بازار جهانی متانول و پتروشیمی خارک

محسن عباسی- امین ناطقی راد
حدود ۸۵درصد از متانول تولیدی به عنوان ماده اولیه و یا حلال و بقیه به عنوان سوخت و تامین انرژی مصرف می‌‌‌شود.

متانول را می‌‌‌توان هم از گاز طبیعی و هم از نفتا تولید کرد. کارخانجاتی که به تازگی به منظور تولید متانول ساخته شده‌اند از گاز طبیعی به عنوان خوراک استفاده می‌‌‌کنند. در برخی مناطق کارخانجاتی که از خوراک غیر از گاز طبیعی استفاده می‌‌‌کردند، خط تولید خود را عوض کرده و به استفاده از گاز طبیعی روی آورده‌اند.
در حال حاضر کمتر از 10درصد متانول تولیدی در جهان از خوراک‌‌های غیر از گاز طبیعی استفاده می‌‌‌کنند. یادآور می‌شود، متانول بعد از آمونیاک دومین ماده‌ای است که بیشترین تولید را از گاز طبیعی دارد. در زیر لیست محصولات تولید شده از متانول آورده شده است. آمین‌ها، سلولز استات،
متا کریلیک اسید، اسیک انیدریک. بوتان دی ال، پلی اکسی متیلن‌ها، متیل فرمات، دی میتل اتر، فرمالدهید و ...
متانول یکی از مهم‌ترین محصولات پتروشیمی ‌‌‌است که بیشتر به عنوان مواد اولیه جهت تولید بسیاری از مواد شیمیایی پائین دستی مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرد. عمده مصرف متانول در تولید فرمالدهید متیل ترشیو بوتیل اتر، ترشیری آمیل متیل‌اتر و استفاده به عنوان سوخت بوده است.
تولید واقعی و پیش‌‌بینی متانول طی سال‌‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۶
بیشترین سهم تولید متانول را قاره آسیا دارد که هر سال نسبت به سال گذشته این درصد افزایش می‌‌‌یابد به طوری که درصد رشد 2016 نسبت به 2007 این قاره برابر 114 درصد است.
قاره آفریقا در سال ۲۰۰۷ فقط ۳درصد از سهم بازار متانول را داشت که این نسبت تا سال ۲۰۱۶ به ۲درصد کاهش می‌‌‌یابد. اروپای شرقی با داشتن ۸درصد از سهم بازار در سال ۲۰۰۷ مشاهده می‌‌‌شود که با تعطیل کردن واحدهای خود سهم خود را در سال ۲۰۱۶ به ۳درصد تقلیل می‌‌‌دهد.
خاورمیانه با داشتن 20درصد از سهم بازار در سال 2007 با روند صعودی تا سال 2016 سهم خود را به 30درصد خواهد رساند.آمریکای شمالی و اقیانوسیه سهم خود را با تعطیل کردن واحدهای تولیدی از دست می‌‌‌دهند. آمریکای مرکزی و جنوبی با داشتن 32درصد از سهم بازار سال‌‌های آینده و با کاهش تولید، سهم خود را به 20درصد در سال 2016 کاهش می‌‌‌دهند. اروپای غربی هم با کاهش تولید، سهم 8درصد خود را در سال 2007 به 3درصد در سال 2016 کاهش می‌‌‌دهد. در نمودار شماره یک قیمت متانول برای سال‌‌های آتی پیش‌‌بینی شده است. البته با توجه به رکود حاکم بر اقتصاد جهانی قاعدتا اعتبار پیش‌‌بینی‌ها در بلند مدت مورد تردید است.
همانطور که در نمودار یک ملاحظه می‌شود پیش‌‌بینی‌ها حاکی از آن است که قیمت متانول بعد از سال ۲۰۰۹ با شیب ملایمی‌‌‌افزایش خواهد یافت و در سال ۲۰۱۰ به قیمت ۲۳۰ دلار برای هر تن خواهد رسید.
نمودار شماره دو روند قیمت متانول و ارزش انرژی آن را نشان می‌‌دهد. این روند از سال 1997 تا سال 2008 ترسیم شده است. در این نمودار انرژی حاصل از یک واحد متانول برابر با 2 واحد نفت کوره در نظر گرفته شده است. همانطور که ملاحظه می‌‌‌شود تا ابتدای سال 2008 این روند شکل صعودی به خود گرفته است ولی در ادامه خواهیم دید که از اواسط سال 2008 روند قیمت متانول به علت بروز رکود جهانی شکل نزولی به خود می‌‌‌گیرد.
طبق شکل مشاهده می‌شود که قیمت نفت تا اواسط سال ۲۰۰۸ روندی صعودی را طی کرده است، اما در این زمان به علت بحران جهانی و رکود حاصل از آن قیمت نفت به یکباره از حدود ۱۴۰ دلار به کمتر از ۴۰ دلار رسید.پیش‌‌بینی می‌شود رکود جهانی در سال ۲۰۰۹ نیز همچنان باقی بماند. در این شرایط پیش‌‌بینی‌‌های بلند مدت عملا با چالش جدیدی به نام عدم اطمینان روبرو شده اند.قیمت گاز نیز تقریبا الگوی مشابهی را تجربه کرده است.
نمودار 3 روند قیمت متانول از سال 2001 تا ژانویه 2009 را نشان می‌دهد. بیشترین قیمت متانول در طول دوره یاد شده 698 دلار به ازای هر تن است که در فوریه 2008 اتفاق افتاده است. کمترین قیمت در اکتبر سال 2001 با 123 دلار برای هر تن بوده است. قیمت‌‌ها در ژانویه 2009 به 232 دلار برای هر تن رسیده است که متانول قبلا در سال 2003 این قیمت را تجربه کرده است.این سقوط وحشتناک در قیمت متانول در ظرف کمتر از یک سال اتفاق افتاده است و به نظر می‌رسد با ادامه بحران جهانی و کاهش دوباره قیمت نفت باز هم روند کاهشی داشته باشد.
عرضه و تقاضای متانول
قاره آسیا با 39درصد، بیشترین سهم را در عرضه متانول در جهان داشته است. آمریکای جنوبی با 21درصد و خاورمیانه با 20درصد در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.
آسیا نیز با ۵۳درصد کل تقاضا بیشترین سهم را در اختیار دارد. اروپا با ۱۹درصد و آمریکای شمالی با ۱۵درصد در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.
پتروشیمی خارک
میزان سرمایه اسمی‌‌‌ شرکت پتروشیمی‌‌‌خارک (۱۰۰۰ میلیارد ریال ) در مقایسه با سایر شرکت‌‌های پتروشیمی‌‌‌موجود در بورس مقدار قابل توجهی است و از نظر سرمایه، در طبقه محصولات شیمیایی بعد از پتروشیمی‌‌‌اراک ( ۱۲۰۰ میلیارد ریال ) در رتبه دوم قرار دارد. ولی از نقطه نظر میزان سهام شناور با ۲۰درصد سهام شناور ، جزء شرکت‌‌های با کمترین میزان سهام شناور آزاد در طبقه خود است.
سایر محصولات شرکت به غیر از متانول
عبارتند از:
- پروپان
- بوتان
- پنتان
در نمودار شماره ۴ پیش‌‌بینی مربوط به قیمت‌‌های جهانی ۳ محصول پتروشیمی‌‌‌خارک یعنی پروپان، بوتان و پنتان آورده شده است. پیش‌‌بینی‌ها حاکی از آن است که تقریبا قیمت این محصولات به کف رسیده است و به تدریج از سال ۲۰۱۰ و با پایان یافتن رکود جهانی بار دیگر شاهد رشد قیمت این محصولات باشیم.هر سه محصول نرخ رشد مشابهی را تجربه خواهند کرد.
تولید واقعی محصولات پتروشیمی‌‌ ‌خارک در مقایسه با آنچه در بودجه پیش‌‌بینی شده است برای پروپان، بوتان، پنتان، متانول و گوگرد به ترتیب 130،180،80،650 و 155 هزار تن پیش‌‌بینی شده است. طبق اطلاعات موجود بیشترین درصد پوشش متعلق به پنتان است که البته تولید پیش‌‌بینی شده برای این محصول عدد خیلی بالایی نیست.تولید عمده‌ترین محصول شرکت یعنی متانول 78 درصد بودجه را پوشش داده است.سایر محصولات با پوشش مناسب نسبت به آنچه در بودجه پیش‌‌بینی شده است وضعیت مطلوب تولیدات شرکت در 9 ماهه اول را نشان می‌‌دهد.
فروش محصولات در ۹ ماهه اول سال ۸۷ روند بسیار مناسبی دارد و شرکت تا این تاریخ از بابت فروش محصولات مشکلی نداشته است.
درصد فروش نیز کاملا موید این است که شرکت در هیچ کدام از محصولات خود با مشکل فروش مواجه نبوده است.
در ۹ ماهه اول سال جاری به علت عدم کاهش قیمت نفت محصولات شرکت عمدتا محصولات با قیمت‌‌های مناسبی به فروش رفته اند و قیمت محصولات طی این دوره افت چندانی نکرده است.
یادآور می‌شود شرکت در سال‌‌های اخیر همیشه سود بالاتری از آنچه را که پیش‌‌بینی کرده بود محقق کرده است. ضمنا از سال 81 به بعد شاهد رشد سود هر سهم بوده ایم.(نمودار5)