساختمان بورس انرژی گفت: قرار است از محل همان سرمایه اولیه شرکت بورس انرژی ساختمان و نرم‌افزار و کلیه تجهیزات مورد نیاز خریداری شود. وی با اشاره به مواردی که با توجه به ساختار بورس انرژی باید مورد توجه قرار بگیرد، به لزوم تعامل بورس انرژی و شرکت مدیریت شبکه در آینده اشاره کرد که از چهار منظر مهم باید مورد توجه قرار گیرد.

اول اینکه در بورس انرژی یکی از محور‌های بحث میترینگ یا اندازه‌گیری است و دوم نیز ترانزیت یا حق استفاده از شبکه انتقال است که طبق اصل ۴۴ حتما باید در دست دولت باشد و سوم بحث کنترل شبکه و برقراری تعادل بین خریدار و فروشنده و چهارم نیز جبران نوسان‌های موجود در بورس از طریق بازار روزانه است.