محمـد غفارپور *

همه ما به یاد داریم که شاخص کل قیمت سهام در سال ۸۳ به حدود ۱۳ هزار و ۸۰۰ واحد رسیده بود. چنانچه فرض کنیم از آن موقع تا به حال شاخص در یک روند عادی سالی ۱۰ درصد رشد می‌کرد امروز یعنی در سال ۸۹ ما می‌توانستیم شاهد شاخص کل قیمت در ۲۴ هزار و ۴۴۴ واحد باشیم در حالی‌که الان شاخصی در سطح ۱۸ هزار واحد را داریم.

این بدین معنی است که صرف‌نظر از ۲۰ تا ۲۵ شرکتی که P/E آنها بالاتر از ۱۰ قرار دارد هنوز قیمت سهام اکثریت قریب به اتفاق شرکت‌های بورسی و به تبع آن شاخص کل قیمت سهام در بورس کمتر از آن است که می‌تواند باشد و این به دلیل اخبار و اتفاقاتی است که افتاده و می‌افتد و به مثابه دست‌اندازی، جلوی رشد قیمت‌ها و شاخص را گرفته و گاهی هم به طور معکوس آن را به پایین کشیده است.

دلیل این ادعا هم رشد قیمت‌ها و شاخص در مقاطعی از سال‌های اخیر است که بازار احساس آرامش و امید و امنیت کرده و هر بار که در چنین وضعیتی قرار گرفته‌ایم شاهد ورود سرمایه‌های کوچک و بزرگ و افزایش تقاضاهای خرد و افزایش قیمت‌ها و بالارفتن شاخص بوده‌ایم و به اصطلاح معروف، بازار رونق گرفته و رو به بالا بوده است.

این مقدمه در واقع اشاره به این مطلب است که بازار سهام یا همان بورس ما پتانسیل رشد و حرکت رو به بالا را دارد و هر آینه می‌تواند شاهد رشد قیمت‌ها و شاخص و به تبع آن افزایش ارزش و افزایش گردش باشد؛ در ۶ ماه اول سال‌جاری این اتفاق افتاد و بازار پرجنب و جوش و پررونقی داشتیم لیکن از اول مهرماه با توجه به نزدیک شدن زمان اعلام و اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها بازار از خود عکس‌العمل نشان داده و قیمت‌ها و شاخص رو به پایین گذاشت.

اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها با تمام محاسنی که دارد منجر به افزایش هزینه‌های واحدهای تولیدی و خدماتی و افزایش قیمت تمام شده کالاها و خدمات شده و حاشیه سود شرکت‌ها را کاهش خواهد داد و این امر منجر به تعدیل منفی EPS‌ها خواهدشد.

این نیز به نوبه خود موجب افزایش عرضه و کاهش تقاضا و در نهایت کاهش قیمت سهام شرکت‌ها خواهدشد اما نباید ۲ نکته را از نظر دور داشت: نکته اول اینکه بورس هوشمند است و همواره پیش از وقوع اتفاقات احتمالی از خود عکس‌العمل نشان می‌دهد.

نگاهی به روند قیمت سهام بسیاری از شرکت‌ها نشانگر این واقعیت است که بخش اعظم آن اتفاقی که در بورس منتظرش هستیم در واقع اتفاق افتاده است و قیمت سهام بسیاری از شرکت‌ها در ۵/۱ ماه اخیر از ۱۰ تا ۵۰ درصد کاهش یافته است.

نکته دوم اینکه تاثیر اعلام و اجرای طرح هدفمندسازی متاسفانه بیش از آن اندازه‌ای که باید دیده شود، بزرگ دیده می‌شود. بسیاری از شرکت‌ها به طور غیررسمی اعلام کرده‌اند که هزینه‌های آنها در سال اول اجرای این طرح بین ۵ تا ۲۰ درصد افزایش خواهدیافت بنابراین اگر شرکتی برای سال آینده در شرایط عادی ۱۰۰۰ ریال EPS برآورد کرده باشد با اجرای طرح هدفمندسازی، EPS خود را با تعدیل منفی در ۸۰۰ ریال خواهد دید و اگر EPS واقعی آن شرکت کمتر از این شد قطع و یقین به سایر پارامترهای فرآیند پیش تولید و تولید و فروش باز می‌گردد و نباید آن را به حساب طرح هدفمندسازی گذاشت.

البته بازار سهام با اعلام رسمی و اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها، شوک ناشی از آن را شاهد خواهدبود ولی با توجه به عکس‌العمل‌های پیش از موعدی که اتفاق افتاده است و با توجه به اینکه اثرات هر خطر ترسناک و نگران‌کننده‌ای پس از گذشت چند ساعت یا چند روز یا چند هفته از بین می‌رود و واقع‌بینی جای هیجان را می‌گیرد می‌توان چنین انتظار داشت که پس از اعلام رسمی اجرای این طرح، چند روزی شاهد افزایش عرضه‌ها و کاهش آرام قیمت‌ها خواهیم بود.

کاهش آرام هم به دلیل این خواهدبود که خریداران هم چندروزی صبر خواهند کرد سپس بازار به تعادل می‌رسد و بعد از آن قیمت سهام شرکت‌هایی که تاثیر کمتری از اجرای این طرح می‌پذیرند و پتانسیل خوبی برای سودآوری دارند به سمت بالا حرکت خواهد کرد پـس هیجان زدگی برای فروش سهام مطلوب در نهایت به ضرر شخص هیجان زده تمام خواهدشد چون دوباره به سراغ همان سهم خواهد رفت و در این میان هزینه‌های خریدوفروش مضاعف را متقبل خواهدشد.

اما در سال‌های ۷۱ و ۷۶ و ۸۴ شاهد رکودی در این بازار بودیم که به دلیل سکوت و رها شدن چند هفته‌ای و چند ماهه در نهایت به رکود چندساله تبدیل شد و در تاریخ بورس ما ماندگار شد. برای اینکه از تجربیات گذشته درس گرفته باشیم نباید اجازه دهیم تا با سکوتی مثل سکوت آن سال‌ها رکود موقتی که منتظرش هستیم این بار هم به رکود چندساله تبدیل شود. یکی از راه‌های جلوگیری از این اتفاق ناگوار، وادارکردن همه شرکت‌های بورسی به محاسبه و برآورد و اعلام EPS سال ۹۰ است. اگر شرکتی اعلام کند که EPS سال ۸۹ و سال ۹۰ آن چه خواهد بود، بازار از حالت ابهام و انتظار و نگرانی خارج خواهدشد و نفع اول این کار نصیب بازار سهام همان شرکت و نفع بالاتر نصیب بورس و بازار سرمایه کشور خواهد شد. با این کار می‌توانیم راه سخت و طولانی را به راه آسان و کوتاه تبدیل کنیم.

* مدیرعامل کارگزاری بانک ملت