صیقل تیغ سلاح استراتژیک نفتی ایران

با توجه به آمارهای ارائه‌شده در تارنمای بورس انرژی، در آبان‌‌‌ماه در بازار فیزیکی این بورس شاهد دادوستد ۶۴۶‌هزار تن انواع محصولات بودیم که ارزش این دادوستدها ۱۱‌هزار و ۲۰۹میلیارد تومان بود. این در حالی بود که حجم معاملات مهرماه ۶۱۸‌هزار تن به ارزش ۸‌هزار و ۷۷۴میلیارد تومان بود. به عبارت ساده‌‌‌تر حجم معاملات رشد ۵/ ۴درصدی داشت، ولی در همین زمان ارزش دادوستد کل در این بازار ۷/ ۲۷‌درصد رشد کرده است. رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی در کنار افزایش رقابت برای خرید در بین متقاضیان و رشد نرخ مهم‌ترین دلایل این روند صعودی بوده است. البته رقابت برای خرید از مسیر شفافیت و افزایش درآمدزایی دولت را باید بسیار مهم ارزیابی کرد که این روند هنوز هم ادامه دارد. به عنوان نمونه مشخص، میزان رقابت بین خریداران گاز مایع پارس جنوبی که از سوی شرکت ملی گاز ایران عرضه شده است، بیش از ۳۸۸‌هزار دلار ارزش دادوستد ۹۱‌هزار تن از این کالا بوده است. به عبارتی تنها در معاملات روز ابتدایی آذرماه ۱۰میلیارد و ۳۴۵میلیون تومان درآمد دولت با عرضه در بورس انرژی افزایش یافته است؛ نکته‌‌‌ای که می‌تواند یکی از موارد مهم در معاملات باشد. البته این شرایط تنها به عرضه‌‌‌های گاز مایع پارس جنوبی محدود نشد و در عرضه گاز مایع پالایشگاه‌‌‌های سرخون و قشم که باز هم از سوی شرکت ملی گاز ایران انجام شد، ۳۸۰میلیون تومان رقابت معادل ۱۴‌هزار و ۵۰۰دلار و در عرضه‌‌‌های پالایشگاه فجر جم مورخ اول آذرماه ۸/ ۱میلیارد تومان معادل ۶۸‌هزار دلار رقابت تجربه شد. نتیجه این بود که تنها در روز اول آذرماه شاهد بودیم ۵/ ۱۲میلیارد تومان معادل ۴۷۱‌هزار دلار به درآمدهای کشور با عرضه در بورس انرژی اضافه شد.

  دورنمای مقبول تقاضای بورس انرژی

شواهد امر از وجود تقاضای موثر گسترده در بورس انرژی حکایت دارد که با توجه به شرایط بازارهای جهانی، امکان توسعه این حجم از تقاضا وجود دارد.

بازار جهانی نفت خام نشان‌دهنده تقابل جدی بین عرضه و تقاضاست؛ مطلبی که در تاریخ بازار نفت چند بار تکرار شده است. آمریکا از متحدان خود، خواسته است تا ذخایر استراتژیک نفت خام خود را آزاد کنند تا حجم عرضه‌‌‌ها اندکی بهبود یابد؛ البته این حجم عدد محدودی خواهد بود. گلدمن‌ساکس اعلام کرد آزادسازی هماهنگ ذخایر نفتی از سوی آمریکا و متحدانش کمتر از میزانی بوده که بازار روی آن حساب کرده بود و مانند قطره‌‌‌ای در اقیانوس است. این در حالی است که اوپک موضع‌‌‌گیری کرده است؛ گویی به روند رشد قیمت‌ها نه‌تنها خوش‌بین است، بلکه کشورها به آن نیاز دارند. مطلبی که می‌توان به‌سادگی از خلال عملکرد و اظهارنظرها دریافت، این است که خبر بزرگی از رشد عرضه در بازارهای جهانی در کار نیست. اینکه بخش عرضه و تقاضا در بازار، آن‌‌‌هم در شرایطی نسبتا بحرانی، درگیر شده و به تقابل رسیده‌‌‌اند، مطلبی است که چند بار تکرار شده و اگر بگوییم از هم‌‌‌اکنون نتیجه آن مشخص است، چندان هم گزافه نیست. از زمان جنگ اعراب و رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۷۳ تا سال‌های قبل هرگاه تنش در سمت عرضه رخ داده، جریان عمومی بازار نفت افزایشی شده است؛ یعنی هم در بازار نفت و هم در سایر بازارهای کالایی در جهان، اختلال عرضه است که ریسک بزرگ و محرک نرخ محسوب می‌شود و این روند ادامه خواهد داشت. به عبارت ساده‌‌‌تر آمریکا یا سایر کشورهای همسوی آن در موضع تقاضا قرار دارند و فاز عرضه میل به افت نرخ ندارد. همین مطلب به معنی کاهش ترس در بازار نفت خام و استمرار جذابیت خودنمایی تقاضا خواهد بود. این داده را باید در شرایطی در نظر گرفت که بهای نفت خام تقریبا اندکی بیش از نیمی از رکورد تاریخی خود در حال معامله است، ولی بسیاری از بازارهای کالایی همچون پلیمرها، اوره، محصولات کشاورزی و فلزات پایه در نزدیکی رکوردهای تاریخی خود در حال معامله هستند. سرمای هوا و رشد تقاضای گاز طبیعی، زغال‌سنگ و سایر حامل‌‌‌های انرژی را باید در نظر گرفت؛ آن هم در نزدیکی روزهای پایانی سال میلادی و زمانی برای تعطیلات. این موارد در کنار شیوع مجدد ویروس کرونا در اروپاست، ولی باز هم محرک‌‌‌های تقاضا محسوب می‌شود و استمرار این وضعیت جایگاه نفت خام را در آینده نه‌چندان دور و آغاز روزهای گرم سال و اوایل بهار به‌طور جدی تغییر خواهد داد. تجمیع داده‌‌‌های فوق از روزهای خوب تقاضای نفت خام و فرآورده‌‌‌ها حکایت دارد. جالب است که بایدن بازار خود را از نفت ایران بی‌‌‌نیاز دانسته بود، ولی بازار به رشد عرضه‌‌‌ها نیاز دارد؛ گویی تعادل بازار بی‌‌‌میل به عرضه‌‌‌های ایران نیست؛ مگر اینکه ورای لفاظی‌‌‌های آمریکایی‌‌‌ها، قرار باشد رشد بهای نفت خام به عنوان یک ابزار تهاجمی اقتصادی ایفای نقش کند که این امر بیشترین آسیب را برای اقتصادهای نوظهور همچون چین و ترکیه بر جای می‌‌‌گذارد.

  فعال شدن بورس انرژی سبب شفافیت بیشتر می‌شود

وزیر نفت عنوان کرد: ارائه فرآورده‌‌‌های نفتی در بورس انرژی قطعا شفافیت بیشتری در پی خواهد داشت و دسترسی متقاضیان را خیلی راحت‌‌‌تر و بهتر خواهد کرد.

جواد اوجی پس از جلسه مشترک مسوولان دیوان محاسبات و وزارت نفت در پاسخ به سوال خبرنگار صدا و سیما، درباره برنامه این وزارتخانه برای جبران ترک فعل گذشته در فعال کردن بورس انرژی گفت: دولت سیزدهم از ابتدای کار خود، هم در عرضه فرآورده‌‌‌ها و هم در عرضه نفت خام، همکاری خوبی با بورس انرژی داشته است.

وی تصریح کرد: البته این بحث هم مطرح است که بسیاری از خریداران دوست ندارند اسامی‌شان لو برود و مطرح شود، اما قطعا رابطه تنگاتنگ خوبی با بورس انرژی به‌ویژه در موضوع فرآورده‌‌‌ها اعم از نفت کوره، بنزین و نفت‌وگاز خواهیم داشت. هچنین معتقدیم فعال شدن بورس انرژی به شفافیت بیشتر منجر خواهد شد.

وزیر نفت همچنین با اشاره به جلسه خود با مسوولان دیوان محاسبات اظهار کرد: نخستین نشست ما با رئیس دیوان محاسبات و نمایندگان سایر دستگاه‌‌‌های نظارتی برگزار و دغدغه‌ها، چالش‌ها، نواقص و انحرافات بودجه در سال‌های گذشته و امسال مطرح شد.

اوجی افزود: گزارش خوبی که از جانب دستگاه‌‌‌های نظارتی ارائه شد و با تعامل خوبی که  دیوان محاسبات با همه دستگاه‌‌‌های اجرایی برقرار کرده است، قطعا بسیاری از مسائل، دغدغه‌‌‌ها، مشکلات و انحرافات رفع خواهد شد.

وی گفت: بنده و معاونان وزیر نفت نیز مسائل و مشکلاتی را که در خصوص سرمایه‌گذاری که از طرف نفت و گاز کشور رقم خورده است و چالش‌‌‌هایی را که در تولید گاز، نفت و فرآورده‌‌‌های آن داریم، مطرح کردیم.