فاطمه حمیدی *
بون پیکنز، موسس شرکت بریتیش پترولیوم در گفت‌وگو با CNBC ادعا کرد منابع طبیعی سوخت در ایالات متحده به اندازه‌ای است که این کشور به طور کامل قادر است یک روز تمام نفتی از کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت وارد نکند.

وی به این نکته اشاره کرده که 30 ایالت این کشور در تولید نفت و گاز فعال است. به عقیده پیکنز با شروع انتخابات در ایالات متحده آمریکا و استفاده از ظرفیت‌های انرژی در ایالت‌های این کشور، باید ظرفیت‌های کافی برای توسعه نفتی در آمریکا فراهم شود. وی همچنین با تاکید بر استفاده از منابع گازی در ایالات متحده، استفاده از این انرژی را در حمل و نقل به عنوان یک فرصت استثنایی برشمرد و گفت: در حدود 70 درصد از نفت خام تولیدی در جهان روزانه به مصرف حمل‌ونقل می‌رسد، حال آن که منابع غنی گاز طبیعی در آمریکا می‌تواند این نیاز را در این کشور مهار کند؛ خصوصا انرژی‌های جایگزین طبیعی دیگری نیز مانند باد و انرژی خورشیدی وجود دارد که می‌تواند به خوبی جای نفت را بگیرند.
به گفته ویلی اولسن، یکی از استادان دپارتمان انرژی دانشگاه آکسفورد، باید وابستگی حمل و نقل آمریکا به عنوان مهم‌ترین بخش مصرف انرژی در این کشور به نفت، به سمت گاز و سایر سوخت‌های ارزان و موجود هدایت شود. آمریکا و کانادا مقادیر قابل توجهی ذخایر شیل (شن‌های نفتی) را در اختیار دارند که می‌تواند کمک زیادی به توسعه حمل‌ونقل در این کشور باشد.
پیکنز همچنین در این گفت‌وگو با تاکید بر ضرورت ایجاد اتحاد آمریکا با کشورهای آمریکای شمالی، الزام به کاهش و حتی قطع وابستگی این کشور به منابع نفت کشورهای عضو خلیج فارس ضروری دانسته و گفت: آمریکا باید بیشتر بر منابع کانادا تکیه کند، نفت کانادا در برابر آمریکا خودنمایی می‌کند.
اوباما هفته گذشته با تاکید بر اینکه میزان واردات کشورش از نفت خاورمیانه حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش یافته است، تلاش برای کاهش این وابستگی را مورد اشاره قرار داد، اما به اعتقاد پیکنز این رقم خیلی کم است. به عقیده وی، اقتصاد فقیرتر از گذشته شده و این فقر می‌تواند سرآغاز کاهش این وابستگی و آغاز جایگزینی منابع باشد.
در این بین اتفاقی که در سمت عرضه کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) افتاده آن است که با حضور دوباره لیبی و نیجریه در چرخه تولید، عرضه نفت در خاورمیانه دوباره با افزایش مواجه شده است. تولید آنگولا نیز در ماه گذشته با 12 درصد افزایش به 85/1 میلیون بشکه در روز رسیده و این رقم در مورد نیجریه 18/2 میلیون بشکه است. کاهش تقاضای نفت آمریکا در کنار افزایش تولید در آینده به معنای شکاف عرضه و کاهش قیمت نفت اوپک است. میزان تولید نفت اوپک که مصرف 40 درصد کل جهان را تامین می‌کند به 41/31 میلیون بشکه در روز رسیده که در مقایسه با ماه اوت افزایش 250 هزار بشکه‌ای داشته است.
اما آیا به راستی آمریکا قادر به کاهش واردات خود از خاورمیانه خواهد بود؟ آیا همان‌طور که این کشور انتظار دارد، میزان وارداتش از نفت خاورمیانه در ۸ سال آینده به نصف می‌رسد؟ دولتمردان و سیاست‌گذاران آمریکایی انتظار دارند تا سال ۲۰۳۵ تمام واردات خود را از کشورهای عضو اوپک قطع کنند و مطمئن هستند که تکنولوژی‌های جدید استخراج نفت و استفاده از منابع جدید نفتی (مانند ماسه‌های نفتی) این امر را تسهیل خواهد کرد.
این امر هم اقتصاد آمریکا را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد و هم سیاست خارجی آن را تغییر خواهد داد. در حال حاضر سیاست‌های آمریکا در منطقه خاورمیانه تحت تاثیر نفت متغیر است، در حالی که در آینده 2 اتفاق ممکن است بیفتد: اول آن که حضور آمریکا در منطقه کمرنگ شود که در این صورت قدرت روسیه و چین جایگزین ایالات متحده خواهد شد. دوم آنکه سیاست‌های سخت‌تر آمریکا در منطقه (بدون نگرانی از عکس‌العمل کشورهای خاورمیانه، تنگه هرمز و امنیت نفت) میزان حضور این کشور را قوی تر از گذشته رقم می‌زند.
در اقتصاد نیز کاهش وابستگی آمریکا به نفت باعث افت قیمت‌ها در آینده برای کشورهای این منطقه از جهان و همچنین روسیه خواهد شد. در نتیجه با کاهش قیمت نفت، همچنان می‌توان هژمونی قدرتمند آمریکا را در منطقه متصور بود و همچنان نمی‌توان نفوذ بیشتر روسیه را در منطقه متصور شد؛ چرا که نفوذ بیشتر، اقتصاد قوی‌تری را می‌طلبد و کاهش قیمت نفت، روسیه را تضعیف خواهد کرد. این موضوع در مورد کشورهای خاورمیانه به مراتب شدیدتر است؛ چرا که اقتصاد کشورهای کاملا نفتی خاورمیانه بیش از همیشه ضعیف خواهد شد. این موضوع زمانی ملموس‌تر است که بدانیم کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه نیز تصمیم دارند میزان واردات ۶/۱ میلیون بشکه‌ای خود را از کشورهای عضو اوپک تا سال ۲۰۲۰ به حدود ۸۶۰ هزار بشکه در روز کاهش دهند. پیش از این اداره اطلاعات انرژی آمریکا در تحلیلی اعلام کرده بود که تا سال ۲۰۳۵ میزان وابستگی ایالات متحده به نفت وارداتی به ۳۶ درصد خواهد رسید، در حالی که این رقم در سال ۲۰۰۵ در حدود ۶۰ درصد بوده و دو سال پیش به ۴۹ درصد رسیده است. البته هنوز میزان واردات از اوپک رقم بالایی است. طبق اعلام دولت آمریکا میزان واردات این کشور در سال ۲۰۰۷ در حدود ۱/۲ میلیون بشکه در روز بوده که در حال حاضر به ۱/۱ میلیون بشکه رسیده است و این نشان دهنده موفقیت این کشور در کاهش واردات خود از منطقه خاورمیانه دارد. در این میان یک نکته را نباید از نظر دور داشت و آن این است که ۴۸ درصد از کل سرمایه گذاری جهانی در صنعت نفت و گاز که رقمی در حدود ۳۲۰ میلیارد دلار است توسط ایالات متحده و کانادا تامین می‌شود. در عین حال ارائه تکنولوژی‌های جدید تولید و استخراج در زمینه نفت باعث شده هزینه‌های تولید در این صنعت کاهش یابد و این مساله خود به کمک صنایع وابسته به نفت نیز
شتافته است.
*کارشناس اقتصاد انرژی