غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *

بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (۳۱ ژانویه الی ۴ فوریه ۲۰۱۱) از یک روند کاهشی برخوردار بود. بر‌این اساس طی هفته گذشته به‌رغم شرایط اقتصادی مطلوب در آمریکا، کاهش تعداد جویندگان کار و کاهش قابل توجه نرخ بیکاری در‌این کشور، افزایش مخارج مصرفی آمریکا در ماه دسامبر سال ۲۰۱۰ و رشد بی سابقه خرید‌های انجام شده در سال گذشته میلادی، افزایش خوش‌بینی‌ها برای بهبود تقاضای انرژی و رشد سرمایه‌گذاری در آمریکا، اعلام آژانس بین‌المللی انرژی مبنی بر افزایش تقاضای نفت از سوی اقتصادهای در حال بازسازی، افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، افزایش نگرانی‌ها درباره عرضه نفت در پی ادامه ناآرامی‌ها در مصر و احتمال گسترش‌این ناآرامی‌ها به دیگر کشورهای عربی خاورمیانه، قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، به دلیل افزایش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل ۶/۲ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۲۸ ژانویه ۲۰۱۱ ، برطرف شدن نگرانی معامله گران درباره عرضه نفت‌خام در بازار آمریکا، افزایش امیدواری به حل و فصل بحران مصر، تصمیم معامله گران بازار برای پایان دادن به معاملات خود به دنبال سودبری‌های بالا، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو، اظهارنظر برخی کارشناسان بازار نفت مبنی بر احتمال افزایش تولید اوپک در پی گسترش تنش‌ها و ناآرامی‌ها در مصر، تقاضای آژانس بین‌المللی انرژی از اوپک برای کمک به تثبیت بازار و همچنین اعلام خبر افزایش ۳۵۰ هزار بشکه‌ای میانگین تولید نفت خام اعضای اوپک در ماه ژانویه ۲۰۱۱ و رسیدن آن به بیش از ۴۹/۲۹ میلیون بشکه در روز (بالاترین سطح طی ۲ سال گذشته) بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی رویترز، از حدود ۱۹/۹۲ دلار در هر بشکه در تاریخ ۳۱ ژانویه ۲۰۱۱ تا کمتر از ۰۳/۸۹ دلار در هر بشکه در تاریخ ۴ فوریه ۲۰۱۱ کاهش یافت.

اگرچه کشور مصر با تولید ۶۷۳ هزار بشکه در روز نفت خام سهم قابل توجهی در عرضه جهانی‌این محصول نداشته و بیست و یکمین تولیدکننده نفت خام در جهان به شمار می‌رود، اما وسعت و گستردگی نا آرامی‌ها در‌این کشور و نگرانی از گسترش دامنه‌این اعتراضات به دیگر کشورهای عربی و نفت‌خیز، موجب نگرانی مصرف‌کنندگان در بازار نفت شده است. علاوه بر‌این، کانال سوئز یکی از مهم‌ترین گلوگاه‌های انتقال نفت خام خاورمیانه به اروپا، در قلمرو کشور مصر قرار داشته و روزانه حدود ۲ میلیون بشکه نفت خام از‌این کانال و خط لوله نفتی سامد منتقل می‌شود و خطر بسته شدن‌این گذرگاه استراتژیک، اگرچه احتمال کمی دارد، اما به هر حال فعالان بازار نفت را نگران نموده است. در واقع نگرانی بزرگ‌تر مصرف‌کنندگان نفت، گسترش موج ناآرامی‌ها به دیگر کشورهای عربی که تولید نفت بیشتری دارند، است.

آژانس بین‌المللی انرژی نیز اعلام کرده است که افزایش تقاضای نفت خام از سوی اقتصادهای در حال بازسازی و گسترش ناآرامی‌ها در خاورمیانه مهم‌ترین دلایل افزایش قیمت نفت خام و عبور آن از مرز ۱۰۰ دلار در هر بشکه طی روزهای گذشته به شمار می‌روند و سفته بازی‌ها در رشد ۲۵ درصدی قیمت نفت خام از ماه سپتامبر ۲۰۱۰ تاکنون تاثیر چندانی نداشته اند. در واقع اطلاعات به دست آمده درباره وضعیت بازار نفت خام در ۳ ماهه آخر سال ۲۰۱۰ نشان می‌دهد که رشد قابل توجه تقاضا در کشورهای مصرف‌کننده بزرگ و کاهش ذخایر تجاری نفت خام، موجب کاهش شکاف میان عرضه و تقاضا در بازار نفت و افزایش قیمت‌ها در‌این بازار شده است. دلیل‌این افزایش تقاضا، شرایط آب و هوایی و روند رشد فراتر از پیش‌بینی‌ها در بازسازی اقتصادی جهان ذکر شده است.

‌این سازمان همچنین اعلام کرده است که ناآرامی‌های کنونی در مصر نیز بر قیمت نفت خام تاثیر افزایشی داشته‌اند، زیرا علاوه بر تهدید عرضه نفت از کانال سوئز، خطر گسترش‌این ناآرامی‌ها به دیگر کشورهای عربی تولیدکننده نفت نیز وجود دارد.

طی هفته گذشته، به دلیل اعلام سیاست‌های جدید اقتصادی آمریکا مبنی بر کاهش مالیات، عدم تغییر نرخ بهره بانکی، ادامه برنامه تزریق ۶۰۰ میلیارد دلار نقدینگی با خرید اوراق قرضه و در نتیجه افزایش خوش‌بینی‌ها برای افزایش تقاضای انرژی و رشد سرمایه‌گذاری در‌این کشور و همچنین انتشار آمار و اطلاعات مثبت اقتصادی آمریکا نظیر کاهش قابل توجه نرخ بیکاری در‌این کشور و افزایش مخارج مصرفی در ماه دسامبر سال ۲۰۱۰، ارزش شاخص‌های بورس از یک روند افزایشی قابل توجه برخوردار بودند.

ارزش یورو در مقابل دلار طی هفته گذشته، در ابتدا در پی کاهش مشکلات اقتصادی و بهبود وضعیت اقتصادی کشورهای منطقه یورو از یک روند افزایشی طی دوره ۳۱ ژانویه الی ۱ فوریه ۲۰۱۱ برخوردار بود، ولی مجددا در ۳ روز پایانی هفته پس از آن که ژان‌کلود تریشه رییس بانک مرکزی اروپا اعلام نمود که‌این بانک آمادگی افزایش نرخ بهره در ‌این قاره را ندارد، به میزان قابل توجهی کاهش یافت.

تصویب کمک‌های مالی به یونان و ‌ایرلند از سوی اتحادیه اروپا و صندوق بین‌المللی پول، تا حدودی موجب تضعیف ارزش یورو در مقابل دلار گردیده است، ولی کارشناسان معتقدند‌این روند تداوم نیافته و برنامه‌های انبساطی بانک مرکزی آمریکا، سبب کاهش ارزش دلار خواهد شد.

به‌طور کلی ارزش دلار در مقابل یورو در پی تصمیمات فدرال رزرو مبنی بر ارائه کمک‌های مالی برای بهبود اوضاع اقتصادی ‌این کشور، از یک روند کاهشی برخوردار بوده است. سیاستگذاران بانک مرکزی آمریکا اعلام کرده اند که آماده ارائه کمک‌های بیشتر برای بهبود اوضاع اقتصادی‌این کشور می‌باشند، لذا در صورت اجرای برنامه‌های انبساطی بانک مرکزی آمریکا و تزریق پول به اقتصاد‌این کشور برای جلوگیری از بازگشت به رکود، ارزش دلار افت خواهد کرد.

براساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره ۳۱ ژانویه الی ۳ فوریه ۲۰۱۱، ازحدود ۵۳/۹۵ دلار در هر بشکه تا بیش از ۷۱/۹۷ دلار در هر بشکه افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۳ فوریه ۲۰۱۱، با ۸/۳ دلار افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۹۶ دلار و ۸۲ سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۲۸ ژانویه ۲۰۱۱ معادل ۹۳ دلار و ۲ سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه ژانویه ۲۰۱۱، با ۴ دلار و ۲۷ سنت افزایش نسبت به میانگین ماه دسامبر ۲۰۱۰ به هر بشکه ۹۲ دلار و ۸۲ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه دسامبر ۲۰۱۰ معادل ۸۸ دلار و ۵۵ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۲ نوع نفت خام اعضای ‌این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین‌ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.

قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه مارس ۲۰۱۱، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۰۱/۱۰۱ دلار در هر بشکه در تاریخ ۳۱ ژانویه ۲۰۱۱ تا بیش از ۳۴/۱۰۲ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲ فوریه ۲۰۱۱ افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۸۳/۹۹ دلار در هر بشکه در تاریخ ۴ فوریه کاهش یافت. سطح بالای ذخیره‌سازی نفت خام در آمریکا، اختلال در روند تولید چند سکوی تولیدی نفت در دریای شمال، افزایش ناآرامی‌ها در مصر و نگرانی معامله‌گران از بسته شدن کانال سوئز یکی از مهم‌ترین گلوگاه‌های انتقال نفت خاورمیانه به اروپا و به تبع آن افزایش نگرانی مصرف‌کنندگان درباره عرضه نفت خام به بازار اروپا از یک سو و برطرف شدن نگرانی معامله‌گران درباره عرضه نفت‌خام در بازار آمریکا از سوی دیگر موجب شده است تا نفت خام برنت از حق مرغوبیت ۸/۱۰ دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار باشد.‌این حق مرغوبیت در بیشترین میزان خود در روز چهارشنبه ۲ فوریه ۲۰۱۱ به بیش از ۴۸/۱۱ دلار در هر بشکه افزایش یافت.

میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ‌ایران با ۶۱/۴ دلار افزایش نسبت به هفته قبل (۲۶ ژانویه ۲۰۱۱)، در روز ۲ فوریه ۲۰۱۱ به بشکه‌ای ۹۷ دلار و ۳۵ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین الملل شرکت ملی نفت ‌ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ‌ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (۲ فوریه ۲۰۱۱ ) ۹۸ دلار و ۹۴ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۹۶ دلار و ۴۱ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ‌ایران به بازار آفریقای جنوبی ۹۸ دلار و ۸۸ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین‌ایران به‌این بازار ۹۷ دلار و ۱۸ سنت گزارش شده است.

هر بشکه نفت خام سبک ‌ایران در بازار آسیا ۹۹ دلار و ۸ سنت، شمال غربی اروپا ۹۹ دلار و ۲۲ سنت و در بازار مدیترانه ۹۸ دلار و ۸ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین‌ایران نیز در بازار آسیا ۹۶ دلار و ۳۶ سنت، شمال غربی اروپا ۹۷ دلار و ۵۲ سنت و در بازار مدیترانه ۹۵ دلار و ۷۳ سنت به فروش رسیده است. طی دوره ۲۶ ژانویه الی ۲ فوریه ۲۰۱۱، بیشترین افزایش در قیمت نفت خام سبک و سنگین‌ایران مربوط به بازار آسیا به ترتیب به میزان ۴۷/۵ دلار و ۰۷/۵ دلار افزایش در هر بشکه بوده است.

پیش‌بینی قیمت

در هفته گذشته با توجه به ادامه بحران مصر و عملیات فعالان بورس، قیمت‌های نفت به روند افزایشی ادامه دادند و تا سطح رکورد ماه قبل بالا رفتند و حتی نفت برنت به رکورد جدیدی دست یافت، ولی در بازار آمریکا نفت WTI به دلیل بالا بودن ذخیره‌سازی‌ها نتوانست به مقادیر بالاتری دست یابد. قیمت نفت برنت تا حد مقاومت دوم ماهانه در حدود ۸/۱۰۳ دلار پیش رفت، ولی به دلیل اختلاف بالا با نفت WTI و کاهش آن، به شدت کاهش یافت. شرایط اقتصادی آمریکا در هفته گذشته مطلوب بود. تعداد جویندگان کار کاهش یافت از طرف دیگر نرخ بیکاری نیز که در روز جمعه اعلام شد کاهش قابل توجهی داشت.

گرچه برنانکی بیان کرد در مورد اقتصاد خوش‌بین است، ولی اظهار داشت که هنوز اقتصاد در گودال عمیقی قرار دارد که نرخ بیکاری ۹ درصد از نشانه‌های آن است. اقتصاد اروپا در هفته گذشته وضعیت نسبی با ثباتی داشت، ولی دورنمای آن نامناسب پیش‌بینی می‌شود.

ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا افزایش یافت و از سوی دیگر افزایش ذخیره‌سازی بنزین بسیار قابل توجه بود که در نهایت فشار کاهشی زیادی بر قیمت وارد آوردند. با توجه به‌اینکه قیمت در سطح رکورد قیمتی قرار دارد فشارهای کاهشی از طریق عوامل مختلف موجب کاهش‌های قابل توجه قیمت نفت می‌شود.

قیمت بسته شده نفت خام WTI در انتهای هفته نشان دهنده فشار کاهشی بر قیمت نفت در هفته جاری است، سطح برگشتی قیمت در حدود ۳/۹۰ دلار قرار دارد که فعلا قیمت پایین‌تر از آن قرار دارد. سطوح حمایتی که مانع کاهش قیمت خواهند شد به ترتیب شامل ۸/۸۸، ۹/۸۷، ۵/۸۶ دلار است. در مسیر افزایشی سطح ۳/۹۰ و ۸/۹۱ دلار مانع افزایش خواهد شد.

منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )

* کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی