کانال سرمایه‌برای پالایشگاه‌های کوچک

محمدحسین بابالو - ضرورت گسترش پالایشگاه‌های کوچک نکته‌ای است که در سال‌های اخیر بارها مورد تاکید قرار گرفته و این رویکرد به احداث نزدیک به ۱۲۰ پالایشگاه در اقصی نقاط ایران انجامیده که بسیاری از آنها مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. از این تعداد پالایشگاه جدید تاکنون ۵۲ مورد در بورس انرژی پذیرفته شده که اغلب معاملات میعانات گازی در رینگ داخلی این بورس را به خود اختصاص داده است. با توجه به پایین بودن راندمان تولید در بسیاری از پالایشگاه‌های بزرگ و تولید حجم بسیاری از حامل‌های انرژی با ارزش افزوده پایین همچون نفت کوره، احداث پالایشگاه‌های جدید با راندمان بالا و امکان تولید سایر حامل‌های انرژی از این مواد اولیه، قطعا سودآوری بسیاری برای کشور به همراه خواهد داشت. ضرورتی که اکبر ترکان دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد و معاون سابق وزیر نفت نیز به آن اشاره و تاکید دارد.

هم‌اکنون تمامی زیرساخت‌های احداث واحدهای جدید پالایشگاهی با امکانات تامین مالی و همچنین تامین خوراک مورد نیاز در بورس انرژی فراهم شده است. با توجه به این موارد در نشستی با حضور مهندس اکبر ترکان دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی و مشاور ارشد رئیس‌جمهوری، همچنین مدیران مهم‌ترین‌ مناطق آزاد و دکتر سید‌علی حسینی مدیرعامل بورس انرژی، ظرفیت‌های این بورس به منظور توسعه معاملات در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مورد بحث و بررسی قرار گرفت، همچنین حضار با ویژگی‌ها و دستاوردهای بورس انرژی در مباحث مختلف آشنا شدند.

اکبر ترکان در ابتدای این جلسه ضمن خیرمقدم به مدیرعامل بورس انرژی بورس‌های کالایی به ویژه بورس انرژی را شیوه‌های نوینی از داد و ستدها برشمرد که منافع بسیاری برای کشور به همراه دارند. وی درخصوص وضعیت تولید و عرضه نفت خام به پالایشگاه‌های کشور گفت: هم‌اکنون به‌صورت روزانه ۸/ ۱ میلیون بشکه نفت خام به پالایشگاه‌های کشور تزریق می‌شود که از این میزان عرضه، رقمی نزدیک به ۴۰۰ هزار بشکه از آن به‌صورت نفت کوره پالایش شده که از کیفیت و قیمت بسیار پایینی برخوردار است تا جایی که در برخی از برآوردها و برای بازه‌های زمانی خاصی شاهد بوده‌ایم که قیمت نفت کوره به نسبت بهای نفت خام در بازارهای جهانی حتی تا ۱۵ دلار ارزان‌تر مورد معامله قرار گرفته است. دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد در ادامه افزود: با توجه به این محاسبات، روزانه رقمی نزدیک به ۶ میلیون دلار تنها به دلیل تکنولوژی ضعیف‌تر در صنعت پالایشگاهی شاهد اتلاف منابع هستیم.

به گفته وی یکی از راهکارهای خروج از این وضعیت احداث پالایشگاه‌های کوچک است که بتوانند از خوراک موجود حتی نفت کوره، کالاهای جدید و با کیفیت بالاتری تولید کنند. مهندس ترکان درخصوص مناطق آزاد موجود گفت: هم‌اکنون در مناطق آزاد همچون اروند، ارس و قشم ۲۸ پالایشگاه کوچک دایر شده که همین واحدهای موجود ظرفیتی نزدیک به ۴۵۰هزار بشکه دارند. وی در ادامه وجود بورس انرژی را راهکاری برای عرضه و داد‌و‌ستد فرآورده‌های نفتی کشورهای همجوار همچون ترکمنستان، آذربایجان، کویت و سایر کشورها برشمرد که می‌تواند جایگاه ایران را در این معاملات ترقی بخشد. مهندس ترکان در ادامه درخصوص منطقه آزاد ارس گفت: هم‌اکنون ۱۴ واحد پالایشگاهی کوچک در منطقه آزاد ارس قرار دارند که غالبا به‌صورت مستقیم خوراک خود را دریافت کرده که برخی شنیده‌ها شائبه تلاش برای ایجاد ارتباط برای گرفتن خوراک بیشتر را تقویت می‌کند. با راه‌اندازی بورس انرژی در مناطق آزاد یا ورود شرکت‌های پالایشگاهی به بورس انرژی، قطعا به سلامت این بازار کمک خواهد شد، بنابراین باید تلاش‌های خود را بر این مبنا بگذاریم که واحدهای موجود در مناطق آزاد، حتی‌الامکان وارد بورس انرژی شوند.

در ادامه این نشست دکتر سید‌علی حسینی مدیرعامل بورس انرژی به معرفی این بورس، سوابق و حجم فعالیت‌ها، اهداف و چشم‌اندازهای این نهاد مالی پرداخت. وی در ابتدای صحبت‌های خود از تغییری جدی در تعاریف اقتصادی در سال‌های اخیر مخصوصا پس از بحران مالی جهانی خبر داد و گفت: تعاریف جدیدی از اقتصاد به جهان عرضه شده که مهم‌ترین‌ آنها را می‌توان حول پاسخگویی به این سه سوال مطرح کرد: چه چیزی را تولید کنیم، چگونه تولید کنیم و برای چه کسی تولید کنیم؟ در این چارچوب شکل و شرایط بازارها نیز تغییر کرده است تا جایی که از شیوه سنتی معاملات، به انواع مدرن آن وارد شده‌ایم که بورس‌های مختلف مخصوصا بورس‌های کالایی را می‌توان نمونه‌هایی از این روند کلی به شمار آورد. در بورس انرژی در سال‌های اخیر تلاش کرده‌ایم تمامی نیازهای مشتری را در این بازار مدرن برآورده ‌سازیم.

در ادامه این گفت‌وگو دکتر علی حسینی فراهم آوردن بستر مناسب برای کشف صحیح قیمت‌های تعادلی، افزایش شفافیت از طریق انتشار عمومی اطلاعات، تسهیل روند خرید و فروش و ایجاد فرصت‌های برابر و غیر‌تبعیض‌آمیز برای انجام معاملات، پیشگیری از وقوع تخلفات، فساد و رانت، کاهش نوسانات قیمت و ریسک معامله‌گران، تسهیل شرایط تامین مالی برای عرضه‌کنندگان و فعالان، کاهش هزینه‌های معاملاتی، افزایش نقدشوندگی دارایی‌های مالی سرمایه‌گذاران و کاهش انحصار و تقویت رقابت و کارآیی را مهم‌ترین ویژگی‌های معاملاتی در بورس‌ها دانست که تمامی آنها در بورس انرژی ایجاد شده و به سادگی قابل رهگیری است.

وی همچنین بند ۱۳ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، تبصره ۱ ماده ۱۳ قانون خروج غیرتورمی از رکود، بند الف ماده ۲ قانون خروج غیرتورمی از رکود و ماده ۱۸ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید مصوب مجلس شورای اسلامی را زیرساخت‌های قانونی مهمی دانست که به رونق روزافزون معاملات در بورس انرژی کمک شایان توجهی کرده است. همچنین مدیرعامل بورس انرژی، افزایش شفافیت و تسهیل شرایط خرید و فروش، کاهش ریسک‎های معاملاتی از جمله ریسک عدم ایفای تعهدات طرفین، معافیت مالیاتی، معافیت از تشریفات مزایده و مناقصه، برخورداری از چارچوب مقرراتی جامع در حوزه پذیرش، معاملات، ثبت و سپرده‎گذاری و تسویه پایاپای کالاها و اوراق بهادار مبتنی بر کالا و امکان بازاریابی و عرضه محصولات در رینگ داخلی و بین‎الملل از طریق شبکه کارگزاران عضو سامانه‎های معاملاتی بورس انرژی را از مزایای مهم معاملات در بورس انرژی برشمرد.

در ادامه این گفت‌وگو دکتر علی حسینی در مورد ابزارهای تامین مالی در بورس انرژی افزود: سلف کوتاه‌مدت، سلف موازی استاندارد با سررسید یک سال و بیشتر، صندوق سرمایه‌گذاری پروژه، قبض انبار (گواهی سپرده کالایی) و گواهی ظرفیت مواردی است که می‌توان به کمک آنها اقدام به تامین مالی گسترده بخش‌های مختلف به‌خصوص واحدهای پالایشگاهی کرد.

وی در پایان اقدامات توسعه‌ای بورس انرژی ایران را برای گسترش فعالیت پالایشگاه‌های کوچک به شرح زیر اعلام کرد:

۱- پذیرش و فراهم کردن امکان معامله میعانات گازی ایلام، خانگیران، رازی و پارس‌جنوبی در رینگ داخلی بورس انرژی ایران

۲- رایزنی با وزارت نفت برای فراهم کردن امکان معامله میعانات گازی به‌عنوان خوراک پالایشگاه‌های کوچک در بورس انرژی ایران

۳- عرضه مستمر میعانات گازی و تلاش برای افزایش حجم عرضه کالای مذکور در بورس انرژی ایران

۴- پیگیری توسعه زیرساخت‌های تحویل میعانات‌گازی در رینگ داخلی (از جمله انجام مکاتبه و پیگیری‌های متعدد از وزیر نفت، قائم‌مقام وزارت نفت، مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و...)

۵- پیگیری تبصره ۲ ماده ۱۳ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور به منظور توسعه بازار میعانات‌گازی در رینگ داخلی بورس انرژی ایران (جلسه مورخ ۱۹/ ۷/ ۹۴ در محل معاونت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، مکاتبات مکرر با معاونت مذکور و وزارت نفت).

۶- به موجب دستور وزیر نفت طی ابلاغیه شماره ۴۹۲۸۲۱-۱/ ۱۰ مورخ ۲۰/ ۱۰/ ۹۴ و اعلام مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در جلسه مورخ ۱۹/ ۱۰/ ۹۴، شیفت کاری انبار نفت بندرعباس به منظور افزایش میزان تحویل میعانات‌گازی پارس جنوبی در رینگ داخلی بورس انرژی ایران، از ۱۲ ساعت به ۲۴ ساعت افزایش یافت.

۷- پیگیری جهت توسعه و تجهیز تاسیسات بارگیری و تحویل میعانات گازی در عسلویه و سایر مبادی تحویل.