گارو هوانسیان فر *

مخاطبین این نوشتار حسابرسان و حسابرسان ارشد در موسسات حسابرسی معتبر هستند.

سال‌ها قبل در یکی از حسابرسی‌های یک شرکت تولیدی متوجه شدیم که موجودی انبار طبق دفاتر حسابداری بسیار زیاد و مصرف کل سال شرکت از موجودی‌های انبار، از ده درصد کل مقدار موجودی‌های آن کمتر ولی شرکت هنوز خرید مواد اولیه و سایر اجناس را ادامه می‌داد. با وجودی که مانده حساب موجودی انبار‌ها در پایان سال به حداکثر میزان خود رسیده بود، ولی شرکت در اسفند ماه (پایان سال مالی) خریدهای بسیاری را انجام داده بود. در اینجا این سوال پیش می‌آید که چرا شرکتی که این همه موجودی دارد، باز هم خرید انجام می‌دهد و گاهی مواقع میزان موجودی‌های آن (البته طبق دفاتر حسابداری) تا سقف انبارهای آن واحد رسیدگی می‌شود.

در چنین حالت‌هایی یک حسابرس باید فورا شک کند که یا خرید‌ها صوری است یا اینکه مصرف مواد در تولید به طور واقعی نشان داده نمی شود. شرکت با توجه به میزان فروشی که می‌خواهد نشان دهد، تولید را متناسب با آن تعیین و در نتیجه مصرف مواد اولیه را مشخص می‌کند. این کار باعث می‌شود که میزان موجودی مواد اولیه طبق دفاتر به طور مرتب افزایش یابد. در چنین مواقعی حسابرس باید از خود سوال کند که علت این امر چیست و بازدیدی هم از انبارهای شرکت به عمل آورد. در چنین مواردی بعضی از شرکت‌ها سعی می‌کنند که ضایعات تولید را بسیار بالا (خیلی بالاتر از عرف سال‌های قبل) نشان دهند و گاهی نیز مجبور می‌شوند که موجودی کالای ساخته شده را در دفاتر حسابداری در پایان سال بیش از حد واقعی نشان دهند که این امر غیر عادی بوده و با یک موجودی گیری دقیق و انجام انقطاع عملیات صحیح مشخص و روشن می‌شود. بعضی از شرکت‌ها هم نشان می‌دهند که موجودی‌های مواد اولیه یا کالای ساخته شده، در اثر اتفاقات پیش‌بینی نشده، از بین رفته و برای آن صورت جلسات جعلی مفصل با امضای مسوولان تهیه می‌کنند و بعضی مواقع هم عکس‌هایی از موجودی‌های از بین رفته (البته در کنار کارکنان واحد مورد رسیدگی) ضمیمه اسناد حسابداری مربوطه می‌کنند. در مواقعی که واحدهای مورد رسیدگی به هر علتی در نظر دارند مقدار قابل توجهی از موجودی‌های خود را از بین ببرند، باید قبلا موضوع را به ممیز مربوطه در سازمان امور مالیاتی کشور و حسابرس و بازرس خود اطلاع دهند تا اگر آنها تمایل داشته باشند، در هنگام از بین بردن موجودی‌ها در محل واحد مورد رسیدگی حاضر و قبل از بین بردن موجودی‌ها، کنترل‌های لازم را به عمل آورند.

در بعضی مواقع هم شرکت‌ها برای اینکه دچار مشکل موجودی مواد اولیه یا کالای ساخته شده بیش از حد در پایان سال نشوند، بیشتر خریدهای خود و بالطبع، فروش‌های خود را نشان نمی دهند. البته برای یافتن چنین مواردی از طرف حسابرس، راه‌های مختلفی وجود دارد که باید بر حسب مورد درباره آن صحبت کرد.

کلام آخر و نتیجه‌گیری: حسابرسان باید همیشه میزان موجودی مواد اولیه و کالای ساخته شده را در پایان هر سال با سال‌های قبل مقایسه کنند و نوسانات غیر‌عادی را به طور جدی پیگیری کنند. افزایش مرتب موجودی‌ها، به‌ خصوص مواد اولیه، نشانگر بسیاری از حساب سازی‌های احتمالی است. این نوشتار خلاصه‌ای بود از یک مطلب بسیار طولانی که حسابرسان باید در حسابرسی‌های خود به آن توجه خاص داشته باشند. در این رابطه، اقلام مقایسه‌ای سال‌های مالی قبل می‌توانند راهنمای خوبی برای حسابرسان باشند.

* عضو پیوسته انجمن حسابداران خبره مدیریت انگلستان