دامنه نوسان قیمت سهام افزایش یافت
فرصت‌سازی جدید در بورس
دنیای اقتصاد- پس از آن که سازمان بورس و اوراق بهادار در آبان‌ماه سال پیش، محدودیت نوسان روزانه قیمت سهام را از ۳ به ۵/۳ درصد افزایش داد، این محدودیت از فردا با نیم درصد افزایش دیگر به ۴ درصد ارتقا می‌یابد؛ افزایش اخیر حکایت از انتظارات فعالان بورس اعم از معامله‌گران، کارگزاران و سهامداران درخصوص افزایش نقدشوندگی و تلاش‌های سازمان بورس برای برآورده کردن این انتظارات دارد. این در حالی است که رییس اداره نظارت بر بورس‌ها، هفته قبل در گفت‌و‌گو با دنیای اقتصاد از افزایش تدریجی محدودیت نوسان روزانه حمایت کرده بود، اما وقوع آن را به بلوغ معامله‌گران مرتبط کرده بود. به اعتقاد کارشناسان، وجود محدودیت نوسان روزانه، علاوه‌بر کاهش کارآیی معاملات بورس، موجب ایجاد رانت برای برخی از فعالان بورس، ایجاد صف‌های خرید و فروش و سوق دادن سهامداران به سمت شایعه‌محوری به جای تحلیل محوری می‌شود. از سوی دیگر محدودیت نوسان ۴ درصدی بورس در شرایطی اجرایی می‌شود که در حال حاضر این محدودیت در فرابورس معادل ۵ درصد و بدون اعمال حجم مبنا است. با دومین افزایش نیم‌درصدی دامنه نوسان قیمت رخ داد
حرکت لاک‌پشتی سازمان بورس برای افزایش نقدشوندگی سهام
گروه بورس- علیرضا باغانی: در شرایطی که تنها کمتر از یک هفته از اظهارنظر مدیر نظارت بر بورس‌های «سبا» در خصوص موافقت این سازمان با افزایش تدریجی دامنه نوسان می‌گذرد، در آخرین ساعات روز معاملاتی هفته گذشته، سامانه رسمی بورس اوراق بهادار از افزایش نیم‌درصدی دامنه نوسان روزانه قیمت سهام خبر داد.
به گزارش خبرنگار ما، بر اساس اعلام بورس اوراق بهادار تهران از فردا دامنه نوسان قیمت از ۵/۳درصد به ۴درصد و دامنه حق تقدم از ۷درصد به ۸درصد افزایش می‌یابد. این در حالی است که شرکت بورس اوراق بهادار پیش از این در گزارشی که به منظور افزایش نقدشوندگی بازار ارائه کرده بود، دامنه نوسان برای معاملات بورس را ۵درصد پیشنهاد کرده بود.
حال با گذشت حدود یک سال از این گزارش، سازمان بورس برای دومین بار با رشد نیم‌درصدی دامنه نوسان معاملات موافقت کرده است. بر این اساس در سال گذشته «سازمان» نیز با رشد نیم‌درصدی، دامنه نوسان معاملات را از ۳ به ۵/۳ و در حال حاضر نیز با نیم‌درصد دیگر افزایش به ۴درصد رسانده است. اتفاقی که از سیاست لاک‌پشتی و تدریجی سازمان بورس برای افزایش نقدشوندگی بازار سرمایه حکایت دارد، چیزی که همه ارکان بازار همواره از نهادهای نظارتی و تصمیم‌ساز بورس خواستار شده‌اند.
در همین حال معاون مطالعات اقتصادی بورس تهران درباره دلایل تعیین دامنه نوسان ۴درصدی برای معاملات سهام گفت:سال گذشته بورس اوراق بهادار تهران گزارشی را برای افزایش نقدشوندگی بازار به شورای عالی بورس ارائه کرد که بر اساس آن پیشنهاد شده بود که دامنه نوسان سهام از ۳ به ۵درصد افزایش یابد؛ اما بر اساس تصمیم سازمان بورس دامنه نوسان در سال گذشته فقط نیم‌درصد افزایش پیدا کرد و این سیاست در سه ماه اول امسال هم ادامه پیدا کرد تا این که چهارشنبه گذشته رسما افزایش نیم‌درصدی دیگر از دامنه نوسان و تعیین محدوده نوسان ۴درصدی به بورس اعلام شد. علی سنگینیان افزایش نیم‌درصدی دامنه نوسان در دو نوبت را ناشی از سیاست سازمان بورس مبنی بر افزایش تدریجی نقدشوندگی بازار اعلام کرد.
تغییرات اساسی در گره معاملاتی
وی در پاسخ به این پرسش که در ظاهر برخی دیگر از پیشنهادهای بورس در آیین‌نامه جدید معاملات در نظر‌گرفته شده است، گفت: دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در کمیته تدوین مقررات بورس نهایی شده و هیات‌مدیره سازمان بورس در رابطه با آن باید تصمیم‌گیری کند که در آن برخی از سیاست‌های افزایش نقدشوندگی برای بازار سهام اتخاذ شده است.
وی افزود: در دستورالعمل جدید اجرایی نحوه انجام معاملات، مقررات مربوط به دستورالعمل‌گره معاملاتی با اصلاحاتی مواجه شده است که از جمله آن می‌توان به تغییر تعریف‌گره معاملاتی و کاهش زمان مشمول شدن نمادها در‌گره معاملاتی از ۱۰ روز به ۳ روز و حذف حجم مبنا و افزایش دامنه نوسان برای شرکت‌های مشمول‌گره معاملاتی اشاره کرد. سنگینیان از بازگشایی نمادها به صورت حراج و بدون دامنه نوسان و کاهش مدت زمان توقف نمادها به عنوان دیگر نکات در نظر‌گرفته شده در دستورالعمل اجرایی معاملات یاد کرد و افزود: همه این موارد جزو پیشنهادهای بورس تهران بوده که برخی از این پیشنهادها با اصلاحاتی در دستورالعمل اجرایی معاملات در نظر‌گرفته شده است.
او تعیین قیمت پایانی سهام بر اساس حراج پایانی را از دیگر پیشنهادهای بورس در گزارش نقدشوندگی ذکر کرد و افزود: به احتمال بسیار زیاد از این پیشنهاد هم در دستورالعمل جدید انجام معاملات استفاده خواهد شد.
در آرزوی بورس هنگ‌کنگی
اما معامله‌گران بازار به ویژه آنهایی که در یکی دو سال اخیر به جمع معامله‌گران بورس تهران پیوسته‌اند، همواره این سوال را در ذهن خود تکرار می‌کنند که چرا سود و زیان ما در بازار سرمایه محدود به ۵/۳درصد شده و چرا مثل بورس‌بازان هنگ‌کنگی نمی‌توانیم ۱۰۰درصد سرمایه خود را در سود بگیریم.
سابقه دامنه نوسان
در دوره‌های گذشته و در زمان دبیر کلی میرمطهری (از ۷۸ تا ۸۲)، دامنه نوسان قیمت سهام شرکت‌ها ۵درصد و بدون اعمال حجم مبنا بود؛ اما به هنگام رشد مداوم سهام در اواخر سال ۸۱، این دامنه به ۵/۲ و یک‌درصد کاهش یافت. در آن زمان دامنه نوسان شرکت‌ها با P/E بین ۵/۵ تا ۵/۷ به ۵/۲درصد و بالاتر از ۵/۷ به یک‌درصد محدود شد؛ اما به طور کلی دامنه نوسان ۵/۲ و یک‌درصد حداکثر مربوط به ۳۰ شرکت می‌شد.
در زمان دبیرکلی عبده تبریزی (از سال ۸۲ تا ۸۴) این محدوده به ۵درصد و بدون در نظر‌گرفتن متغیر P/E سهام شرکت‌ها تغییر یافت؛ اما پس از مدتی از اهرم حجم مبنا استفاده شد که بر اساس آن باید روزانه تعداد مشخصی از سهام شرکت‌ها مورد داد‌و‌ستد قرار می‌گرفت تا افزایش یا کاهش ۵درصدی نرخ، مشمول سهام شرکت‌ها شود.
از طرف دیگر علاوه بر محدوده نوسان و حجم مبنا، عدم فروش سهام تا ۳ روز کاری نیز اعمال می‌شد که محدودیت در فروش سهام باعث شده بود که دیدگاه اکثر سهامداران کوتاه باشد؛ اما از سال ۸۵ امکان فروش سهام به یک روز کاری تغییر کرد و زمینه تحول در امر مبادلات را به وجود آورد.
محدودیتی به نام حجم مبنا؟
حجم مبنا حداقل تعداد برگه سهامی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در پایان روز در قیمتی به ثبت برسد. حجم مبنا برای کنترل رشد بی رویه قیمت سهام در سال ۱۳۸۲تصویب شد. براین اساس در ابتدای این قانون و در سال۸۲ اساس براین بود که ۱۵درصد از سهام کل یک شرکت طی یک سال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال ۲۵۰روز فرض شده بود که بر آن اساس حجم مبنای روزانه یک سهم ۶صدم درصد تعداد کل سهام شرکت می‌شد؛ اما از ابتدای سال ۱۳۸۳ این قانون تغییر کرد و از ۱۵درصد به ۲۰درصد افزایش یافت و حجم معاملات روزانه به ۸صدم‌درصد کل سهام شرکت افزایش یافت.
در بورس اوراق بهادار ایران حجم مبنا به منظور اطمینان از اینکه تغییر قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس حاصل از معامله حداقل تعداد معینی از سهام شرکت است، تعریف و برای محاسبه آن ضریب هشت در هزار در تعداد سهام تمام شرکت‌ها صرف نظر از اندازه آنها اعمال شد. با توجه به اینکه در مورد شرکت‌های بزرگ هدف مذکور با حجم مبنای کمتری نیز حاصل می‌شود، لذا هیات‌مدیره شرکت بورس تصمیم‌گرفت ضریب محاسبه حجم مبنای شرکت‌هایی را که سرمایه آنها بیشتر از ۳هزار‌میلیارد‌ریال است از هشت در دههزار به چهار در دههزار کاهش دهد.
بر این اساس از تاریخ دوم تیر ۸۶ ضریب محاسبه حجم مبنای ۱۱ شرکت به چهار در دههزار تغییر یافت که از جمله آنها می‌توان به فولاد مبارکه اصفهان ـ سایپا ـ سرمایه‌گذاری غدیر- ملی صنایع مس ایران ـ ایران خودرو- بانک پارسیان ـ سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی ـ سیمان فارس خوزستان ـ‌گروه بهمن سرمایه‌گذاری بانک ملی ایران ـ مدیریت پروژه‌های نیروگاهی ایران اشاره کرد.
بررسی تغییرات دامنه نوسان
تغییر دامنه نوسان در بورس تهران اتفاق عجیبی نیست، و در طول تاریخ ۴۳ ساله بورس تهران به ویژه در دهه اخیر همواره اتفاق افتاده است، تا جایی که در نهم آذر ماه سال ۸۴بنا بر مصوبه هیات‌مدیره سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار، از تاریخ یکشنبه سیزدهم آذرماه همان سال دامنه نوسان قیمت به روزانه پنج‌درصد تغییر کرد. بر اساس مصوبه هیات مدیره سازمان کارگزاران مصوب ۱۲/۹/۱۳۸۴ با توجه به وضعیت جاری بازار، محدوده نوسان روزانه قیمت سهام از تاریخ ۱۳ آذرماه ۱۳۸۴ به حالت قبل از ۱۸/۸/۱۳۸۴ بازگشت. این موضوع به معنای آن بود که امکان تغییر قیمت سهام روزانه حداکثر به میزان پنج‌درصد افزایش یا کاهش است.
افزون بر این، در مقطعی دیگر براساس گزارش مدیریت بازار در راستای سلسله اقدامات شرکت بورس در خصوص افزایش نقد شوندگی بازار و بر اساس مصوبه هیات‌مدیره شرکت و تایید سازمان بورس اوراق بهادار از روز شنبه مورخ ۲۱/۲/۸۷ دامنه مجاز نوسان قیمت روزانه سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از ۲ به ۳درصد افزایش یافت که در آن زمان بورس تهران ابراز امیدواری کرده بود، با اجرای شرایط جدیدالذکر محدودیت نوسان قیمت، روان شدن بیشتر معاملات و بهبود نقد شوندگی را شاهد باشد و در نهایت در تاریخ ۱۶/۸/۸۸ به فعالان بازار سرمایه اعلام شد، در راستای افزایش نقدینگی سهام دامنه مجاز نوسان روزانه قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، از سه به سه و نیم‌درصد و برای حق تقدم سهام از ۶ به ۷درصد افزایش یافت. در همین راستا نیز حجم مبنای شرکت‌های با سرمایه ده‌میلیارد سهم و بیشتر از ۴ در دههزار (۰۰۰۴/۰) به ۳ در دههزار (۰۰۰۳/۰) تعداد سهام شرکت تغییر پیدا کرد.
گره‌گشایی از بازار!
از سوی دیگر در تیر ماه سال ۸۶ بود که به منظور افزایش نقد شوندگی و رفع‌گره معاملاتی از نماد شرکت‌های دارای صف فروش یا خرید، ضوابطی از سوی هیات‌مدیره بورس تصویب شد که از ۱۷ شهریور همان سال به اجرا درآمد.
این ضوابط جدید که گره معاملاتی نام گرفته بود، به وضعیتی اطلاق می‌شد که در آن یک نماد معاملاتی به‌رغم برخورداری از صف سفارش خرید یا فروش، حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت‌های با ۳میلیارد سهم و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها، به علت عدم تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت ده جلسه معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره(به استثنای معاملات در نماد ژعمده)، کمتر از ۲۰درصد حجم مبنا باشد.
همچنین برای رفع‌گره معاملاتی، تاثیرحجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نماد مورد نظر، برای دوره مشخصی که از ۵ جلسه معاملاتی متوالی بیشتر نبود، حذف می‌شد.
افزون بر این، فهرست شرکت‌های دارای‌گره معاملاتی پس از تایید مدیرعامل بورس و دست‌کم یک روز پیش از حذف حجم مبنا، از طریق سامانه معاملات و همچنین سایت رسمی بورس اوراق بهادار تهران به اطلاع عموم می‌رسید.
بر اساس این شرایط پس از رفع‌گره معاملاتی و روان شدن معاملات سهم یا خاتمه دوره پیش‌بینی شده، حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی سهام شرکت لحاظ می‌شد.
اما دیری نپایید که در ۱۸ شهریور ماه سال ۸۶، بورس اوراق بهادار در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که اجرای دستورالعمل رفع‌گره‌های معاملاتی تا اطلاع ثانوی به تعویق می‌افتد.
به گزارش روابط عمومی بورس اوراق بهادار تهران، علت این تعویق، رفع برخی ابهامات درباره اجرای این مصوبه اعلام شده بود.
ولی کمتر از یک ماه بعد اعلام شد، دستورالعمل رفع‌گره معاملاتی در بورس اوراق بهادار تهران از شنبه هفتم مهر ۸۶ اجرا می‌شود.
بر این اساس در این دستورالعمل، اصلاحات سازمان بورس و اوراق بهادار نیز اعمال و متن کامل دستورالعمل به این شرح اعلام شد.
۱.گره معاملاتی وضعیتی است که در آن یک نماد معاملاتی به‌رغم برخورداری از صف سفارش خرید یا فروش حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت‌های با سه‌میلیارد سهم و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها، به علت عدم تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت ده جلسه معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره (به استثنای معاملات در نماد ژعمده)، کمتر از ۵درصد حجم مبنا باشد.
۲. برای رفع‌گره معاملاتی، تاثیر حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نماد مورد نظر، برای دوره مشخصی که از ۵ جلسه معاملاتی متوالی بیشتر نیست، حذف می‌شود.
۳. فهرست شرکت‌های دارای‌گره معاملاتی براساس وضعیت سفارشات پایان جلسه معاملاتی و حجم معاملات آخرین ده جلسه معاملاتی توسط بورس استخراج و حداکثر تا ساعت ۱۶ همان روز از طریق سامانه معاملات و همچنین سایت این شرکت به اطلاع عموم می‌رسد. حذف حجم مبنا در جلسه معاملاتی روز بعد اعمال خواهد شد.
۴. پس از رفع‌گره معاملاتی یا خاتمه دوره پیش‌بینی شده در بند ۲، حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی سهام شرکت لحاظ می‌شود. در نهایت یک روز پس از اجرای دستورالعمل رفع گره معاملاتی سایت بورس تهران از معامله‌گران خواست در ارزیابی جو عمومی بازار به تاثیر اجرای دستورالعمل رفع‌گره‌های معاملاتی در کاهش شاخص‌ها توجه کنند.
عکس: مهدی حاجی‌وند
ارسال نظر