شروین شهریاری

پرسش بدون ذکر نام: چرا شرکت فولاد مبارکه با توجه به تزریق نقدینگی فراوان به بازار سرمایه، بخشی از آن را به حمایت از سهام خود در بازار اختصاص نمی‌دهد؟ مطابق الزامات قانون تجارت، شرکت‌‌ها با استفاده از منابع نقدینگی خود نمی‌‌‌توانند اقدام به تملک بخشی از سهام خود کنند. این در حالی است که در بسیاری از دیگر کشور‌‌‌‌های جهان، مطابق قوانین، شرکت‌‌ها می‌توانند تا سقف معینی از سهام خود را در بازار‌‌‌های مالی برای مدت زمان مشخصی خریداری کنند. این مجوز قانونی، این امکان را برای مدیریت شرکت فراهم می‌کند که به ویژه در جریان قرار گرفتن سهم در معرض ریسک‌‌‌‌های سیستماتیک (که ربطی به فعالیت عملیاتی شرکت ندارند)، از بازار سهم دفاع کرده و با استفاده از منابع خود، از ایجاد نوسانات غیرمنطقی و ضرر و زیان سهام‌داران جلوگیری کنند.

این در حالی است که در ایران به واسطه مشکل حقوقی مورد اشاره، شرکت اغلب از طریق منابع زیرمجموعه‌‌‌‌های خود، اقدام به خرید و فروش سهام شرکت اصلی می‌کند. از آنجا که این اقدام منع قانونی صریحی ندارد (اگر چه در عمل به معنای همان خرید سهام توسط شرکت اصلی است)، شرکت‌‌‌‌‌های زیرمجموعه بعضا بدون محدودیت، سهام شرکت اصلی را مورد معامله قرار داده و حتی از این روش برای ایجاد سود درون گروهی استفاده می‌کنند. بدیهی است در تهیه صورت‌‌‌‌های مالی تلفیقی شرکت اصلی (که مجموعه را به صورت کل واحد در نظر می‌گیرد)، آثار همه این مبادلات در تلفیق، حذف شده و تنها اثر «مالکیت سهام شرکت اصلی در شرکت فرعی» باقی می‌ماند.

شما احتمالا عبارت مزبور را در سمت چپ ترازنامه برخی شرکت‌‌ها (به ویژه سرمایه‌گذار‌ی‌ها) به عنوان عامل کاهنده حقوق صاحبان سهام مشاهده کرد‌‌‌ه‌اید. این مساله در کنار پیچیدگی‌‌‌‌های اخذ ذخیره کاهش ارزش و مشخص نبودن حد قانونی خرید سهام شرکت اصلی توسط شرکت‌‌‌‌‌های فرعی، در مجموع آثار نامطلوبی را پدید می‌آورد که در سال‌‌‌های اخیر همزمان با کاهش عمومی ‌‌‌قیمت سهام در بازار با انتقال اثر آن به صورت‌‌‌‌‌‌های مالی شرکت اصلی، موجبات ضرر و زیان سنگین برخی سهام‌داران را فراهم آورده است. در مورد فولاد مبارکه نیز به طور خاص، در مجمع اخیر اشاره شد که در حال حاضر «فولاد» برنامه‌‌‌‌ای جهت تاسیس شرکت زیرمجموعه به منظور حمایت از سهام خود در بازار را پیگیری نمی‌‌‌کند.

پرسش از آقای جواد دیانت از طریق پست الکترونیک: در یکی از روز‌‌‌های هفته گذشته سهام فولاد خوزستان برای مدتی بالاتر از محدوده ۳ درصد مثبت معامله شده است. علت این مساله چیست و در چه شرایطی می‌‌‌توان از آن استفاده کرد؟

نرم‌افزار معاملاتی کنونی دارای برخی نارسایی‌‌‌ها است که مساله مطرح شده نیز در همین راستا قابل بررسی است. احتمالا بارها در صفحه عرضه و تقاضای سهام در سایت سازمان بورس مشاهده کرده‌اید که برخی از دستورهای خرید و فروش خارج از محدوده نوسان شش ‌درصدی روزانه قرار دارند. برخی معامله‌گران به اشتباه این مساله را ملاک ارزیابی خود قرار می‌دهند و با مشاهده صف خرید، استدلال می‌کنند که فروشنده سهم به عنوان مثال ۲۰‌درصد بالاتر است و تا قیمت مزبور فروشنده‌ای وجود ندارد. این در حالی است که سفارش‌های خرید و فروش مزبور، مربوط به Orderهایی می‌شود که از قبل در سیستم معاملاتی اصطلاحا Open مانده‌اند و توسط کارگزار خریدار یا فروشنده حذف نشده‌اند؛ بدیهی است این دستورهای خرید و فروش به تنهایی نشانه خاصی در تحلیل روند آتی معاملات سهم ایجاد نخواهند کرد.

مساله‌‌‌‌ای که در اینجا مطرح شده، ناشی از باقی ماندن همین سفارش‌های انجام نشده در سامانه معاملاتی است. شرایطی را در نظر بگیرید که نماد یک سهم در وضعیت تعادل عرضه و تقاضا قرار دارد و به عنوان مثال کارگزار خریدار اقدام به «رنج» گرفتن سهم می‌کند (یعنی کل دستورهای فروش موجود را می‌خرد)؛ در چنین وضعیتی احتمال دارد با اشتباه سامانه معاملاتی علاوه بر دستورهای فروش موجود در محدوده نوسان، اولین دستور فروش خارج از محدوده (که متعلق به گذشته است اما از قبل در سیستم Open بوده) نیز مورد معامله قرار گیرد و قیمت این معامله به عنوان آخرین قیمت در آن لحظه بر تابلوی معاملات نمایش داده شود.

چنین وضعیتی در مورد فولاد خوزستان نیز با مکانیزم مورد اشاره در هفته گذشته اتفاق افتاد که منجر به انجام معامله خارج از محدوده نوسان شد. البته این معاملات اغلب بلافاصله پس از مشاهده توسط ناظر باطل شده و تاثیر واقعی در روند معاملات نخواهند گذاشت.

shahriary-sh@yahoo.com