مدیرعامل بازار تهاتر ایرانیان در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» خبر داد
اهداف ورود سیستم تهاتری به بورس کالا
منیژه حیاتی- طی سال‌های اخیر به‌رغم تلاش زیادی که برای کاهش فاصله تولید کالا و مصرف آن صورت گرفت، به دلیل کمبود نقدینگی واحدهای تولیدی، امکان تهیه مواد اولیه کارخانه‌ها به صورت مستقیم فراهم نشد؛ به‌طوری که حتی عرضه در بورس کالا نیز که مکانی برای حضور تمامی خریداران است نیز نتوانست تاثیر بسزایی در این خصوص داشته باشد به‌طوریکه عدم نقدینگی خریداران اصلی زمینه حضور بیشتر واسطه‌ها را فراهم کرده است. برای مثال در حوزه معاملات قیر، بعضا شاهد بودیم که عدم نقدینگی کافی پیمانکاران از یکسو پروژه‌ها را متوقف کرده و از سویی مخازن تولیدکنندههای قیر را از کالا پر کرد. در بازار فولاد نیز معطلی پیمانکاران مجری پروژه‌های مسکن مشکلات زیادی را به لحاظ هماهنگی عرضه و تقاضا و بازگشت سرمایه به کارخانه‌ها داشته است. اما طی ماه‌های اخیر روشی از سوی بنیان‌گذاران بازار تهاتری در ایران پیشنهاد شده که یکی از بندهای آن حضور معامله‌گران بورس کالا در چرخه معاملات تهاتری است که به گفته کارشناسان در صورت استفاده از آن می‌تواند بخش‌های مختلف مرتبط با بورس از جمله پیمانکاران طرح‌های مسکن دولتی، شهرداری‌ها، صاحبان سکه، معامله‌گران و تولیدکنندههای پتروشیمی را در بر بگیرد. از این‌رو جهت بررسی این بازار و اقداماتی که تاکنون در حوزه بورس کالا انجام شده با علاءالدین ختایی مدیرعامل شرکت بازار تهاتر ایرانیان به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن را در زیر می‌خوانید؟
در شرایطی که بازارهای مختلف تلاش زیادی می‌کنند تا وارد معاملات کاغذی و غیر فیزیکی شوند، چندی است که بازار تهاتری (کالا به کالا ) در ایران مطرح شده. آیا در ایران زمینه و دلیلی برای اجرای این طرح وجود دارد؟
هر واحد اقتصادی در کشور، برای تجهیز مداوم خود در فرآیند تولید و توزیع کالا و خدمات نیاز به قرار داشتن در چرخه‌ای دارد که بتواند به لحاظ مالی به صورت مداوم تجهیز شده و امکان حضور مجدد در این فرآیند را داشته باشد. اما کمبود نقدینگی خریدار و نبود ضمانت کافی برای فروشنده همواره مشکلاتی را در این خصوص ایجاد می‌کند بدین منظور از چند سال قبل سیستمی در کشور طراحی شد تا بر اساس آن این چرخه برای تمامی بخش‌های اقتصادی وجود داشته باشد و به بیانی دیگر در این طرح امکانی به‌وجود آمد تا مشکل تامین مالی و نبود نقدینگی در بسیاری از بازارهای کالایی و خدماتی از بین برود.
اولین و مهم‌ترین نکته در بازار تهاتر این است که پول در گردش نیست و این موضوع بهترین نتیجه‌ای که دارد کاهش آثار تورمی پول در بازار است و در عین حال زمینه‌ای را برای فعالان اقتصادی فراهم می‌کند تا بتوانند برای دوره‌های متمادی ظرفیت‌سازی کرده و توان خود را در گسترش تولید کالا و خدماتی که به بازار ارائه می‌کنند، افزایش دهد.
برای مثال اگر در چرخه اقتصادی یک محصول مبلغ x در گردش باشد ما این رقم را به x+n تبدیل می‌کنیم که نتیجه آن افزایش ظرفیت بالاتر تولید و عرضه در آن محصول است. این هم به نفع اشتغال و هم به نفع فروشنده‌ها است. روش فعالیت در بازار تهاتر به طور خلاصه به این صورت است که هر کسی که وارد این بازار می‌شود در قالب یک قرارداد عضویت، کارتی را دریافت می‌کنند که بنا به نیاز دارنده شارژ شده و می‌توانند از این طریق مواد مورد نیاز خود را تامین کنند. اعضای این بازار نیازی ندارند تا در مقابل کالایی که خریداری می‌کنند پول پرداخت کنند بلکه می‌توانند از طریق همین بازار محصول یا خدماتی را که تولید کرده‌اند به جای پول به فروش برسانند. از این‌رو در بازار تهاتر بدون اینکه پولی جابه جا شود صاحبان سرمایه و صنایع می‌توانند مواد مورد نیاز خود را تهیه کرده و در مقابل کالای خود را به فروش برسانند ضمن اینکه محدودیت زمانی برای پرداخت تعهدی که به فروشنده دارند نیز وجود ندارد.
در سال‌های اخیر تلاش زیادی شد تا کالا در بازارهای متعدد بدون احتیاج به حضور واسطه‌ها در اختیار تولیدکنندهها قرار بگیرد اما عملا این برنامه‌ها نتیجه‌ای نداد و کوتاه کردن فرآیند تولید تا مصرف در بسیاری از بازارهای کالایی به نتیجه نرسیده، آیا معاملات تهاتری می‌تواند به این موضوع کمک کند؟
این چرخه طوری طراحی شده که تولیدکننده یا بازرگان در هر بخشی اعم از مسکن، کشاورزی و صنعت، وامی را به صورت اعتبار دریافت می‌کند که مبنای دریافت این اعتبار میزان توانمندی مالی در تسویه حساب این اعتبار است که خود این شخص حقیقی یا حقوقی دارد.
در نتیجه عملا فرد یا مجموعه‌ای که به لحاظ توانایی مالی کارآمد نباشد نمی‌تواند اعتباری را در این چرخه دریافت کند. از سوی دیگر در بخشی که این مجموعه‌ها قصد دارند از محل فروش اعتبار لازم را در این روش کسب کنند باید امکان تولید کالا یا خدمات را داشته باشند از این‌رو افرادی که توان تولید و توزیع یک خدمت یا کالا را ندارند نمی‌توانند از این مزایا استفاده کنند. در چرخه بازار تهاتری یا تولیدکنندهها هستند یا افرادی که امکانات دریافت این اعتبار را در قالب خدمات بازرگانی دارند. بازرگانان هم یا در بخش خرید محصول فعالیت می‌کنند یا در بخش تامین مواد اولیه برای کارخانه‌ها. این چرخه می‌تواند کمکی باشد برای شرکت‌های تولیدی که مواد اولیه را تهیه کنند، اما علاوه بر آن می‌تواند برای تولیدکننده‌هایی که در تامین مواد اولیه کمبودی ندارند اما به دنبال کشف بازار گسترده‌تری برای فروش محصولشان هستند یک موقعیت مناسب باشد. تولیدکنندهها می‌توانند از طریق وارد شدن به بازار تهاتر بازار فروش خود را گسترش دهند در عین حال اقدامی اخیرا شد مبنی بر اینکه این کارت‌ها تبدیل شد به کارت‌های بین‌المللی که امکان خرید از خارج از کشور را بدون نیاز به LC فراهم می‌کند و عملا موضوع تحریم و گشایش اعتبار را از بین برد. برای عملی شدن این طرح بازار تهاتر ایران به شبکه بازتری که در خارج از ایران وجود دارد متصل شده که خود به خود تحریم‌ها را می‌تواند حل کند.
در این روش از آنجا که تولیدکننده از طریق فروشی که در بازار دارد کارت‌های اعتباری خود را شارژ می‌کند در نتیجه از این پس برای تامین مواد اولیه خود نیازی به واسطه‌هایی که تنها به دلیل خلاء نقدینگی تولیدکنندهها وارد بازار می‌شدند نداشته و خرید مواد اولیه را به طور مستقیم انجام می‌دهد.
در نتیجه وقتی واسطه‌ای در بین نیست، در نخستین گام کیفیت کالا و خدمات افزایش می‌یابد و در گام بعدی حذف واسطه‌ها قیمت را کاهش می‌دهد که نتیجه آن فروش بیشتر واحدهای تولیدی است. از این طریق تولیدکننده سود بیشتری می‌کند و از آنجا که رقابت خوبی هم در بازار هست و یک تولیدکننده می‌تواند از نقاط مختلفی درخواست کالا بدهد، در نتیجه ارائه‌دهندگان کالا در این بازار، در یک چرخه رقابتی قیمت‌ها را کاهش داده و همزمان کیفیت را بالا می‌برند.
آیا پیوستن تولیدکنندهها و تجار ایرانی به این بازار بین‌المللی، به نوعی اجبار را برای همتایان آنها در دیگر کشورها ایجاد می‌کند که با واحدهای ایرانی وارد معامله شوند؟
این یک اجبار نیست بلکه ترغیب فعالان خارجی است چرا که آنها می‌خواهند وارد فعالیت‌ها و مبادلات اقتصادی شوند و در این مسیر سیاست‌های دولت‌هایشان در درجه اهمیت بالایی قرار ندارد. ما با اروپایی‌ها، آلمانی‌ها و حتی با بارتر‌های آمریکایی جلساتی داشتیم که رسما اعلام می‌کردند فارغ از سیاست‌های دولت‌هایمان خواستار انجام معاملات با کشور ایران هستند و با توجه به اینکه در شبکه بارتری پول جابه جا نمی‌شود، از این روش در شرایط فعلی، استقبال زیادی کردند. تنها موردی که باقی می‌ماند جابه‌جایی کالا از خود کشور آمریکا است که می‌تواند از طریق استرالیا یا نیوزیلند انجام شود.
گفته شده که طرح‌هایی در این زمینه به شهرداری‌ها، مسکن و حتی بورس داده شده است. تا چه حد این طرح‌ها امکان عملیاتی شدن دارند؟
در حوزه شهرداری‌ها فعالیت‌های تهاتری در سال‌های قبل انجام شده، اما عموما به صورت مقطعی و پروژه‌ای بوده و حتی تسویه حساب نیز شده، اما به صورت شبکه‌ای به این صورت که پیمانکاران بتوانند به صورت متداوم شرکت کنند تاکنون به شهرداری‌های تبریز، تهران، خرم آباد، کرمان و اصفهان ارائه دادیم. در خصوص مسکن نیز طرحی را برای افزایش سرعت مسکن مهر و در عین حال برای تعدیل قیمت‌ها و به خصوص کاهش تبعاتی که ممکن است در جریان اجرای این طرح در بازار مصالح ساختمانی ایجاد شود ارائه دادیم که بتوان از التهابات بازار جلوگیری کرد. در این طرح انبوه سازان می‌توانند بدون اینکه وجهی را از دولت بگیرند به صورت کارت‌های اعتباری مصالح را تهیه کرده و در نهایت پس از تهیه امکانات خود و با تحویل واحدها به ذی‌نفعان یا خریداران وثیقه‌ای را که در اختیار بانک گذاشته‌اند، آزاد کنند.
در مورد بورس این خدمات به چه صورتی است و تا کنون به چه نتیجه‌ای رسیده‌اید؟
در مورد بورس کالا هم تحت عنوان بازار تامین سرمایه تهاتری بورس طرحی را در جلساتی که با رییس سازمان بورس و معاونین سازمان برگزارشده بود، ارائه داده شد. بورس کالا یکی از بازارهایی است که می‌تواند بهترین زمینه فعالیت گردش تهاتری را فراهم کند. البته در حال حاضر امکان استفاده از این مکانیزم در بورس اوراق بهادار نیست، اما در مورد بورس کالا علاقه زیادی وجود دارد. تمامی سرمایه‌گذاران بورس می‌توانند از طریق ورود به این سیستم امکان فعالیت خود را در معاملات بالا برده و به خصوص مشکل کمبود نقدینگی خریداران اصلی و مصرف‌کنندگان از بین می‌رود.
این روش در کدامیک از رینگ‌ها قابل استفاده است؟
نقطه ورود ما به بورس کالا و علت اصلی این طرح در بورس کالا نیز همین موضوع کمبود نقدینگی است که در مورد همه رینگ‌ها اعم از فولاد و پتروشیمی و کشاورزی قابل استفاده است و خریداران همه رینگ‌ها و تولیدکننده تمامی کالاها می‌توانند وارد این بازار شده و فعالیت کنند. اگر کارخانه‌ای در بورس عرضه می‌کند به دنبال دریافت پول نقدی است که بتواند مواد اولیه خود را خریداری کند حال اگر منابعی در اختیارش باشد که نیازی به آن نقدینگی نباشد می‌تواند به راحتی چرخه تولید را فعال نگه دارد ضمن اینکه یکی از اصلی ترین مشکلات تولیدکنندهها فاصله زمانی بین نقد کردن کالا و تامین مواداولیه است.
در استفاده از روش تهاتری آیا مشکلات خاصی نیز وجود دارد؟
مهم‌ترین نکته این است که خریداران خود برای استفاده از این خدمات انگیزه داشته باشند. به بیانی تا زمانی که فعالان اقتصادی از این پدیده جدید اقتصادی ناآگاه باشند به نتیجه نخواهیم رسید. ضمن اینکه خدمات تهاتری در ایران جدید است و آشنا شدن بازار با این امکان زمان بر است و نیاز به اطلاع‌رسانی بیشتری از سوی رسانه‌ها که رسالت مهمی در این بخش دارند، خصوصا رسانه‌های اقتصادی و همچنین نیاز به اطلاع‌رسانی از طریق نهادهای مختلف دارد از جمله اتاق بازرگانی، شهرک‌های صنعتی و شهرداری‌ها و بورس کالا.
برخی واحدهای فروشنده تسهیلاتی را به صورت اعتباری در اختیار خریداران خود قرار می‌دهند برای مثال طرحی که اخیرا در خصوص بازار پتروشیمی و از سوی بازرگانی پتروشیمی ارائه شده. آیا بازار تهاتر مزیت ویژه‌ای نسبت به این طرح‌ها دارد؟
اگر خریداران خودشان این خدمات را در اختیار خریداران بگذارند این تسهیلات قابل انتقال نیست، در حالی که در بازار تهاتر قابل انتقال است، علاوه بر این در روش تهاتری امکان معاملات بین‌المللی وجود دارد و این صنعت در حال استاندارد شدن است و حتی بانیان آن برای ۲۰۰ سال آینده نیز پیش‌بینی‌های حقوقی و بازرگانی کرده‌اند، برای مثال پیش‌بینی شده که اگر چرخه‌ای از بین رفت از اعضای آن حمایت شود. علاوه بر این، طبق پیشنهادهایی که ارائه شده سکه را به عنوان پشتوانه و وثیقه معامله در بازار تهاتر در نظر گرفته‌ایم، به طوری که افرادی که سکه دارند می‌توانند از این سکه استفاده کرده و وارد بازار تهاتر شوند. نکته دیگری که وجود دارد تاثیر این‌گونه معاملات بر کاهش تورم است؛ چرا که تزریق تسهیلات به بازار آثار تورمی دارد حال آنکه در معاملات تهاتری پولی جابه‌جا نمی‌شود علاوه بر این در این بازار خبری از چک نیست و می‌توان گفت این روش می‌تواند جوابی باشد برای دستگاه قضایی کشور و حذف مشکلات برگشت چک در بازارهای مختلف. در این روش در صورت عدم انجام تعهد از سوی اعضا، افراد به دلیل نداشتن وجه نقد بازداشت یا زندانی نمی‌شوند و از این منظر نیز بخشی از مشکلات قوه قضائیه مرتفع می‌شود.
ارسال نظر