حضور صنعت خاکستری در تالار نقره ای

محمدحسین بابالو: با توجه به ورود مجدد سیمان به بورس کالا می‌توان روزهای بهتری را پیش روی این بازار ترسیم کرد؛ هرچند که انتظار خودنمایی قدرتمند این کالا در رینگ صادراتی نیز مطالبه جدی صنعت سیمان از ارگان‌های دولتی است. با توجه به محدودیت‌های اعمالی از سوی دولت عراق برای صادرات سیمان به این کشور و همچنین احتمال نیاز عراق به سیمان ایران در ماه‌های آینده هم‌اکنون زمان ریل‌گذاری صادرات سیمان از تالار صادراتی بورس کالا فرارسیده تا با رفع این قبیل محدودیت‌ها شرایط جدیدی پیش روی معاملات سیمان در این بازار قرار گیرد. نیاز به دیپلماسی فعال اقتصادی هم‌اکنون به یک مطالبه از بدنه سیاست خارجی کشور تبدیل شده که امید است به این نیاز جامه عمل پوشانده شود.

در ابتدای هفته جاری شاهد بازگشت سیمان به بورس کالای ایران بودیم که با ثبت عرضه ۲۰۰۰ تنی سیمان تیپ ۲ با قیمت پایه ۱۰۵۵ ریال در بورس کالا، جریان جدیدی را در این بازار کالایی شاهد بودیم. با توجه به جایگاه قدرتمند ایران در صنعت سیمان در جهان با کسب رتبه چهارم و همچنین تولید رقمی نزدیک به ۷۵ میلیون تن در سال ۲۰۱۴ (بنا به اعلام منابع بین‌المللی) باید به حضور این محصول صنعتی در بورس کالای ایران با نظری مثبت نگریسته و همچنین در سطوح مختلف از این اقدام حمایت کرد. با توجه به تضعیف تقاضای داخلی این کالا به دلیل کاهش رشد اقتصادی و رکود صنعتی و عمرانی در کشور، شاید ورود سیمان به بورس کالا را بتوان به مثابه نقطه عطف قدرتمندی برای این کالا به شمار آورد زیرا با مواجهه عرضه‌کننده اصلی با خریدار نهایی از یکسو می‌توان هزینه مبادله را کاهش داده و از سوی دیگر فضایی جدید را برای تقویت تقاضای این کالا به وجود آورد زیرا در هر حال سیمان با قیمت کمتری به دست مصرف‌کننده نهایی خواهد رسید.

در سال‌های اخیر با افزایش ظرفیت تولید سیمان در کشور و همچنین محدود شدن تقاضا در بازارهای داخلی و صادراتی وضعیتی فراهم شد تا با آزادسازی قیمت سیمان شاهد تقابل بهتر عرضه و تقاضا و تبعیت از مکانیزم بازار باشیم. این موارد را در کنار اعتماد ذاتی بازارهای کالایی در ایران به بورس کالا باید همچون فرش قرمزی برای تقویت معاملات سیمان در بورس کالا به شمار آورد. از طرف دیگر با توجه به تجربه معاملات و کالاهای دیگر در بورس کالا می‌توان این گونه امیدوار بود که دست بسیاری از واسطه‌ها از این بازار قطع شده که در نهایت به بهبود سودآوری تولیدکننده و همچنین کاهش قیمت‌ها برای مصرف‌کننده نهایی منجر خواهد شد. از سوی دیگر انتظار افزایش قیمت سیمان به دلیل جذب منابع مالی به این صنعت و همچنین شفاف شدن واقعیت‌های آن را باید مهم ارزیابی کرد که ممکن است آینده بهتری را برای این صنعت خاکستری به همراه آورد.

بازار صادراتی عراق

با توجه به جایگاه خاص بازار عراق برای صادرات سیمان و همچنین تلاش‌های قابل تقدیر بورس کالا برای راه‌اندازی تالار صادراتی سیمان با محوریت بازار عراق باید به واقعیت‌های این بازار به دقت بیشتری نگریست.

برای سال‌ها بازار عراق مهمترین بازار صادراتی ایران به شمار می‌رفت اما هم‌اکنون با احداث چند کارخانه سیمان در کشور عراق، دولت این کشور برای حمایت از تولیدات داخلی اقدام به ممنوعیت واردات سیمان از سایر کشورها به عراق کرده است. این در حالی است که هم‌اکنون عراق با شرکت لافارژ فرانسه برای ساخت واحدهای سیمانی جدید در حال مذاکره است هرچند که در ساخت دو کارخانه در دست احداث فعلی نیز این شرکت فرانسوی نقش دارد. البته باید به این نکته نیز اشاره داشت که هم‌اکنون محدودیت‌های صادراتی عراق برای محموله‌های سیمان اعمال شده و تاکنون برای کلینکر (ماده حد واسط در تولید سیمان که فرآوری اولیه شده ولی هنوز آسیاب نشده است) این محدودیت را شاهد نیستیم.

آمارهای رسمی نشان می‌دهد که هم‌اکنون بالغ بر ۲۱ کارخانه تولید سیمان در عراق وجود دارد که ظرفیت آنها چیزی نزدیک به ۱۹ میلیون تن در سال است. البته باید به این نکته نیز اشاره داشت که غالب این کارخانه‌ها یا فعالیت چندانی نداشته یا از راندمان مطلوبی برخوردار نیست هرچند که ۴ کارخانه سیمان کبیسه، فلوجه، قائم و کرکوک به‌عنوان مهم‌ترین‌ کارخانجات تولید سیمان در این کشور مطرح است. از دیگر کارخانه‌های مهم سیمان در عراق نیز می‌توان کارخانه سیمان تاسلوجه وسماوه وکوفه را نام برد که اکثریت سهام آن متعلق به شرکت فرانسوی لا‌فارژ است. هم‌اکنون لافارژ در اطراف شهر کربلا نیز در حال احداث کارخانه سیمان است. هم‌اکنون کیسه مورد نیاز سیمان در سه کارخانه در کبیسه، کرکوک و بغداد تولید می‌شود. اغلب کارخانه‌های سیمان در عراق در اختیار بخش دولتی قرار دارد.

دورنمای وضعیت تقاضای سیمان عراق

در سال‌های اخیر و در برخی آمارهای رسمی و برآوردها تقاضای سیمان این کشور را چیزی بین ۵ تا ۸ میلیون تن برآورد کرده‌اند که قابل استناد نیست. به عبارت ساده‌تر با توجه به اعلام ظرفیت تولید ۱۹ میلیون تنی در این کشور، تنها ۲۵ تا ۳۰ درصد ظرفیت تولید این کشور برای تامین آن کافی است ولی آمارهای گمرکی ایران نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر رقمی نزدیک به ۶ میلیون تن سیمان به عراق صادر شده است. منابع اروپایی اعلام کرده‌اند که سرانه مصرف سیمان در عراق ۲۷۷ کیلوگرم برای هر نفر است. به عبارت ساده‌تر در عراق با ۳۴ میلیون نفر شاهد مصرف رقمی نزدیک به ۹.۵ میلیون تن سیمان هستیم هرچند که این ارقام بسیار کمتر از واقعیت‌های این کشور به شمار می‌رود. هم‌اکنون کاهش درآمدهای دولتی در عراق، هزینه‌های زاید‌الوصف جنگ با داعش، مشکلات سیاسی در دولت این کشور و افت شدید فعالیت‌های عمرانی وضعیتی را ایجاد کرده که تقاضای عراق به کمترین سطح ممکن دست یابد. با توجه به این موارد شاهد محدودیت‌هایی برای واردات سیمان به عراق هستیم که به نظر می‌رسد تولید داخلی سیمان در عراق حتی کفاف مصرف آن را در شرایط سخت فعلی نیز ندهد.

نگاهی به واقعیت‌های صنعتی در عراق نشان می‌دهد که ارقامی نزدیک به ۱۹ میلیون تن سیمان دیگر وجود ندارد، زیرا از یکسو بخش تولید به شدت فرسوده شده و از سوی دیگر توان تولید خود را به دلایل مختلف از جمله ناامنی، کاهش مواد اولیه، عدم تامین قطعات و ماشین‌آلات و همچنین برخی مشکلات مدیریتی از دست داده است. با توجه به این موارد شاید در وضعیت فعلی حتی حجم تولید سیمان در عراق به‌صورت واقعی ( نه در آمارهای رسمی و غیررسمی) به رقمی مثلا ۹ میلیون تن نیز نرسد. به عبارت ساده‌تر هم‌اکنون نیز تولیدات سیمان در عراق کفاف مصرف آن را نمی‌دهد ولی به دلیل جنگ فلوجه و ماه مبارک رمضان و کاهش تقاضا، هنوز خودنمایی نکرده است. در صورت صحت این ادعا می‌توان احتمال تغییر در سیاست‌های وارداتی سیمان عراق را برای پس از ماه مبارک رمضان داد.

هنوز آمارهای دقیق از حجم خرابی‌های داعش در مناطق سنی‌نشین عراق مخابره نشده؛ هرچند که این گروه مسلح هنوز هم بخش‌های بزرگی از این کشور را در اختیار دارد و جز ویرانی هیچ دستاوردی برای این کشور و مردم به همراه نداشته است بنابراین آزادسازی مناطق بیشتر به معنی ثبت حجم بزرگ‌تری از خرابی‌ها و ویرانی‌ها خواهد بود. با توجه به این موارد حجم تقاضای سیمان شاید به رقمی بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون تن در سال نیز برسد که رقمی دست‌نیافتنی برای صنایع این کشور خواهد بود.

از طرف دیگر وضعیت مالی دولت عراق هم‌اکنون به قدری وخیم است که برای تامین هزینه‌های خود دست به فروش زمین‌های دولتی زده تا بتواند کسب درآمد کند. از طرف دیگر سرمایه‌گذاری‌های عمرانی در این کشور تقریبا متوقف شده و همچنین بخش بزرگی از هزینه‌های جنگ با داعش نیز به وسیله مردم عراق تامین می‌شود. از طرف دیگر باید فساد را در تصمیمات اقتصادی و دولتی در عراق به‌عنوان یک واقعیت به شمار آورد که حتی به نارضایتی‌های اجتماعی و التهابات سیاسی در این کشور نیز انجامیده و حمله مردم معترض به پارلمان عراق و مشکلات پیش آمده در منطقه سبز بغداد را باید در این چارچوب بررسی کرد. البته هم‌اکنون به دلیل آزادسازی فلوجه بخشی از مشکلات سیاسی عراق به آتشی زیر خاکستر تبدیل شده ولی مجددا و با شدت بیشتری خودنمایی خواهد کرد، هرچند که ممکن است به سقوط دولت یا انحلال پارلمان این کشور منجر شود.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که با افزایش مجدد قیمت جهانی نفت خام، بهبود اوضاع سیاسی و اقتصادی دولت و همچنین تثبیت ناآرامی‌های فعلی قطعا تقاضا برای سیمان در عراق به شدت افزایش یافته و باید منتظر آزادسازی مجدد واردات و البته افزایش حجم تقاضای آن در عراق باشیم. البته باید به این نکته نیز اشاره داشت که کیفیت سیمان تولیدی در عراق به دلیل مشکلات مواد اولیه و شرایط زمین‌شناسی در این کشور همچنین وضعیت کارگری و مهندسی، بسیار پایین است و جامعه عراق نیز تمایل بیشتری به مصرف سیمان ایران دارد. از لحاظ ظاهری نیز سیمان عراق و سیمان ایران تفاوت بسیاری با یکدیگر داشته و سیمان ایران،رنگ روشن‌تر و مقاومت بیشتری دارد.

عرضه‌های داخلی، سرآغازی برای صادرات سیمان از بورس کالا

با توجه به آزادسازی قیمت سیمان و فراهم شدن شرایط عرضه این محصول در بورس کالا، طی یک سال گذشته رایزنی و توافقاتی با انجمن سیمان برای عرضه داخلی و صادراتی سیمان در بورس کالا صورت گرفته است که روز گذشته شاهد عرضه سیمان در تالار داخلی بورس کالا بودیم.

پس از حدود ۴سال غیبت، روز گذشته ۲ هزار تن سیمان تیپ۲ شرکت سیمان اصفهان روی تابلوی معاملات بورس کالای ایران رفت که یک هزار تن آن با قیمت پایه ۱۰۵۵ریال مورد معامله قرار گرفت. این عرضه و معامله در شرایطی صورت گرفت که دبیر انجمن سیمان از مهیا بودن شرایط برای صادرات سیمان از بورس کالا خبر داده بود که به نظر می‌رسد آغاز عرضه‌های داخلی این محصول، سرآغازی برای صادرات سیمان از بورس کالا خواهد بود.

به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران»، در همین زمینه دکتر حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران گفت: با توجه به آزادسازی قیمت سیمان و فراهم شدن شرایط عرضه این محصول در بورس کالا، طی یک سال گذشته رایزنی و توافقاتی با انجمن سیمان برای عرضه داخلی و صادراتی سیمان در بورس کالا صورت گرفته است که روز گذشته شاهد عرضه سیمان در تالار داخلی بورس کالا بودیم.

مدیرعامل بورس کالای ایران تصریح کرد: در حال حاضر با مازاد شدید عرضه سیمان در کشور مواجه هستیم و برای صادرات باید یک بازار نظام‌مند وجود داشته باشد؛ بنابراین طبق هماهنگی‌های صورت گرفته با مراجع مختلف قرار است عرضه صادراتی سیمان از طریق بورس کالای ایران صورت بگیرد.به گفته سلطانی‌نژاد، تلاش ما در بورس کالا این است که بازارهای هدف سیمان ایران را گسترش دهیم و رقابت منفی را در این صنعت از بین ببریم؛ این موضوع مستلزم حذف چندگانگی نرخ است که این اتفاق می‌تواند با صادرات هدفمند سیمان در بورس کالا رخ دهد.

امکان تامین مالی صنعت سیمان

مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه با اشاره به وجود ابزارهای تامین مالی برای فعالان صنعت سیمان در بورس کالا گفت: ابزارهای نوین مالی مانند اوراق سلف موازی استاندارد و گواهی سپرده کالایی این قابلیت را دارد که در مدت زمان کوتاهی برای صنایع، تامین مالی کند.سلطانی‌نژاد افزود: در گذشته بورس کالا از طریق معاملات سلف برای شرکت‌ها و صنایع تامین مالی کوتاه‌مدت انجام می‌داد، اما طی سال اخیر با توسعه انتشار اوراق سلف موازی استاندارد، حجم تامین مالی به‌صورت میان مدت و بلندمدت از طریق بورس کالا افزایش یافته به‌طوری‌که شرکت سیمان سپاهان نیز سال گذشته با انتشار اوراق سلف در بورس کالا به میزان ۲۰۰ میلیارد ریال تامین مالی کرد.

مدیرعامل بورس کالای ایران در پایان با تاکید براینکه صنعت سیمان ایران به منظور افزایش حجم فروش صادراتی و تبدیل شدن به مرجعیت قیمتی به یکپارچگی فروش و قیمت نیاز دارد، گفت: بورس کالا با بهره‌گیری از ظرفیت داخلی سیستم بانکی و همکاری با بانک‌های بین‌المللی، تسویه معاملات با ارزهایی همچون دلار و یورو را در تالار صادراتی در دستور کار قرار داده است که با تحقق این امر، حجم کالاهای صادراتی و نفوذ قیمت‌های ایران در منطقه بیشتر می‌شود. سلطانی‌نژاد به سابقه معاملات سیمان در بورس کالا نیز اشاره کرد و گفت: سیمان محصولی است که در تیرماه سال ۸۹ در بورس کالا پذیرش شد و تا اوایل سال ۹۱ در آماری قابل قبول حدود یک میلیون تن سیمان در بورس مورد معامله قرار گرفت و ۳۶ شرکت سیمانی در بورس کالا پذیرش شدند.وی به صادرات سیمان از بورس کالا نیز اشاره کرد و گفت: رشد عرضه‌های سیمان در بورس کالا به گونه‌ای پیش رفت که حدود ۶۳ هزار تن سیمان از طریق بورس کالا صادر شد اما رفته رفته ادامه تعیین قیمت‌های دستوری برای سیمان و نبود امکان رقابت برای خرید این محصول، به کاهش انگیزه تولیدکنندگان سیمان و توقف عرضه‌های این محصول در بورس کالا منجر شد.

در شرایطی که از روز گذشته عرضه داخلی سیمان در بورس کالای ایران آغاز شده است، دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان از پافشاری فعالان این صنعت برای شروع صادرات هدفمند این محصول از طریق بورس کالا خبر می‌دهد. دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان گفت: با وجود اینکه تلاش‌های این انجمن طی دو سال اخیر برای آغاز صادرات پر حجم سیمان از بورس کالای ایران به نتیجه نهایی نرسیده و همچنان در انتظار پاسخ نهادهای تصمیم ساز هستیم، قاطعانه برای ورود سیمان به تالار صادراتی بورس کالا پا فشاری می‌کنیم. عبدالرضا شیخان افزود: اگر چه قیمت سیمان در راستای استراتژی نظام عرضه و تقاضا و تنظیم بازار داخلی و صادراتی از شمول قیمت‌گذاری دولتی خارج شده، اما این امر دلیل نمی‌شود که ما بخواهیم به‌صورت مستقل و به دور از شفافیت و بازار رقابتی بورس صنعت خود را هدایت کنیم.دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان تاکید کرد: ما همچنان درصدد صادرات سیمان از طریق بورس کالای ایران به بازارهای جهانی هستیم و برای اینکه بتوانیم برای فروش سیمان صادراتی در بورس کالا برنامه‌ریزی کنیم به حمایت دولت نیازمندیم.وی با بیان اینکه اکنون با مازاد تولید سیمان در کشور روبه‌رو‌ هستیم، اظهار کرد: خوشبختانه تولید سیمان به‌طور کامل پاسخگوی نیاز داخلی کشور است، اما بهتر است دست روی دست نگذاریم و تا رسیدن به اهدافمان، بازار داخلی را به سمتی سوق دهیم که علاوه بر توسعه صادرات، تقاضای داخلی نیز افزایش یابد.دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان با اشاره به مزایای ورود سیمان به رینگ صادراتی گفت: با عرضه سیمان صادراتی در بورس کالای ایران می‌توانیم قیمت‌ها را در مرز رقابتی قرار دهیم و به این واسطه دست دلالان و سودجویان را از این بازار کوتاه کنیم، البته نا گفته نماند که این کار زمانی نتیجه خواهد داد که موانع ورود به بورس کالا از سر راهمان برداشته شود تا همه تولیدکنندگان سیمان داخلی وارد این بازار معاملاتی شفاف شوند.

حضور صنعت خاکستری در تالار نقره ای