در گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با حامدسلطانی‌نژاد بررسی شد
دو رویکرد شفافیت محور در بورس کالا
عکس: رضا جلالی
محمدحسین بابالو : رونق معاملات محصولات کشاورزی در بورس کالای ایران را می‌توان مهم‌ترین ویژگی این بازار در سال جاری به شمار آورد؛ هرچند که فرارسیدن زمان برداشت محصول، به این رونق دامن زده است. این در حالی است که تلاش بورس کالای ایران برای افزایش حجم معاملات، پیگیری اوراق بهادارسازی کالایی، پذیرش انبار و همچنین بهبود وضعیت پرداخت به کشاورزان، مواردی است که شایسته توجه و حتی تقدیر است. با توجه به این موارد در نشستی صمیمانه با مدیرعامل بورس کالای ایران دکتر حامد سلطانی‌نژاد به بررسی وضعیت معاملات محصولات کشاورزی پرداختیم. از سوی دیگر پس از برگزاری نشستی موفق بین فعالان بازار فولاد و سنگ آهن، یکی از مطالبات اصلی فعالان این حوزه عرضه سنگ آهن در رینگ داخلی بورس کالای ایران بود که «دنیای اقتصاد» این در خواست را با مدیرعامل بورس کالا مطرح کرد که مورد توجه دکتر سلطانی‌نژاد قرار گرفته و از این مطالبه حمایت کرد:«وضعیت بازار محصولات کشاورزی و پیگیری عرضه سنگ آهن در بورس کالای ایران را باز هم پیگیری خواهیم کرد.»
دکتر حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران در ابتدای این گفت‌وگو در پاسخ به پرسش خبرنگار «دنیای اقتصاد» در مورد چگونگی عرضه سنگ‌آهن در رینگ داخلی بورس کالای ایران گفت: هم اکنون تجربه مطلوبی درخصوص عرضه سنگ‌آهن صادراتی در بورس کالا وجود دارد و معاملات این کالا در کنار پذیرش تولیدکنندگان و خریداران این کالا از توانمندی مطلوبی برخوردار است. در گذشته نیز در مورد عرضه سنگ‌آهن در رینگ داخلی بورس کالا پیگیری‌های بسیاری انجام شده بود ولی هم اکنون با برطرف شدن برخی موانع قانونی، شرایط جدیدی برای معامله این کالا در تالار داخلی بورس کالا فراهم شده است. وی درخصوص برخی محدودیت‌های قانونی درخصوص عرضه سنگ‌آهن داخلی در این بازار افزود: با اصلاح قوانین هم اکنون عرضه سنگ‌آهن داخلی در بورس کالا توجیه قانونی قدرتمندی دارد و تعاریف قانونی موجود درخصوص مواد خام نیز به این رویکرد دامن خواهد زد.
مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه افزود: هم‌اکنون غالب عرضه‌کنندگان مواد خام در بورس کالا به حکم قانون در این بورس حضور دارند و ساز و کار قیمت‌گذاری نیز مشخص است. در مورد سنگ‌آهن با توجه به ویژگی‌های فنی و اقتصادی آن در ابتدا باید ساز و کار قیمت‌گذاری‌ها تعیین شود هرچند که مبنای عرضه برای ما قیمت پیشنهادی از سوی عرضه‌کننده است ولی باز هم مورد بازبینی و مدیریت قرار خواهد گرفت. این در حالی است که باید تمام تلاش خود را به کار بگیریم تا عرضه‌کنندگان مختلف شرایط نسبتا مساوی با یکدیگر داشته باشند هرچند برخی موارد از جمله ویژگی‌های فنی، عیار آهن، عناصر مضر، فاصله جغرافیایی و بسیاری موارد دیگر بر تعیین قیمت‌ها تاثیر خواهند داشت. از سوی دیگر با توجه به وجود قیمت‌های معتبر جهانی برای سنگ‌آهن، شاخص قیمت صادراتی سنگ‌آهن ایران، وجود بازار مصرف قدرتمند، پراکندگی و وجود معادن مختلف در اقصی نقاط ایران و بسیاری موارد دیگر، امکان رقابت برای عرضه‌کننده وجود داشته و در نهایت بازار قیمت پایانی را تعیین خواهد کرد. در نهایت با توجه به وجود تالار صادراتی سنگ‌آهن، سنگ‌آهن موجود پس از چند مرحله عرضه، می‌تواند وارد رینگ صادراتی شود که دقیقا همین ساز و کار برای صادرات مواد خام تعیین شده است یعنی پس از دو مرحله عرضه و عدم فروش، امکان صادرات برای محموله‌ها فراهم خواهد شد.
دکتر سلطانی‌نژاد در ادامه گفت: در هر حال با توجه به وجود رقمی نزدیک به ۲۰۰ معدن سنگ‌آهن فعال در کشور و همچنین برنامه‌ریزی‌ها برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴، اهمیت سنگ‌آهن چند برابر خواهد شد یعنی در نهایت ما به مدیریت عرضه سنگ‌آهن در بازارهای داخلی نیاز خواهیم داشت که بورس کالا قطعا بهترین بستر برای انجام معاملاتی شفاف و بدون حاشیه خواهد بود. از سوی دیگر با توجه به تولید رقمی نزدیک به ۵۰ میلیون تن یا بیشتر سنگ‌آهن در سال ۹۴ در کنار وجود امکان برای معاملات نقدی یا بلندمدت در بورس کالا می‌توان بخش بزرگی از این معاملات را در بورس کالا انجام داد.
مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه از آمادگی این نهاد مالی برای معامله سنگ‌آهن داخلی و صادراتی خبر داد هرچند که برای آغاز چنین اقدامی، باید عرضه‌کنندگان خود پیش قدم شوند. بررسی‌های میدانی دنیای اقتصاد نشان می‌دهد که با توجه به رقابتی جدی برای فروش سنگ‌آهن در بازار داخلی در کنار وجود عرضه‌کنندگان قدرتمند، در صورت ورود معادن کوچک به بورس کالا شاید چهره معامله این کالا نیز دگرگون شده و از همه بیشتر شرکت‌های بزرگ فولادی یعنی مصرف‌کنندگان سنگ‌آهن از این اوضاع منتفع خواهند شد. این درحالی است که در صورت ورود معادن کوچک‌تر سنگ‌آهن به بورس کالا و عرضه مستقیم در این بازار، امکان تامین مالی آنها نیز فراهم بوده یعنی به سادگی می‌توانند منابع مالی مورد نیاز برای طرح‌های توسعه خود را در کنار وجود بازار مصرف به سهولت تامین کنند.
در ادامه این گفت‌وگو دکتر حامد سلطانی‌نژاد درخصوص عرضه کژ دار و مریز آتی کنجاله سویا در بورس کالا به صراحت عنوان داشت که این کالا عرضه کافی ندارد و افزود: درخصوص موفقیت معاملات مشتقه باید چند فاکتور مهم را در نظر بگیریم که می‌تواند موفقیت یک عرضه را تضمین کند از جمله معاملات پرحجم، اعلام قیمت روزانه، تعیین و رصد قیمت‌ها از سوی فعالان بازار، نقدشوندگی بالا و برخی دیگر از موارد که تجمیع آنها در نهایت به موفقیت یک عرضه آتی منجر می‌شود ولی درخصوص کنجاله سویا برخی از این فاکتورها وجود ندارد. وی در ادامه به معاملات پرحجم آتی سکه طلا اشاره کرد و گفت: در بازار طلا شاهد هستیم که اکثر ویژگی‌های مورد نیاز برای موفقیت معاملات آتی در بازار سکه وجود داشته که در کنار عرضه مطلوب و منظم آن شاهد رونق معاملات آتی سکه طلا هستیم. در هر حال برای رونق معاملات کشاورزی تلاش‌های بسیاری در حال انجام است که رسانه‌ها غالبا پوشش مطلوبی از آن را ارائه کرده و باز هم در تلاش هستیم تا حجم معاملات محصولات کشاورزی مهم همچون کنجاله سویا، ذرت، جو و در نهایت گندم را افزایش دهیم تا با تقویت بازارهای نقدی و فیزیکی، بتوان بازار محصولات کشاورزی را به‌صورت بنیادین تقویت کرد. در هر حال ورود فعالان بازار بیشتر به شفافیت بالاتر معاملات نیاز داشته که در آن صورت شاهد ورود بسیاری از افراد به این بازارها خواهیم بود که خروجی آنها در نهایت تقویت تامین مالی تولید داخلی به‌شمار می‌رود که این مهم با ایجاد ابزارهای مالی قدرتمند در بورس کالا در حال پیگیری است.
مدیرعامل بورس کالای ایران در مورد عملکرد این بازار گفت: جذب سرمایه شاید یکی از برنامه‌های اصلی بورس کالا باشد که در کنار توسعه معاملات می‌تواند گام‌های بزرگی را برای حمایت از تولید داخلی بردارد که اوراق بهادارسازی کالایی و جذب سرمایه می‌تواند در این چارچوب به سادگی صورت پذیرد، حتی می‌توان با ورود واسطه‌ها و جذب منابع مالی در چارچوب اوراق سپرده کالایی، نقدینگی مخرب در بازار را نیز مدیریت کرده و به سمت حمایت از تولید سوق داد. این شرایط با نگاهی به پیش‌زمینه‌های تاریخی معاملات آتی و یا سلف اهمیت بیشتری پیدا می‌کند زیرا تاریخچه معاملات سلف گویی بر پایه معاملات محصولات کشاورزی بوده، بنابراین برای رونق تولید و مدیریت بازار نیاز به رونق معاملات سلف داریم یعنی باید سلف‌فروشی را ترویج کنیم. از سوی دیگر هم‌اکنون در کمیته فقهی بحث‌هایی در جریان است که بتوان به جای پرداخت تمام وجه معامله، بخشی از آن را پرداخت کرده ولی مالکیت آن منتقل شود که در آینده اطلاعات بیشتری در این‌خصوص رسانه‌ای خواهد شد. در صورت تحقق چنین اهدافی قطعا بخش بزرگی از التهاب در بازار محصولات کشاورزی و یا سایر بازارهای مشابه مرتفع خواهد شد.
دکتر حامد سلطان‌نژاد در ادامه این گفت‌وگو ضمن اشاره به تلاش بورس کالای ایران برای مدیریت بازار مخصوصا ثبات بازار محصولات کشاورزی گفت: با توجه به ابزارهای مالی جدید و همچنین رویکردهای نوین در بازارهای جهانی ۳ ابزار گواهی سپرده، انبار و معاملات سلف را می‌توان زنجیره مدیریت نوین بازار به‌شمار آورد که در بورس کالا در حال پیگیری است. البته شاید در نگاه اول این ابزارها با ذات بازار سنتی محصولات کشاورزی در تضاد باشد ولی باید به این نکته مهم اشاره داشت که در بازارهای جهانی، بازار محصولات کشاورزی خاستگاه اصلی ابزارهای مالی بوده است و بر پایه همین ابزارها، مدیریت محصولات کشاورزی در بازارهای جهانی و مخصوصا کشورهای مهم تولیدکننده محقق شده است، بنابراین با توجه به پتانسیل‌های عظیم داخلی در چارچوب اقتصاد مقاومتی تولیدمحور، می‌توان به مدیریت این بازار امیدواری بسیاری داشت. از طرف دیگر با توجه به انتشار اوراق سپرده کالایی بر مبنای محصولات کشاورزی فضای جذابی برای خودنمایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری فراهم شده که بخشی از سرمایه خود را به دارایی‌های ثابت تبدیل کنند که در کنار سود اقتصادی، به تامین مالی تولید نیز کمک خواهد کرد. با توجه به این موارد از این پس فضای جدیدی برای ایجاد صندوق‌های سپرده کالایی نیز ایجاد شده که می‌تواند بخشی از بازار سرمایه را به خود اختصاص دهد.
مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه این گفت‌وگو به بررسی بیشتر بازار محصولات کشاورزی پرداخت و افزود: از هم‌اکنون زمان برداشت محصول ذرت آغاز شده و بخش بزرگی از پایین بودن حجم معاملات این کالا را در بورس کالا جبران خواهد کرد هرچند که به جز ذرت و برای سایر محصولات کشاورزی، استان‌های پرمحصول همچون کرمانشاه، خوزستان، فارس و حتی جنوب کرمان را به‌عنوان نقاطی کلیدی برگزیده‌ایم و با توجه به پذیرش انبار، از طریق اوراق سپرده کالایی مورد داد و ستد قرار خواهد گرفت.
سلطانی‌نژاد در ادامه به بررسی تهدیدهای احتمالی پیش‌رو پرداخت و گفت: با توجه به اهمیت بورس کالای ایران بر ضمانت محصولات در انبار در کنار استاندارد بودن ویژگی‌های هر انبار، اقدام به اخذ ضمانت‌های معتبری کرده‌ایم، هرچند که به موازات آن و برای برخی دیگر از انبارها، با اتحادیه‌های تعاونی هم مورد مذاکره شده و بعضا ضمانت‌هایی نیز اخذ شده است. البته برای این اقدام به تجربه سایر کشورهای جهان نیز مراجعه کرده و اخذ تضامین را بر این پایه مورد‌توجه بیشتری قرار داده‌ایم. در هر حال درخصوص اوراق سپرده کالایی انبار به‌عنوان مهم‌ترین رکن، انبار در مرکز تمرکز نظارتی ما قرار داشته و استاندارد بودن انبار، دارا بودن ویژگی‌های کیفی مورد‌نیاز، توزیع جغرافیایی متناسب و اخذ تضمین‌های لازم مواردی غیرقابل اغماض بوده است تا اوراق سپرده کالایی از اعتماد حداکثری برخوردار باشد.
البته درخصوص هزینه‌های انبارداری نیز با همکاری وزارت جهادکشاورزی در حال رایزنی با سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی هستیم تا قیمتی مطلوب به تصویب برسد تا منافع همه را تضمین کند.سلطانی‌نژاد در پایان این گفت‌وگو عنوان کرد: هم‌اکنون برآوردها از بازار محصولات کشاورزی در ایران رقمی نزدیک به ۷۹ میلیارد دلار در سال بوده که رقمی بسیار بزرگ به‌شمار آمده و همچنین همه اقشار جامعه نیز با آن سر و کار دارند، بنابراین توجه به این بازار بزرگ از اولویت‌های اصلی بورس کالا به‌شمار می‌آید. وی از ادامه تلاش‌ها برای تقویت معاملات گندم در بورس کالا خبر داد و با توجه به ویژگی‌های آن همچون بورس‌پسند بودن این کالا در کنار وجود بازاری بسیار قدرتمند نسبت به تقویت این بازار اظهار امیدواری کرد.
ارسال نظر