حمزه بهادیوند چگینی: بررسی روند تغییرات ارزش معاملات محصولات در تالار صادراتی بورس کالای ایران و همزمان در تالار داخلی این بازار نشان می‌دهد مسیر حرکتی این دو بخش تا حدی برخلاف هم بوده، به‌طوری‌که توجه به توسعه صادراتی از کانال تالار صادراتی باعث شده روند معکوسی را در تالار داخلی شاهد باشیم. به گزارش «دنیای اقتصاد» این روند در تالار صادراتی در یک بازه ۱۵‌روزه (اول تا ۱۵ آبان) برای یک دوره ۸ ساله نشان می‌دهد بهترین دوران تالار صادراتی بورس کالا در سال‌های ۹۰ و ۹۲ بوده است و این در حالی است که بهترین دوران تالار داخلی سال ۹۱ بوده و بعد از آن دوران افول بازارهای کالایی آغاز شده است. تحلیلگران می‌گویند در دوره رونق ارزش دلار در کشور که از سال ۹۰ استارت آن زده شد، میزان علاقه‌مندی به صادرات کالا افزایش یافت اما متاسفانه در سال ۹۱ دولت با تصمیمی نسنجیده صادرات را به انحای مختلف در کنار واردات مورد تنبیه قرار داده و با این بهانه که صادرات به معنای کاهش نیاز داخل است، برای دوره‌ای در مسیر آن سنگ‌اندازی کرد. خوشبختانه این مسیر به سرعت عوض شد و به عبارتی بار دیگر شاهد رونق در صادرات محصولات به‌خصوص مواد اولیه بودیم.

در این بین اما نگاهی به نمودارهای همراه نشان می‌دهد در مقایسه با سال ۹۴ در هر دو تالار معاملاتی داخلی و صادراتی شاهد بازگشت نمودار به مسیر صعودی هستیم، با این حال این مسیر بازگشت هنوز شیب بسیار اندکی دارد و این شیب کم تحلیل‌ها را با کمی تردید روبه‌رو‌ می‌سازد چراکه این بازگشت بیشتر به دلیل افزایش قیمت‌ها است و میزان صادرات افزایش جدی نداشته است. کارشناسان معتقدند بازگشت جدی این تالار نیازمند چند عامل مهم است؛ نخست آنکه باید کشور از شرایط رکودی خارج شود؛ موضوعی که نشانه‌های آن دیده می‌شود. در این راستا چندی پیش معاون‌اول رئیس‌جمهوری وعده کرد نرخ رشد اقتصادی کشور به ۴/ ۵ درصد رسیده که این نرخ البته با اما و اگرهایی همراه است، با این حال می‌توان نشان‌دهنده تحرک در اقتصاد ایران باشد. این اما و اگرها نیز به دلیل رشد تولید و صادرات نفت در کشور است و البته با توجه به آمارهای اعلام شده رشد بخش صنعت نیز در فصل بهار که گفته می‌شود رقم ۸/ ۸ درصدی را نشان داده، موید عبور نسبی کشور از شرایط وخیم اقتصادی است. به این ترتیب در بخش داخلی، بازگشت خریداران به بازار مواد اولیه می‌تواند به وقوع بپیوندد. موضوع دیگر اما بهبود سطوح قیمتی برای محصولات صنعتی است.

هفته گذشته نرخ رشد بهای تورم تولید‌کننده نیز ۹/ ۳ درصد اعلام شد که این نرخ در کنار نرخ تورم صنعتی که دیروز مرکز آمار منتشر کرد (۲/ ۲ درصد) همگی نشانه‌های رونق در بخش صنعتی کشور تعبیر می‌شود. به عبارتی در مجموع نشانه‌هایی از رونق در بخش واقعی اقتصاد دیده می‌شود که احتمال بازگشت رونق به تالارهای داخلی بورس کالا را تقویت می‌کند. در این شرایط انتظار می‌رود ارزش معاملات در بورس کالا که در حال‌حاضر حدود ۳ درصد از محصول ناخالص داخلی کشور را در‌بر‌می‌گیرد، تقویت شود که این امر نیازمند افزایش سرعت معاملات در بورس کالا در مقایسه با کل اقتصاد کشور است. در این بین اما نگاهی به مبادلات تجاری کشور نیز می‌تواند اهمیت رونق در تالار صادراتی بورس کالا را بیش از پیش تشریح کند. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد در یک دوره ۸ ساله اگر روند ۶ ماهه اول صادرات کشور را مطالعه کنیم، میزان صادرات بیش از ۱۰۰ درصد رشد داشته است. اگرچه سرعت رشد یا شتاب تغییرات صادرات دستخوش تغییرات متعددی شده است اما با این حال میزان تغییرات مثبت و امیدوار‌کننده بوده است. با این حال موضوعاتی همچون رکود جهانی یا تحریم‌های ایران باعث شده رشد صادرات کشور کند شود، با این حال آنچه مسوولان می‌گویند حکایت از صادرات ۵۰ میلیارد دلاری غیرنفتی تا پایان سال دارد که اگر محقق شود بالاترین میزان صادرات غیرنفتی تاریخ ایران خواهد بود و این به معنای آن است که موتور صادرات غیرنفتی با پشتوانه تولید روشن شده است و در این بین لازم است تالار محصولات صادراتی ایران از این کیک سهم قابل‌توجهی را ببرد. در حال‌حاضر تالار صادراتی بورس کالا قابلیت بالایی برای صادرات انواع محصولات صنعتی و معدنی از قبیل سنگ‌آهن، فولاد، انواع مقاطع فولادی، انواع محصولات کشاورزی، قیر، انواع فرآورده‌های نفتی، انواع محصولات پتروشیمی و... را دارد که می‌تواند دو فایده مهم را برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد؛ نخست آنکه قادر است مکانی امن و شفاف برای حضور خریداران خارجی و تبدیل ایران به مرکز مبادلات محصولات مختلف را رقم بزند و دوم اینکه این بازار می‌تواند به مرجعیت قیمت‌گذاری برای محصولات مختلف تبدیل شود.

در این میان اما این مساله بدون دقت‌نظر در عملکرد این تالار و تلاش برای بازتعریف آن عملی نیست چراکه در حال حاضر این بازار، بازار تقریبا ضعیفی است. به عقیده کارشناسان در حال‌حاضر سیمان قابلیت آن را دارد که در تالار صادراتی مورد‌معامله قرار بگیرد. به همین شکل در صنایع مختلف همچون کاشی و سرامیک نیز این توانایی وجود دارد، درحالی‌که برنامه‌ریزی مشخصی برای این اقدامات صورت نگرفته و نیازمند عزم جدی مسوولان بورس کالا است. این در شرایطی است که تالار صادراتی بورس کالا علاوه بر آنکه توان فعالان اقتصادی و صادرکنندگان را افزایش می‌دهد، می‌تواند ورود سرمایه‌گذاران خارجی را نیز به همراه داشته باشد همان‌طور که این اتفاق در بورس اوراق بهادار افتاده و تداوم دارد. در این بین ایجاد مشوق‌های لازم برای صادرکنندگان و تشویق آنها به فروش محصولات خود از طریق بورس کالا در کنار مشوق‌هایی در حوزه تولیدی برای این گروه که بتوانند با هزینه تمام‌شده کمتر محصولات باکیفیت‌تری را تولید و عرضه کنند، موضوعی است که حائز اهمیت است و می‌تواند در ایجاد فضای روانی مثبت و ترغیب فعالان بخش خصوصی به صادرات در این بخش مؤثر باشد. در حال‌حاضر عوامل زیادی وجود دارند که باعث افزایش هزینه تمام‌شده تولید و در نهایت افزایش قیمت تمام‌شده می‌شوند. تولیداتی که قابلیت صادر‌کردن را دارند تابع عواملی از جمله قیمت بازارهای جهانی، هزینه‌های تولید و هزینه‌های حمل‌ونقل هستند. ایجاد شرایط عرضه مناسب به بازارهای جهانی و تکمیل چرخه فرآوری کامل مواد معدنی و صادرات آن علاوه بر مشوق‌های صادراتی مستلزم وجود تسهیلات دیگر از جمله تسهیل قوانین مالیاتی، عوارض، کار و رفاه اجتماعی و مهم‌تر از همه نوسازی ناوگان ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی، ارتقای سطح فناوری، تسهیلات سرمایه در گردش، سرمایه‌گذاری در امور زیربنایی، زیرساخت‌های حمل‌ونقل و توسعه حمل‌ونقل ریلی است که ضمن کاهش هزینه‌های تولید در کشور و ایجاد فضای کاملا رقابتی با دنیا و کمک به توسعه کشور، می‌تواند بستر جذب سرمایه‌گذار در ظرفیت‌های تولیدی کشور و به دنبال آن صادرات را فراهم کند.

پنجره کوچک تجاری در رینگ صادراتی