داشتن بازاری شفاف و قابل دسترس برای پوشش ریسک نوسانات ارز در هر اقتصادی قابل توصیه بوده و جای خالی آن به‌عنوان یک ابزار مالی مطمئن، در بازار مالی کشور مشهود است.به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران»، بنابراین امکان ایجاد ابزاری برای پوشش ریسک و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی آن هم در روزهایی که شاهد نوسان نرخ ارز هستیم و در شرایط رکود اقتصادی به سر می‌بریم به‌طور حتم امتیاز بزرگی است.

در این بین بر هیچ کس پوشیده نیست که یکی از بزرگ‌ترین موانع حضور و ریسک‌های قابل شناسایی برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی به اقتصاد ایران، ریسک ناشی از نوسانات نرخ ارز است؛ طبیعتا امکان استفاده از بازار آتی ارز به‌عنوان یک ابزار پوشش ریسک موثر، تاثیر بسزایی در ایجاد جذابیت و انگیزه برای سرمایه‌گذاری خارجی به وجود خواهد آورد.اگرچه تاکنون برای راه‌اندازی چنین بازاری بحث‌های کارشناسی زیادی شده، اما به دلایل حساس بودن بازار ارز نکته‌بینی‌هایی نیاز است که نباید برای رسیدن به این مزایا از آنها غافل شد. بر همین اساس برای بررسی بیشتر راه‌اندازی این بازار در اقتصاد ایران گفت‌وگویی با علی دیواندری، رئیس پژوهشکده پولی و بانکی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانیم.

با اشاره به اهمیتی که بازار ارز و کسب درآمدهای ارزی برای کشور دارد، به نظر شما به کارگیری ابزار مشتقه ارز برای اقتصاد ایران لازم است؟

شکی نیست که بهره‌مندی از بازارهای نوین مالی نظیر بازار آتی ارز مزیت‌ها و فواید بسیاری را برای کشور به همراه دارد. نرخ برابری ارز به‌عنوان متغیری تاثیرگذار در اقتصاد کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و نوسانات نرخ ارز از منابع مهم ریسک به ویژه برای فعالیت‌های بین‌المللی اقتصادی محسوب می‌شود. در این میان پیمان‌ها و قراردادهای آتی ارز از ابزارهای کنترل نوسانات نرخ ارز به شمار می‌روند که باید در اقتصاد ایران نیز پیاده‌سازی شود.

از طرفی نیز رشد و توسعه فزاینده تجارت جهانی در چند دهه اخیر سبب تغییرات گسترده‌ای در روابط تجاری بین‌الملل شده است، به نحوی که شیوه نوین خرید و فروش بین‌المللی جایگزین روش سنتی شده و استفاده از ارز به جزئی لاینفک از این مبادلات تبدیل شده است؛ بر همین اساس روند تجارت بهبود یافته، اما مشکل نوسان قیمت مطرح است که آن هم با راه‌اندازی بازار مشتقه ارز اطمینان خاطر تجار را به همراه خواهد داشت.

نظرتان را در مورد کارکرد اصلی بازار مشتقه ارز بگویید و اینکه سرمایه‌گذاران به چه شکل می‌توانند به وسیله این ابزار مالی ریسک‌شان را پوشش دهند؟

ابزارهای مشتقه ارز یکی از مهم‌ترین و متداول‌ترین ابزارهای مالی قابل معامله در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه دنیا به شمار می‌روند و کارکرد اصلی این ابزارها در بازارهای مالی، پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز است، زیرا ریسک نوسان نرخ ارز تاثیرات در خور ملاحظه‌ای بر کسب‌ و کار بنگاه‌های تجاری و پرتفوی‌ سرمایه‌گذاران بین‌المللی دارد.بازار ارز ایران نیز در سالیان گذشته شاهد نوسانات شدیدی بوده و با توجه به شکل سنتی مبادلات ارزی و عدم استفاده از ابزارهای مشتقه ارز، بنگاه‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاران را در معرض ریسک نوسان نرخ ارز قرار داده و ابزاری نیز برای پوشش این ریسک در اختیارشان قرار نداده است. در کشور نیز به نظر می‌رسد در میان بازارهای مالی، بورس کالای ایران شرایط فراهم کردن بازار مشتقه ارزی را با توجه به سوابق مناسب و تجربه بازار آتی را داراست.

درخصوص ارتباط دوران پساتحریم با اهمیت راه‌اندازی بازاری برای پوشش ریسک نوسان نرخ ارز توضیح می‌دهید؟

با ورود اقتصاد ایران در شرایط پساتحریم و ورود سرمایه‌های خارجی به سوی کسب‌ و کارها و پروژه‌های اقتصادی و همچنین افزایش میزان سرمایه‌گذاری‌های خارجی در اوراق بهادار پذیرفته‌شده در بورس، نیاز به راه‌اندازی بازار متشکل و رسمی برای پوشش ریسک نرخ ارز بیش از پیش احساس می‌شود. به‌طور کلی مروری بر اقدامات اقتصادی سالیان گذشته نشان می‌دهد تجاربی که تاکنون برای پیاده‌سازی ابزار‌های پوشش ریسک نرخ ارز در کشور مورد استفاده قرار گرفته به دلیل عدم تطابق با استانداردهای جهانی یا دیگر مشکلات اجرایی قادر به پوشش ریسک نوسان نرخ ارز فعالان و سرمایه‌گذاران نبوده و با توفیق همراه نشده است.

معاملات غیررسمی ارز باعث ایجاد جو روانی در بازار می‌شود و رونق چنین معاملاتی در بازار به‌طور حتم باعث ایجاد جو روانی در بازار شده و زمانی که تقاضای خرید ارز در بازار افزایش می‌یابد، قیمت ارز نیز با افزایش همراه خواهد شد؛ بنابراین این نوع نوسانات در بازار اختلال ایجاد می‌کند و سبب افزایش واسطه‌گری می‌شود.بنابراین با راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی، نوسانات ریسک نرخ ارز پوشش داده می‌شود و به جرات می‌توان گفت که بازار مشتقه ارزی، راه درمانی برای نوسانات موجود است؛ در حقیقت با راه‌اندازی بازار مشتقه ارز می‌توان آماری مستند و دقیق از قیمت آتی ارز و میزان حجم معاملات به دست آورد که این اطلاعات برای هر بازاری از اهمیت بالایی برخوردار است و برای سیاست‌گذاران بازارها استفاده فراوانی دارد.

شما اقدامات بانک مرکزی را در جهت ایجاد بازار مشتقه ارزی چطور ارزیابی می‌کنید؟

بانک‌ مرکزی راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی را منوط به یکسان‌سازی نرخ ارز دانسته که در صورت چنین اتفاقی بازار مشتقه ارزی راه‌اندازی خواهد شد، این در صورتی است که به‌نظر می‌رسد در حال حاضر نیز شرایط برای راه‌اندازی بازار آتی ارز در بورس کالا فراهم است. به‌طوری‌که بازار آتی و اختیار سکه طلا می‌تواند زمینه مناسبی برای جذب بازیگر و فرهنگ‌سازی بهتر جهت راه‌اندازی بازار آتی ارز باشد زیرا برای راه‌اندازی و رونق این بازار جدید علاوه بر زیرساخت، به بازیگر هم نیاز است. در پایان باید گفت که بانک مرکزی به‌عنوان یک بازیگر بزرگ و بازارگردان می‌تواند در بازار آتی ارز حاضر باشد و براساس مکانیزم‌های بازار، سیاست‌های خود را در بازار آتی ارز پیاده کند.