حمیدرضا بنی‌اسدی* نهادهای مالی نقش مهم و اساسی در بازار سرمایه دارند و بخش با اهمیتی از منابع مالی سهامداران جذب نهادهای مزبور شده است.
بانک‌ها از مهم‌ترین نهادهای بازار پول به شمار می‌آیند و در حال حاضر تعداد زیادی از بانک‌ها به صورت شرکت سهامی عام در بورس پذیرفته شده و سهام آنها داد و ستد می‌شود. در نتیجه نقش گزارش‌های مالی در بانک‌ها اهمیت زیادی در بورس دارد. در حال حاضر مرجع تدوین استانداردهای حسابداری و حسابرسی، سازمان حسابرسی است؛ ولی بر اساس بند ج ماده ۳۳ قانون پولی و بانکی مصوب ۱۳۵۱ نحوه و اصول حسابداری و دفتر داری بانک‌ها به وسیله شورای پول و اعتبار تعیین می‌شود و بانک‌ها مکلف به اجرای آن خواهند بود.
سازمان بورس و اوراق بهادار در تاریخ ۶ مهر ماه سال ۱۳۸۷ نمونه صورت‌های مالی بانک‌ها را تصویب و مقرر کرد بانک‌هایی که به عنوان ناشر بورسی پذیرفته یا نزد سازمان ثبت می‌شوند با رعایت استانداردهای ملی و قوانین و مقررات مربوط صورت‌های مالی خود را طبق نمونه مصوب تهیه و ارائه کنند. درصورتی‌که بانک‌ها صورت‌های مالی خود را مطابق نمونه یاد شده تهیه نکنند، علاوه بر آنکه مصوبات بورس رعایت نشده است، حسابرس نیز در بخش «سایر بندهای توضیحی گزارش حسابرسی» به این موضوع اشاره می‌کند.
نکته قابل ذکر، اشکالات موجود در صورت‌های مالی نمونه فوق و تفسیرهای متفاوت مسوولان تهیه و تنظیم صورت‌های مالی از آن می‌باشد. برخی از اشکالات و ابهامات موجود در صورت‌های مالی نمونه بانک‌ها به شرح زیر است:
الف- در «گردش حساب سود (زیان) انباشته» سود قابل تخصیص پس از کسر سود سهام مصوب تعیین شده که این امر مغایر با صورت‌های مالی نمونه سازمان حسابرسی است و به نظر می‌رسد نحوه ارائه گردش حساب یاد شده مطابق صورت‌های مالی نمونه سازمان حسابرسی صحیح است.
ب- صورت جریان وجوه نقد شامل «فعالیت‌های تامین مالی» (دریافت و بازپرداخت تسهیلات مالی) است. این سوال مطرح است که آیا نباید دریافت و بازپرداخت تسهیلات مالی بانک‌ها به عنوان فعالیت‌های عملیاتی در «صورت تطبیق سود عملیاتی» منعکس شود؟
ج- تسهیلات اعطایی به سایر بانک‌ها همراه با موجودی نقد نزد بانک‌ها تحت عنوان «مطالبات از سایر بانک‌ها» در ترازنامه منعکس شده و به نظر نگارنده اعطای تسهیلات به بانک‌ها با موجودی نزد بانک‌ها از نظر اصول حسابداری بسیار متفاوت بوده و از نقد شوندگی یکسانی نیز برخوردار نیست و در نتیجه ارائه آنها تحت یک سرفصل در ترازنامه صحیح به نظر‌ نمی‌رسد و باید «تسهیلات اعطایی به بانک‌ها» به صورت یک سرفصل جداگانه در ترازنامه منعکس شود.
د- تهیه و ارائه برخی از یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی نمونه برای بسیاری از بانک‌ها دشوار و در برخی موارد غیر ممکن است. ارائه سپرده‌های ارزی به تفکیک نوع ارز، نوع سپرده و نام بانک یا ارائه گردش «تسهیلات اعطایی به اشخاص» از جمله این موارد هستند.
ه- با بررسی صورت‌های مالی بانک‌ها برای سال مالی منتهی به ۳۰ اسفند ماه ۱۳۹۱مشاهده شدکه بانک‌ها برای انعکاس مانده وجه نقد در صورت جریان وجوه نقد رویه یکسانی نداشته و تفسیر‌های گوناگونی از این یادداشت شده است، به نحوی که برخی مطالبات از سایر بانک‌ها و بانک مرکزی را به عنوان وجه نقد منعکس نکرده و برخی دیگر وجوه سپرده‌گذاران را از وجه نقد کسر کرده‌اند.
با توجه به موارد یاد شده، رفع اشکالات و ابهامات فوق و همچنین تهیه و تصویب اصول گزارشگری بانک‌ها براساس استانداردهای حسابداری‌ها ضروری است.
* حسابدار رسمی