شروین شهریاری

پرسش از آقای کارگر: مزایا و معایب سیستم معاملاتی جدید بورس را چگونه ارزیابی می‌‌‌کنید؟ پاسخ: پس از چند سال بررسی و تلاش مسوولان، سرانجام در نیمه آذر ۸۷ سیستم معاملاتی جدید نصب و راه‌اندازی شد. از مزایای آن می‌‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱ -این نرم افزار تحت سیستم عامل ویندوز بوده و در آن علاوه بر سرعت بیشتر و فضای مدرن تر امکان استفاده از ابزار ماوس نیز وجود دارد.

۲ - امکان استفاده از دسته سفارش در سیستم معاملاتی جدید پیش‌بینی شده به نحوی که کاربر(کارگزار) می‌‌‌تواند در پایان وقت معاملات کلیه سفارش‌های مشتریان برای روز بعد را در یک دسته سفارش تنظیم و ذخیره کرده تا در ساعت ۸:۳۰ روز بعد به طور یکجا سیستم وارد شود. همچنین با استفاده از دسته سفارش در حین انجام معاملات نیز می‌‌‌توان حجم بزرگی از سفارش را بدون نیاز به بازگشایی بلوک و هماهنگی با ناظر به سرعت وارد سیستم کرد و معامله را انجام داد.

۳ -استفاده از ابزارهای جدید جهت ورود سفارشات به سیستم پیش‌بینی شده است. از جمله آنها می‌‌‌توان به سفارشات مخفی، سفارشات خودکار، سفارشات منتظر و‌‌... اشاره کرد. در سفارشات مخفی، حجم سفارش خرید یا فروش در سیستم کمتر از حجم واقعی نمایش داده می‌‌‌شود‌‌ . در سفارش خودکار می‌‌‌توان یک Order را به نحوی تنظیم کرد که تا محدوده قیمتی معینی با سایر سفارشات به طور خودکار رقابت کند. سفارشات منتظر نیز می‌‌‌توانند به گونه‌‌ای تنظیم شوند که در ساعت یا محدوده قیمتی خاصی فعال شوند و تا قبل از زمان یا قیمت مزبور به سیستم وارد نخواهند شد.

از مشکلات سیستم کنونی نیز موارد زیر قابل اشاره است:

۱ -تخصیص سهام توسط سیستم معاملاتی جدید صورت نمی‌‌‌گیرد بدین معنا که سهام خریداری شده در کد گروهی ( ددد) باید بعد از زمان معاملات به سیستم معاملاتی قدیمی‌‌‌انتقال داده شود تا تخصیص سهام به افراد (از ساعت ۲ تا ۳ بعدازظهر) از طریق سیستم قدیمی‌ ‌‌صورت پذیرد. این مساله طبیعتا اتلاف زمان بیشتری را برای کاربران سیستم (‌کارگزاران) در پی دارد.

۲ -مجموع حجم خرید و فروش انجام شده در یک روز بر یک نماد در سیستم قابل نمایش نیست و با توجه به عدم مجوز بورس مبنی بر نصب سایر نرم افزارها ( نظیر اکسل) عملا کاربر برای اینکه حجم سفارش انجام شده در یک نماد را متوجه شود باید به صورت دستی تک تک معاملات انجام شده خود را با یکدیگر جمع کند‌‌. این مساله منجر به اختلال در اطلاع رسانی کارگزار به مشتری و احتمال بروز اشتباهات در انجام سفارشات می‌‌‌شود.

۳ -امکان رد گیری طرف معامله در نرم افزار جدید حذف شده است بدین معنا که نمی‌‌‌توان کد معاملاتی و کارگزاری که معامله با او انجام می‌‌‌شود را مشاهده کرد. بدین ترتیب اطلاعات معامله گران از بازیگران احتمالی سهم و تنظیم استراتژی معاملات کاهش یافته است. دارا بودن این امکان البته در سیستم‌‌های معاملاتی معتبر دنیا نیز مرسوم نیست و امکانات آن منحصر به نرم افزار قدیمی‌‌‌بورس تهران بود.

۴ -محل قرار گیری در صف‌های خرید و فروش در سیستم معاملاتی جدید به واکنش کارگزار در آغاز زمان سفارش گیری بستگی دارد. بدین ترتیب دستور ورود دسته سفارش در لحظه آغاز به کار سیستم (۸:۳۰) باید با دقت وارد شود زیرا دستور زود هنگام منجر به پیغام خطا و لزوم Reset کردن سیستم و ورود دیرهنگام نیز منجر به عقب ماندن از قافله صف‌های خرید و فروش پرتراکم خواهد شد. همچنین هر چه حجم دسته سفارش‌ها بزرگتر باشد زمان پردازش اطلاعات و ورود دستورها به سیستم کند تر و متعاقب آن احتمال قرارگیری در موقعیت مناسب در صف‌ها کاهش می‌‌‌یابد. مکانیزم مورد اشاره موقعیت سفارشات کاربران در صف‌های خرید و فروش را تا حدود زیادی به شانس و حادثه وابسته کرده است.

۵ -دستورهای مخفی در سیستم جدید می‌‌‌تواند منجر به گمراه شدن معامله گران شود. بدین ترتیب به عنوان مثال با مشاهده یک بلوک ۵۰۰ تایی از یک سهم در یک قیمت معین نمی‌‌‌توان مشخص کرد که این Order آیا واقعا ۵۰۰ سهم است یا مربوط به یک دستور فروش ۱۰هزار تایی است که به صورت مخفی نمایش داده می‌‌‌شود. نکته عجیب و جالب این است که اگر یک سفارش مخفی در کنار یک سفارش معمولی در یک قیمت مشخص قرار گیرد اولویت با سفارش عادی خواهد بود حتی اگر سفارش مخفی قبل از سفارش عادی وارد سیستم شده باشد! به هر حال مشخص نیست با توجه به پیامدهای مبهم استفاده از این Option، توجیه منطقی مسدود نکردن این امکان در سیستم معاملاتی جدید توسط مسوولان مربوطه چیست.

۶ -مسائل مربوط به کارگزار عامل در سیستم معاملاتی کنونی باعث بروز مشکلاتی شده است. در سیستم جدید هر یک از کارگزاران برای مرتبه نخست سهمی‌‌‌ را خریداری کند به عنوان کارگزار عامل در نماد معاملاتی مربوطه شناخته می‌‌‌شود. بدین ترتیب فروش سهم تنها از طریق کارگزار عامل امکان پذیر خواهد بود. اگر چه خرید سهم می‌‌‌تواند از کارگزاران مختلفی انجام شود‌‌. تغییر کارگزار عامل تنها با نامه‌نگاری با شرکت سپرده گذاری مرکزی امکان‌پذیر است که البته در این صورت باید کل سهام به کارگزار جدید انتقال داده شود و جابه‌جایی بخشی از سهام امکان پذیر نیست. با این مکانیزم، محدودیت قابل توجهی برای فروش سهم (به ویژه زمانی که حجم سفارش قابل توجه است) ایجاد می‌‌‌شود و این مساله باعث موانع غیر ضروری برای معامله گران شده است. به هر حال باید پذیرفت سیستم معاملاتی جدید در کنار امکانات کارآمد خود کماکان دارای برخی کاستی‌‌ها نیز می‌‌‌باشد که امید است با بذل نظر مسوولان مربوطه مرتفع شود تا شاهد افزایش آثار مثبت این تحول شایسته در حوزه بازار سرمایه باشیم. در پایان از سرکار خانم کرکوتی که درتدوین این مطلب نقش سازنده‌‌ای داشتند، تشکر می‌‌‌کنیم.

Shahriary_sh@yahoo.com