سیمان پشت خوان هفتم

حمزه بهادیوند‌چگینی: بالاخره بعد از مدتها بحث ورود سیمان به بورس کالای ایران در شرایطی از سوی فعالان این صنعت مطرح می‌شود که به عقیده کارشناسان لزوم قیمت‌گذاری صحیح، شفاف، مبتنی بر نظام بازار و متناسب با انگیزه‌های صادراتی و داخلی در این صنعت به شدت احساس می‌شود. در این رابطه چندی پیش اعلام شد که این محصول برای صادرات از کانال تالار صادراتی بورس کالا عرضه خواهد شد. دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان در این رابطه از نهایی شدن صادرات سیمان از کانال بورس کالا خبر داده و می‌گوید این تصمیم با برگزاری نشستی با مسوولان سازمان توسعه تجارت نهایی خواهد شد. به این ترتیب به نظر می‌رسد چالش قیمت‌گذاری برای این محصول به خصوص در حوزه صادراتی برطرف شده و شفافیت‌های معاملاتی در این مسیر افزایش یابند. به عقیده شیخان، اصلی‌ترین مزیت‌های عرضه سیمان در بورس کالا شفاف‌سازی قیمت، رشد صادرات سیمان کشور به خصوص برای شرکت‌هایی که نزدیک مرزهای خروجی هستند، افزایش فضای رقابتی در بازار داخل، جلوگیری از رقابت منفی و اعلام قیمت‌های سلیقه‌ای در این صنعت، اطمینان خریداران خارجی از خرید محصول با کیفیت، حضور سرمایه‌گذاران در مکانی با اعتبار همچون بورس کالا و مشخص بودن تمامی روند معامله و نحوه پرداخت دانست.

در این رابطه مدیرعامل بورس کالای ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» معتقد است عرضه سیمان در بورس کالا بستگی به تولید‌کنندگان دارد و یکی از مشکلات بازار این محصول این است که خریداران خارجی به تولید‌کنندگان مختلف سیمان مراجعه می‌کنند و قیمت را به پایین‌ترین حد می‌رسانند و در واقع خارجی‌ها از مزایای کشور که انرژی و مواد معدنی ارزان است استفاده می‌کنند. وی معتقد است اگر از این ظرفیت‌ها استفاده و سیمان در تابلوهای بورس کالا عرضه شود و تولید‌کنندگان در رقابت محصول خود را به خریدار خارجی عرضه کنند، دیگر امکان کاهش قیمت غیر‌منطقی در بازار صادراتی و همچنین داخلی وجود ندارد و به این ترتیب مراکز تولید سیمان در سطح کشور می‌توانند کالای خود را در بورس کالا عرضه کنند. وی درخصوص مشوق‌های بورس کالا برای عرضه سیمان گفت: زیرساخت‌های لازم برای عرضه سیمان در بورس کالا فراهم است و تولیدکنندگان این صنعت می‌توانند از معافیت مالیاتی که برای حضور عرضه‌کنندگان در بورس کالا وجود دارد، بهره ببرند.

تجربه عراق؛ آزمون بد صنعت سیمان

این در شرایطی است که با نگاهی به تجربه بازار عراق برخی چالش‌ها در حوزه صادرات سیمان در کشور بروز کرد که نیاز به ایجاد ساز و کاری برای ایجاد شفافیت در این بازار را متذکر می‌شود. یکی از این چالش‌ها فروش سیمان بر اساس قیمت‌هایی پایین‌تر از قیمت‌های داخلی بود. مشکل دیگر که تولیدکنندگان عراقی به آن اذعان دارند پایین‌تر بودن قیمت سیمان ایرانی نسبت به سیمان عراق بود که به معنای کاهش توان رقابتی تولیدکنندگان عراقی تلقی می‌شود. مشکل دیگر رقابتی بود که تولیدکنندگان داخلی در بازار عراق به آن دست زدند تا به این ترتیب سهم بیشتری از این بازار را از آن خود کنند که این موضوع نیز بر قیمت‌های نهایی اثر گذاشت و در مجموع باعث افت قیمت‌ها در این مسیر شد. جنگ قیمتی که از سال‌های گذشته بین کارخانه‌های سیمان به‌وجود آمده بود در نهایت به خود‌زنی و کاهش نقدینگی، افزایش هزینه‌های جانبی و کاهش سود و تهدید اشتغال پایدار در صنعت سیمان منجر شده است.

این موضوعات در نهایت باعث شد دولت عراق تصمیم به توقف در واردات سیمان بگیرد که نشان می‌دهد موضوع قیمت‌گذاری شفاف برای سیمان تولید داخل نه تنها به چالشی برای فعالان ایرانی و تولیدکنندگان داخلی تبدیل شده که حتی کشورهای طرف تجاری را نیز درگیر خود کرده است. در این شرایط به عقیده کارشناسان ایجاد بازاری شفاف برای محصولات داخلی و صادراتی از طریق عرضه سیمان در بورس کالای ایران (تالار داخلی و صادراتی) می‌تواند برطرف‌کننده بسیاری از عدم شفافیت‌ها شده و شرایط تازه‌ای را در این مسیر ایجاد کند. به گزارش «دنیای اقتصاد» در حال حاضر میزان صادرات سیمان به ۱۵ میلیون تن در سال رسیده که این میزان صادرات ۴ تا ۵/ ۴ درصد کل صادرات جهانی سیمان را به خود اختصاص داده است و نشان می‌دهد حفظ و توسعه این میزان از صادرات نیازمند ارتقای شفافیت در قیمت‌ها و مشخص شدن مسیرهای معاملاتی در مسیر صادرات است.

این در شرایطی است که در حال حاضر میزان مصرف سیمان در داخل به دلیل کاهش طرح‌های عمرانی و رکود بخش مسکن کاهش یافته و صادرات از اهمیت بالایی برای ما برخوردار است. به عبارتی در شرایطی که با مازاد عرضه‌ای به میزان ۱۰ تا ۱۵ میلیون تن در سال روبه‌رو‌ هستیم حفظ بازارهای مهم صادراتی برای ما از اهمیت بالایی برخوردار است. علاوه بر این قرار است میزان تولید سیمان در افق ۱۴۰۴ به ۱۲۰ میلیون تن نیز برسد که این موضوع از یک طرف ضرورت تقویت بازارهای داخلی را نشان می‌دهد و از طرف دیگر نیاز به بازتعریف بازارهای مهم صادراتی را گوشزد می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر ۷۵‌درصد سیمان تولیدی کشور ما به دو کشور عراق و افغانستان صادر شده که متاسفانه به دلایلی بازار عراق در حال افتادن به دست رقبای ترکیه‌ای و حتی کره‌جنوبی است این در حالی است که به دلیل شعاع صادراتی کم برای صادرات سیمان و چالش‌های صادرات این محصول به بازارهای دور دست باید مشکلات موجود را برطرف کرد.

تنظیم بازار سیمان از کانال بورس

کارشناسان معتقدند در حال حاضر ورود سیمان به تالار صادراتی بورس کالا در صورتی که با جدیت دنبال شود و این تالار به مرکزی برای معامله خارجی سیمان تبدیل شده و خریداران و فروشندگان در این بازار با هم تلاقی پیدا کنند می‌توان به بهبود شرایط امیدوار بود. در این میان تغییر سیستم قیمت‌گذاری سیمان علاوه بر مزایای فوق می‌تواند به خروج این محصول از دامنه قیمت‌گذاری دولتی منتهی شود. تولیدکنندگان در این رابطه به هزینه‌های تولید محصول خود اشاره کرده و می‌گویند افزایش سالانه هزینه‌های دستمزد و مالیات و هزینه بالای حامل‌های انرژی در کنار شرایط گران حمل و نقل و... همگی باعث شده‌اند هزینه‌های تولید افزایش یابند و این در حالی است که دولت با قیمت‌گذاری دستوری خود باعث شده فشارهای هزینه‌ای بالایی به این محصول وارد شود.

در مقابل در بازار آزاد قیمت‌ها به راحتی از سیستم قیمت‌گذاری دولتی تبعیت نمی‌کنند و نتیجه ایجاد بازار سیاه برای این محصول در شرایط رونق اقتصادی است که به نفع دلالان و واسطه‌ها تمام می‌شود و در عوض زیان تولیدکنندگان اصلی را به همراه دارد. به همین دلایل تولیدکنندگان معتقدند برای ورود بورس کالا باید قیمت‌گذاری آزادانه و بر مبنای قیمت‌های بازار و از کانال‌های عرضه و تقاضا باشد و بر همین اساس ایجاد محدودیت‌هایی همچون دامنه نوسان قیمتی می‌تواند باز هم دست تولیدکننده‌ها را ببندد.