غلامعلی رحیمی - مهدیه علوی *
قیمت آتی‌های گاز طبیعی در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول برای تحویل در اکتبر ۲۰۱۰) طی دوره ۳۰ اوت الی ۳ سپتامبر۲۰۱۰، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود.

بر این اساس قیمت آتی‌های گاز طبیعی در بازار بورس نایمکس، ابتدا از حدود 812/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 30 اوت 2010 به کمتر از 751/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 2 سپتامبر 2010 کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح 939/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 3 سپتامبر افزایش یافت. قیمت آتی‌های گاز طبیعی در بازار بورس لندن (ICE) برای تحویل در ماه اکتبر 2010 نیز از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود 0431/7 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 30 اوت تا بیش از 4534/7 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 3سپتامبر 2010 افزایش یافت.
روند تغییرات قیمت آتی‌های گازطبیعی در بازارهای آمریکا و اروپا
قیمت تک‌محموله گاز طبیعی در بازار هنری‌هاب از یک روند کاهشی برخوردار بوده و با 26 سنت (51/6 درصد) کاهش، از حدود 99/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 25 اوت تا کمتر از 73/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 1 سپتامبر 2010 کاهش یافت. این سطح قیمتی به میزان 75/38 درصد از قیمت 09/6 دلار در هر میلیون بی.تی.یو قیمت هنری‌هاب در اوایل سال 2010، پایین تر است.
قیمت تک‌محموله گازطبیعی در بازار نیویورک از یک روند نوسانی برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۲۳/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۵ اوت ۲۰۱۰ تا کمتر از ۰۷/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۷ اوت کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۲۳/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱ سپتامبر ۲۰۱۰ افزایش یافت.
قیمت تک‌محموله گازطبیعی در بازار شیکاگو از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود 92/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 25 اوت 2010 تا کمتر از 77/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 1 سپتامبر کاهش یافت. از سوی دیگر، قیمت تک‌محموله گاز طبیعی در بازار اروپا (لندن- ICE) با 30 سنت افزایش طی دوره 24 اوت الی 30 اوت 2010، از حدود 18/6 دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا بیش از 48/6 دلار در هر میلیون بی.تی.یو طی دوره مذکور افزایش یافته است.
بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا طی هفته منتهی به ۲۷ اوت ۲۰۱۰ در حدود ۳۱۰۶ میلیارد فوت‌مکعب بود که نسبت به هفته قبل از آن بیش از ۵۴ میلیارد فوت‌مکعب افزایش یافته است. این ذخایر به میزان ۲۰۸ میلیارد فوت‌مکعب (۳/۶ درصد) کمتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۷ اوت ۲۰۰۹ بوده و به میزان ۱۶۹ میلیارد فوت‌مکعب (۸/۵ درصد) بیشتر از متوسط ۵ سال گذشته (۲۰۰۹- ۲۰۰۵) است. میزان متوسط ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی آمریکا طی ۵ سال گذشته در حدود ۲۹۳۷ میلیارد فوت‌مکعب بوده است. در منطقه شرق، میزان ذخایر طی هفته منتهی به ۲۷ اوت به میزان ۵۳ میلیارد فوت‌مکعب نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و به میزان ۱۸ میلیارد فوت‌مکعب (۱/۱ درصد) از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه بالاتر است.
ذخایر در منطقه تولیدی (آلاباما، آرکانزاس، کانزاس، لوئیزیانا و....) به میزان 83 میلیارد فوت‌مکعب بالاتر از متوسط 5 سال گذشته این منطقه یعنی (873 میلیارد فوت‌مکعب) بوده و نسبت به هفته قبل از آن نیز به میزان 7 میلیارد فوت‌مکعب افزایش یافته است. سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی منطقه تولید به میزان 129 میلیارد فوت‌مکعب (9/11 درصد) از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 27 اوت 2009 کمتر است. سطح ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی منطقه غرب آمریکا طی هفته منتهی به 27 اوت 2010 به میزان 6 میلیارد فوت‌مکعب نسبت به هفته قبل از آن کاهش یافته، ولی معادل 68 میلیارد فوت‌مکعب بالاتر از متوسط 5 سال گذشته این منطقه است. به طور کلی سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا که معادل 3106 میلیارد فوت‌مکعب می‌باشد، در محدوده تاریخی 5 سال گذشته قرار دارد.
بررسی و تحلیل بازار فرآورده‌های نفتی
قیمت بنزین سوپر بدون سرب و سوخت حرارتی در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول)، طی هفته منتهی به 3 سپتامبر 2010 از یک روند نوسانی برخوردار بود. قیمت بنزین سوپر بدون سرب در بورس نیویورک، در ابتدا در پی نگرانی سرمایه‌گذاران از کندی بازسازی اقتصادی، اظهارات باراک اوباما مبنی بر شکست تلاش‌ها در جهت رفع نگرانی‌ها برای بهبود شرایط اقتصادی، تداوم نرخ بالای بیکاری، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو، کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و همچنین به تبعیت از کاهش قیمت‌های نفت خام، از حدود 9341/1 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 30 اوت تا کمتر از 8574/1 دلار به ازای هر گالن در روز 31 اوت 2010 کاهش یافت، ولی مجددا به دنبال انتشار گزارش افزایش ناچیز بیکاری در آمریکا، آمار امیدوار‌کننده تولید و فروش مسکن در آمریکا و در نتیجه جلب اعتماد سرمایه‌گذاران، رشد 1/0 درصدی سفارشات کارخانه‌ای آمریکا در ماه ژوئیه 2010 که نویدبخش رشد صنعتی در این کشور است، افزایش شاخص اعتماد مصرف‌کننده در آمریکا، کاهش ارزش دلار در مقابل یورو، افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل 200 هزار بشکه و افزایش تقاضای بنزین آمریکا معادل 11 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 27 اوت 2010 و همچنین به تبعیت از افزایش قیمت‌های نفت خام، قیمت بنزین سوپر بدون سرب تا سطح 9195/1 دلار به ازای هر گالن در روز 3 سپتامبر 2010 افزایش یافت.
قیمت سوخت حرارتی نیز در بورس نایمکس با توجه به عوامل کاهشی و افزایشی مذکور و به تبعیت از بازار نفت خام، ابتدا از حدود ۰۲۵۲/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۳۰ اوت تا کمتر از ۹۹۱۷/۱ دلار به ازای هر گالن در روز ۳۱ اوت ۲۰۱۰ کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۰۵۷۳/۲ دلار به ازای هر گالن در روز ۳ سپتامبر ۲۰۱۰ افزایش یافت. در این میان کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۷۰۰ هزار بشکه و همچنین افزایش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۲۹۹ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۲۷ اوت ۲۰۱۰، از عوامل تقویت‌کننده قیمت سوخت حرارتی در بازار آمریکا به شمار می‌روند.
قیمت آتی‌های گازوئیل اروپا طی دوره مذکور به دلیل اینکه کشورهای با اقتصاد ضعیف‌تر این منطقه هنوز هم در معرض ریسک بالایی قرار دارند، از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود 0999/2 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 30 اوت 2010 تا کمتر از 0756/2 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 3 سپتامبر کاهش یافت. طی هفته مذکور، افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های سوخت جت (معادل 200 هزار بشکه) در هفته منتهی به 27 اوت 2010، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌های فرآورده‌های نفتی و از سوی دیگر، کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا (معادل 200 هزار بشکه)، فرآورده‌های میان تقطیر (معادل 700 هزار بشکه) و همچنین افزایش تقاضای بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا به ترتیب معادل 11 هزار بشکه در روز و 299 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 27 اوت 2010، از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌های فرآورده‌های نفتی به شمار می‌روند.
بر اساس آمار منتشره اداره اطلاعات انرژی آمریکا در روز ۲ سپتامبر ۲۰۱۰، قیمت‌های تک‌محموله فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی طی دوره ۲۴ اوت الی ۳۱ اوت ۲۰۱۰ از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بودند. بر این اساس، قیمت‌های تک‌محموله بنزین معمولی در بازارهای آمریکا (خلیج مکزیک)، اروپا (روتردام) و آسیا (سنگاپور) به ترتیب با ۰۲/۹، ۶۴/۸ و ۳۶/۵ سنت افزایش در هر گالن، از حدود ۸۶/۱۷۸، ۷۱/۱۸۳ و ۲۶/۱۸۷ سنت به ازای هر گالن در تاریخ ۲۴ اوت تا بیش از ۸۸/۱۸۷، ۳۵/۱۹۲ و ۶۲/۱۹۲ سنت به ازای هر گالن در تاریخ ۳۱ اوت ۲۰۱۰ افزایش یافته است. قیمت‌های تک‌محموله گازوئیل در بازارهای اروپا و آسیا نیز از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۰۳/۱۹۵ و ۲۱/۱۹۸ سنت به ازای هر گالن در تاریخ ۲۴ اوت تا بیش از ۰۶/۲۰۰ و ۵۰/۲۰۲ سنت به ازای هر گالن در تاریخ ۳۱ اوت ۲۰۱۰ افزایش یافته است. همچنین قیمت‌های تک‌محموله سوخت جت در بازارهای آمریکا، اروپا و آسیا به ترتیب با ۷۷/۲، ۷۴/۵ و ۸۳/۵ سنت افزایش در هر گالن طی دوره ۲۴ اوت الی ۳۱ اوت ۲۰۱۰ همراه بوده‌اند. قیمت‌های تک‌محموله نفت کوره نیز در همه بازارها از چنین روند افزایشی برخوردار بوده است.
همچنین بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با 26 دلار و 15 سنت افزایش نسبت به هفته قبل (24 اوت 2010)، طی روز 30 اوت 2010 در سطح 676 دلار و 31 سنت قرار گرفت. بر این اساس، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای آمریکا 717 دلار و 74 سنت، ژاپن 721 دلار و 28 سنت و سنگاپور 704 دلار معامله شده است.
میانگین بهای هر تن سوخت جت نیز در بازار خلیج فارس با ۲۵ دلار و ۲۰ سنت افزایش نسبت به هفته قبل، طی روز ۳۰ اوت ۲۰۱۰ در سطح ۶۷۰ دلار و ۵۶ سنت قرار گرفت.
میانگین بهای هر تن نفت گاز در بازار خلیج فارس با 20 دلار و 48 سنت افزایش نسبت به هفته قبل (24 اوت 2010)، طی روز 30 اوت 2010 در سطح 621 دلار و 70 سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین بهای هر تن نفت کوره نیز در بازار خلیج فارس با 11 دلار و 38 سنت افزایش نسبت به هفته قبل، طی روز 30 اوت 2010 در سطح 436 دلار و 99 سنت قرار گرفت.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)
*کارشناسان بازار انرژی