غلامعلی رحیمی - مهدیه علوی *
قیمت‌های آتی گاز طبیعی در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول برای تحویل در ماه ژوئن ۲۰۱۲) طی دوره ۷ مه الی ۱۱ مه ۲۰۱۲ از یک روند افزایشی برخوردار بود.

بر این اساس به‌رغم کاهش 1/7 درصدی مصرف گاز طبیعی آمریکا و نیز افزایش سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا معادل 30 میلیارد فوت مکعب طی هفته منتهی به 4 مه 2012 و رکورد تاریخی سطح ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی آمریکا (به میزان 2/44 درصد معادل 799 میلیارد فوت مکعب بالاتر از میزان مشابه سال قبل است)، به دلیل کاهش 06/1 درصدی عرضه گاز طبیعی آمریکا و همچنین کاهش 58/7 درصدی و 31/14 درصدی واردات گاز از کانادا و واردات LNG آمریکا در هفته منتهی به 9 مه 2012، قیمت‌های آتی گاز طبیعی در بورس نایمکس، از 336/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 7 مه 2012 به 509/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 11 مه 2012 افزایش یافت.
از سوی دیگر، قیمت‌های آتی گاز طبیعی در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه ژوئن ۲۰۱۲، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از ۳۳۴۸/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۷ مه ۲۰۱۲ به ۰۶۷۷/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۱ مه ۲۰۱۲ کاهش یافت.
مصرف گاز طبیعی آمریکا در هفته منتهی به 9 مه 2012 نسبت به هفته قبل از آن به میزان 1/7 درصد کاهش یافته که در این میان مصرف بخش نیروگاهی با 33/2 درصد افزایش مواجه بوده، در حالی که مصرف بخش‌های صنعت و خانگی و تجاری به ترتیب به میزان 72/2 و 19/24 درصد کاهش یافته است. میزان کل تقاضای گاز طبیعی در مقایسه با هفته منتهی به 2 مه 2012، 99/6 درصد کاهش نشان می‌دهد. همچنین طی دوره 2 مه الی 9 مه 2012، میزان واردات گاز طبیعی آمریکا از طریق خط لوله از کانادا و واردات LNGبه ترتیب به میزان 58/7 درصد و 31/14 کاهش یافته است. واردات گاز طبیعی از کانادا و واردات LNG در مقایسه با میزان مشابه سال قبل به ترتیب 44/3 درصد و 70/60 درصد کاهش نشان می دهد. تولید بازاری گاز طبیعی آمریکا طی دوره مذکور 46/0 درصد کاهش داشته که در مقایسه با میزان مشابه سال قبل معادل 09/4 درصد بیشتر است.
بر اساس گزارش موسسه بیکر، تعداد دکل‌های حفاری چرخشی گاز طبیعی آمریکا در هفته منتهی به ۴ مه ۲۰۱۲ ۶۰۶ دکل بوده که در مقایسه با هفته قبل از آن به میزان ۷ دکل کاهش نشان می‌دهد. از سوی دیگر، تعداد دکل‌های حفاری در بخش نفت (که شامل تولید گازهای همراه نفت نیز می‌شود) طی دوره مذکور به میزان ۲۷ دکل افزایش یافته و در سطح ۱۳۵۵ دکل فعال قرار گرفته است.
قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار هنری‌هاب از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از 29/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 3 مه 2012 به 36/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 9 مه 2012 رسید. این سطح قیمتی به میزان 5/68 درصد از قیمت 5/7 دلار در هر میلیون بی.تی.یو قیمت هنری‌هاب در اوایل سال 2010، پایین‌تر است. همچنین قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار شیکاگو از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از 28/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 3 مه 2012 به 38/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 9 مه 2012 افزایش یافت. از سوی دیگر، قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار نیویورک از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از 52/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 3 مه 2012، با 6 سنت (4/2 درصد) کاهش به 46/2 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 9 مه 2012 کاهش یافت.
قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار کالیفرنیای جنوبی از یک روند افزایشی برخوردار بوده و با ۱۹ سنت افزایش (۱/۸ درصد)، از ۳۴/۲ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲ مه ۲۰۱۲ به ۵۳/۲ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۹ مه ۲۰۱۲ افزایش یافت. قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار تورنتوی کانادا نیز از یک روند افزایشی برخوردار بوده و با ۱۱ سنت افزایش (۳۳/۴ درصد) از ۵۴/۲ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲ مه ۲۰۱۲ به ۶۵/۲ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۹ مه ۲۰۱۲ افزایش یافت. از سوی دیگر، قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار اروپا (ICE) از یک روند کاهشی برخوردار بوده و با ۱۳ سنت کاهش (۳۸/۱ درصد) طی دوره ۲ مه الی ۹ مه ۲۰۱۲، از ۳۹/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو به ۲۶/۹ دلار در هر میلیون بی.تی‌.یو کاهش یافت. بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا طی هفته منتهی به ۴ مه ۲۰۱۲ در حدود ۲۶۰۶ میلیارد فوت مکعب بود که نسبت به هفته قبل از آن بیش از ۳۰ میلیارد فوت مکعب افزایش یافته است. این ذخایر به میزان ۷۹۹ میلیارد فوت مکعب بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۴ مه ۲۰۱۱ بوده و به میزان ۸۰۳ میلیارد فوت مکعب (۵/۴۴ درصد) بیشتر از متوسط ۵ سال گذشته (۲۰۱۱- ۲۰۰۷) است. میزان متوسط ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی آمریکا طی ۵ سال گذشته ۱۸۰۳ میلیارد فوت مکعب بوده است. در منطقه شرق، میزان ذخایر طی هفته منتهی به ۴ مه ۲۰۱۲ نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۲۴ میلیارد فوت مکعب افزایش یافته و در سطح ۱۱۸۹ میلیارد فوت مکعب قرار گرفته و به میزان ۴۰۰ میلیارد فوت مکعب (۷/۵۰ درصد ) از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه بیشتر است.
ذخایر در منطقه تولیدی ( آلاباما، آرکانزاس، کانزاس، لوئیزیانا و....) به میزان 299 میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط 5 سال گذشته این منطقه یعنی 739 میلیارد فوت مکعب بوده و نسبت به هفته قبل از آن به میزان 2 میلیارد فوت مکعب کاهش یافته است. سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی منطقه تولید به میزان 205 میلیارد فوت مکعب
(۶/۲۴ درصد) از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۴ مه ۲۰۱۱ بیشتر است. سطح ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی منطقه غرب آمریکا طی هفته منتهی به ۴ مه ۲۰۱۲ نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۸ میلیارد فوت مکعب افزایش یافته و در سطح ۳۷۹ میلیارد فوت مکعب قرار گرفته که معادل ۱۰۴ میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه است. به طور کلی سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا که معادل ۲۶۰۶ میلیارد فوت مکعب است در سطحی بالاتر از محدوده تاریخی ۵ سال گذشته قرار دارد.
بررسی و تحلیل بازار فرآورده‌های نفتی
قیمت بنزین سوپر بدون سرب در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول)، طی هفته منتهی به ۱۱ مه ۲۰۱۲ از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود. بر این اساس، طی هفته گذشته در ابتدا به دنبال کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل ۶/۲ میلیون بشکه و افزایش تقاضای بنزین آمریکا معادل ۱۷۲ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۴ مه ۲۰۱۲، رشد اعتماد مصرف‌کنندگان آمریکایی و رسیدن آن به بالاترین حد ۴ سال گذشته، بهبود بازار اشتغال در آمریکا، اعلام شرکت شل مبنی بر کاهش شدید تولید نفت خام بونی لایت نیجریه در پی آسیب به یک خط لوله به دلیل سرقت نفتی و همچنین ناآرامی‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه و نگرانی معامله‌گران از بروز اختلال در مبادی استراتژیک حمل و نقل نفت خام، قیمت بنزین سوپر بدون سرب از ۹۷۴۱/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۷ مه ۲۰۱۲ به ۰۲۴۱/۳ دلار به ازای هر گالن در روز ۹ مه ۲۰۱۲ رسید، ولی مجددا در پی کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو و همچنین به تبعیت از بازار نفت خام، به سطح ۰۰۰۸/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۱ آوریل ۲۰۱۲ بازگشت.
قیمت سوخت حرارتی نیز در بورس نایمکس در ابتدا با توجه به عوامل افزایشی مذکور و همچنین کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 3/3 میلیون بشکه و افزایش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 407 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 4 مه 2012، از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از 9814/2 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 7 مه 2012به 9991/2 دلار به ازای هر گالن در روز 9 مه 2012 افزایش یافت، ولی مجددا روند نزولی در پیش گرفته و به سطح 9636/2 دلار به ازای هر گالن در روز 11 مه 2012 کاهش یافت.
قیمت‌های آتی گازوئیل اروپا در دوره مذکور، به دلیل تداوم نگرانی‌ها درباره اقتصاد اروپا و ادامه سردرگمی درباره وضعیت سیاسی آینده کشورهای اروپایی و تأثیر آن بر بحران اقتصادی این قاره، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از ۰۹۰۷/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۷ مه ۲۰۱۲ به ۱۱۲۶/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۹ مه ۲۰۱۲ رسید، ولی مجددا به سطح ۰۸۸۳/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۱ مه ۲۰۱۲ بازگشت.
به طور کلی در دوره مذکور کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل 6/2 میلیون بشکه، فرآورده‌های میان تقطیر معادل 3/3 میلیون بشکه، سوخت جت معادل 400 هزار بشکه، نفت کوره پسماند معادل 200 هزار بشکه و همچنین افزایش تقاضای بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا به ترتیب معادل 172 و 407 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 4 مه 2012، از عوامل تقویت‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی در بازار آمریکا به شمار می‌روند.
بر اساس آمار منتشره امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در روز ۱۰ مه ۲۰۱۲، قیمت‌های تک‌محموله فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی در دوره ۲ مه الی ۹ مه ۲۰۱۲، از یک روند کاهشی قابل توجهی برخوردار بود. بر این اساس، در بازار خلیج‌فارس در روز ۹ مه ۲۰۱۲ قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب با ۰۸/۶۷ دلار کاهش به ۱۹/۱۰۳۸ دلار، گازوئیل با ۲۱/۵۷ دلار افت به ۳۲/۹۱۰ دلار، سوخت جت با ۰۸/۵۸ دلار افت به ۸۰/۹۸۴ دلار و نفت کوره با ۸۷/۴۶ دلار کاهش به ۶۴/۶۶۸ دلار به ازای هر تن متریک رسید.
همچنین در بازار ژاپن در روز 9 مه 2012 قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب با 25/67 دلار کاهش به 78/1068 دلار، گازوئیل با 91/56 دلار افت به 85/957 دلار، سوخت جت با 96/58 دلار افت به 88/1016 دلار و نفت کوره با 49/47 دلار افت به 82/696 دلار به ازای هر تن متریک رسید. روند تغییرات قیمت فرآورده‌های نفتی در بازار سنگاپور نیز به همین صورت بوده است.
قیمت تمامی فرآورده‌های نفتی در بازارهای مدیترانه، شمال اروپا و آمریکا طی دوره ۲ مه الی ۹ مه ۲۰۱۲ روند کاهشی را تجربه کردند. در بازار شمال اروپا قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب با ۳۴ دلار کاهش به ۵۰/۱۰۴۸ دلار، گازوئیل با ۵/۴۷ دلار افت به ۲۵/۹۴۲ دلار، سوخت جت با ۷۵/۴۵ دلار افت به ۵۰/۱۰۱۲ دلار و نفت کوره با ۴۸ دلار افت به ۲۵/۶۸۰ دلار به ازای هر تن متریک رسید. میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب، گازوئیل، سوخت جت و نفت کوره در بازار آمریکا نیز طی روز ۹ مه ۲۰۱۲ به ترتیب در سطوح ۱۳/۱۱۶۹، ۲۲/۹۳۱، ۹۱/۱۰۳۴ و ۱۶/۶۶۰ دلار قرار گرفت.
*کارشناسان بازار انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
(www.iies.org )