تحقق سند چشم‌انداز فولاد در سایه رشد و توسعه انرژی کشور
دکتر بهرام شکوری
رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی
پرمصرف‌ترین فلز صنعتی دنیا فولاد است، افزایش ظرفیت تولید این محصول شرط اصلی توسعه صنعتی محسوب می‌شود. کمبود زیرساخت‌های مناسب برای تولید انرژی و عدم تکنولوژی مدرن برای بهبود راندمان انرژی یکی از مشکلات اصلی تولید فولاد است. چرا که هزینه انرژی پایین‌تر، باعث مقرون به صرفه بودن تولید فولاد شده و امکان رقابت این صنعت در بازارهای جهانی را میسر می‌سازد. از طرفی بیشترین سهم تولید انرژی در ایران مربوط به نیروگاه‌های تجدیدناپذیر بوده (بیش از ۸۴ درصد) که اکثریت این نیروگاه‌ها راندمان انرژی و ظرفیت اسمی بسیار پایینی دارند در ایران با وجود منابع عظیم گاز، انرژی هنوز یکی از چالش‌های توسعه فولاد است.
دکتر بهرام شکوری
رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی
پرمصرف‌ترین فلز صنعتی دنیا فولاد است، افزایش ظرفیت تولید این محصول شرط اصلی توسعه صنعتی محسوب می‌شود. کمبود زیرساخت‌های مناسب برای تولید انرژی و عدم تکنولوژی مدرن برای بهبود راندمان انرژی یکی از مشکلات اصلی تولید فولاد است. چرا که هزینه انرژی پایین‌تر، باعث مقرون به صرفه بودن تولید فولاد شده و امکان رقابت این صنعت در بازارهای جهانی را میسر می‌سازد.از طرفی بیشترین سهم تولید انرژی در ایران مربوط به نیروگاه‌های تجدیدناپذیر بوده (بیش از ۸۴ درصد) که اکثریت این نیروگاه‌ها راندمان انرژی و ظرفیت اسمی بسیار پایینی دارند در ایران با وجود منابع عظیم گاز، انرژی هنوز یکی از چالش‌های توسعه فولاد است. طی سال‌های اخیر افزایش نگرانی‌های زیست‌محیطی و محدودیت‌های جهانی برای تاسیس نیروگاه‌های فسیلی، تولید انرژی پاک از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر در جهان فراگیر شده و این در حالی است که این نیروگاه‌ها سهم بسیار کمی در تولید انرژی کشور دارند.
وزارت نیرو در سال ۱۳۹۴معادل ۲۶۳گیگا کیلو وات ساعت انرژی تولید کرده، در شرایطی که تقریبا حجم ظرفیت اسمی نیروگاه‌های ایران ۸۴گیگا وات ساعت بوده است. از این ظرفیت، ۸۴ درصد مربوط به نیروگاه‌های فسیلی و ۱۳درصد مربوط به نیروگاه‌های برقابی بوده است و نیروگاه‌های بادی، خورشیدی و اتمی سهم ناچیزی در تولید انرژی داشته‌اند.۴ نیروگاه با ظرفیت بالای ۲ گیگاوات، ۴ نیروگاه با ظرفیت بین ۵/ ۱-۲ گیگاوات، ۱۱ نیروگاه با ظرفیت بین ۱-۵/ ۱ گیگاوات، ۲۵ نیروگاه با ظرفیت بین ۸/ ۰-۱ گیگاوات و ۴۷ نیروگاه با ظرفیت زیر ۸۰۰ مگاوات، ظرفیت کل نیروگاه‌های فسیلی کشور را تشکیل می‌دهند.در سال ۱۳۹۴ برای تولید ۱۶.۱ میلیون تن فولاد خام ۱۷ گیگا کیلو وات ساعت انرژی مصرف شده است و میزان انرژی اختصاص یافته به صنعت فولاد کشور از کل انرژی تولیدی کشور ۵/ ۶ درصد بوده است.سند چشم‌انداز فولاد ایران برای سال ۱۴۰۴ تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال است.
حال این سوال پیش می‌آید آیا انرژی کافی برای تولید این تناژ فولاد تولیدی در سال ۱۴۰۴ وجود دارد؟ با احتساب نیروگاه‌های موجود، برق مصرفی موردنیاز برای ۵۵ میلیون تن، ۴۶ کیلو وات ساعت است به‌عبارتی ۲۲ درصد از انرژی کل نیروگاه‌های موجود در کشور صرف تولید فولاد می‌شود که عملا تامین این مقدار انرژی برای این بخش صنعت ممکن نخواهد بود.ضروری است که باید ظرفیت نیروگاه‌های کشور را افزایش داد تا بتوان انرژی مصرفی مورد نیاز در صنعت فولاد و صنایع دیگر در سال‌های آتی تامین شود.عوامل متعددی برای افزایش ظرفیت نیروگاه‌ها با توجه به منابع و موقعیت جغرافیایی وجود دارد که در ذیل به آن می‌پردازیم.یکی از عوامل موثر بهبود راندمان نیروگاه‌ها است. این شاخص از عوامل متعددی نظیر عمر نیروگاه، نوع سوخت مصرفی، کیفیت سوخت مصرفی، شرایط محیطی و وضعیت بهره‌برداری، نسبت میزان تولید برق به ظرفیت اسمی و میزان خروج نیروگاه از مدار تاثیر می‌پذیرد. بخش برق کشور در حال حاضر در مقوله راندمان نیروگاه‌ها از وضع مناسبی برخوردار نیست. متوسط راندمان نیروگاه حرارتی کشور در سال ۱۳۹۲ به میزان ۳۷ درصد اعلام شده است. تولید برق فعالیتی هزینه‌بر است و بر این اساس احداث نیروگاه به سرمایه نسبتا زیادی نیاز دارد، به همین دلیل تصحیح راندمان نیروگاه‌ها می‌تواند در کاهش قیمت تمام‌شده برق تولیدی نقش بسیار مهمی داشته باشد.
مطابق آژانس محیط زیست اروپا راندمان نیروگاه حرارتی در کشورهای اروپایی (ترکیه سرآمد بهترین راندمان در اروپا) از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۲ میلادی از ۲/ ۴۲ درصد به حدود ۶/ ۴۷ درصد افزایش یافته است. اگر وزارت نیرو بتواند راندمان نیروگاه‌های فسیلی خود را به ۴۵درصد برساند در این صورت هر سال حدود ۵۶ GkWh (گیگا کیلو وات ساعت) به برق تولیدی خالص کشور اضافه و حدود ۱۸ گیگاوات به ظرفیت اسمی نیروگاه‌ها افزوده می‌شود.ظرفیت نیروگاه‌های فسیلی کشور نشان می‌دهد فقط ۸ نیروگاه با ظرفیت بالا، مستعد برای تامین انرژی صنایع سنگین در کشور وجود دارد و متاسفانه اکثر نیروگاه‌های کشور ظرفیت پایینی دارند. بهترین نیروگاه کشور، نیروگاه شهید سلیمی نکا با ظرفیت نامی نیروگاه ۲۲۱۳ مگاوات کار می‌کند. اگر با تعویض توربین‌ها و سایر متعلقات، ظرفیت ۴۷ نیروگاه موجود به ۱۰۰۰ مگاوات و ظرفیت ۴۴ نیروگاه به ۲ هزار مگاوات افزایش یابد جمعا معادل ۶۵ گیگاوات به ظرفیت اسمی کل نیروگاه‌های کشور افزوده می‌شود که این افزایش ظرفیت هر سال معادل ۵/ ۲۰۳ گیگا کیلو‌وات انرژی تولید خواهد کرد.دولت می‌تواند با تخصیص بودجه لازم برای تاسیس ۴ نیروگاه سیکل ترکیبی با ظرفیت ۲/ ۵GW در حاشیه خلیج‌فارس ظرفیت نیروگاه‌های داخل کشور را بالا ببرد. این افزایش ظرفیت، هر سال ۳/ ۳۱ گیگاوات ساعت انرژی تولید خواهد کرد.در ایران به ازای تولید یک تن فولاد، ۵ تا ۵/ ۵ مترمکعب آب مصرف می‌شود. مصرف آب فعلی صنایع فولادی ۸۰ میلیون مترمکعب و میزان آب مصرفی موردنیاز سالانه برای تولید فولاد سند چشم‌انداز ۲۷۵ میلیون مترمکعب است.آیا برنامه‌ای برای تامین آب برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ در برنامه‌های اجرایی وزارت نیرو وجود دارد؟
با توجه به اینکه فقط ۲۰ میلیون تن از ۵۵ میلیون تن طرح فولادی کنار آب قرار دارد و مابقی ظرفیت تولید فولاد در مناطق بی‌آب کشور است، آیا وزارت نیرو برای صنایع فولادی، توانایی تامین ۱۹۰ میلیون متر مکعب آب در سال را دارد؟
ایران تقریبا بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز جهان است و برای صنایعی که در حاشیه سواحل طولانی خلیج‌فارس قرار گرفته‌اند مزیتی است که بسیاری از کشورها از آن محرومند، بنابراین می‌توان با استفاده از گاز و منابع آبی فراوان، نیروگاه سیکل ترکیبی در کنار سواحل خلیج فارس احداث و برای صنایع انرژی‌بر منطقه مصرف کرد. انرژی بادی به‌عنوان انرژی جدید و پاک به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. حدودا ۷/ ۴۳ درصد نیروگاه‌های بادی در اروپا، ۵/ ۲۲ درصد در آمریکای شمالی و ۱/ ۳۱ درصد در آسیا وجود دارد و کشور چین بیشترین ظرفیت نیروگاه‌های بادی نصب شده ۴۵ گیگاوات را در جهان دارد. طی یک تحلیل جامع جهانی از تولید انرژی، بیشترین علاقه‌مندی در جهان مربوط به نیروگاه‌های بادی است، زیرا این نیروگاه‌ها آلاینده محیط زیست نبوده و هزینه تولیدی انرژی پایین‌تری نسبت به نیروگاه‌های فسیلی دارد. تاسیس نیروگاه‌های بادی در ترکیه در پنج منطقه جغرافیایی در سال ۲۰۰۷ شروع شده است و ترکیه هر سال ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های بادی خود اضافه می‌کند. این کشور موفق شد در سال ۲۰۱۵ ۵گیگاوات انرژی بادی تولید کند. این در حالی است که سهم کشورمان در تولید انرژی از نیروگاه‌های بادی فقط ۱۹۰ مگاوات بوده است. کشور ترکیه در سال ۲۰۱۵، ۵/ ۳۱ میلیون تن فولاد تولید کرده و هدف تولید فولاد خود را در سال ۲۰۲۳، ۷۰ میلیون تن تبیین کرده است.
این کشور با تلاش‌های بی‌وقفه و مطالعات جغرافیایی منظم در تولید انرژی‌های پاک امیدوار است در سال ۲۰۲۳ ظرفیت نیروگاه‌های بادی خود را به۲۰ گیگاوات برساند تا بتواند ۳۰درصد از انرژی مورد نیاز خود را از منابع پاک و تجدیدپذیر به‌دست بیاورد و برای تامین انرژی فولاد تولیدی سند چشم‌انداز، دغدغه‌ای نداشته باشد. ساخت نیروگاه‌های بادی در مناطق مستعد جغرافیایی کشور باید انجام شود و تا سال ۱۴۰۴ ظرفیت این نیروگاه‌ها به ۵ گیگاوات برسد، چرا‌که ترکیه در عرض هفت سال به این ظرفیت رسیده است. یکی از موضوعات مهم دیگر نیروگاه‌های خورشیدی است که به‌رغم مستعد بودن شرایط آب و هوایی روند رشد این نیروگاه‌ها تقریبا متوقف شده و فقط سهم ۰۲/ ۰ درصد از تولید انرژِی کل کشور را دارند. توسعه این نیروگاه‌ها به‌خصوص در جنوب کشور باعث می‌شود حداقل انرژی مصارف خانگی و صنعتی خرد از این فرآیند حاصل شود و انرژی تولیدی از نیروگاه‌های فسیلی صرف صنایع سنگین از قبیل فولاد، آلومینیوم و سیمان شود و صرفه‌جویی چشمگیری در بخش انرژی‌های غیرتجدیدپذیر حاصل می‌شود. با افزایش ظرفیت اسمی نیروگاه‌های فسیلی، تاسیس نیروگاه‌های سیکل ترکیبی در کنار سواحل خلیج فارس، بهبود راندمان نیروگاه‌ها و افزایش سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر (بادی و خورشیدی) از کل انرژی تولیدی، ظرفیت کل نیروگاه‌های کشور در سال ۱۴۰۴ تقریبا به ۱۸۱ گیگاوات خواهد رسید و سالانه ۵۶۹ GkWh انرژی تولید خواهد شد. در این صورت به راحتی می‌توانیم سالانه برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد۴۶GkWh انرژی مصرف کنیم و این میزان انرژی مصرفی در حدود ۸درصد انرژی کل تولیدی کشور است.
ارسال نظر