غلامعلی رحیمی *
بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (۲ مارس الی ۹ مارس ۲۰۱۲) از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از ۷/۱۰۶ دلار در هر بشکه به کمتر از ۷/۱۰۴ دلار در هر بشکه در تاریخ ۶ مارس ۲۰۱۲ کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۴/۱۰۷ دلار در هر بشکه افزایش یافت.

طی هفته گذشته، عمده‌ترین عوامل تقویت کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتند از:
• انتشار برخی اخبار و اطلاعات مثبت در مورد اقتصاد آمریکا نظیر بهبود آمار بخش مشاغل آمریکا و در نتیجه افزایش امیدواری به بازسازی اقتصادی و رشد تقاضای نفت خام؛
• آتش‌سوزی در یکی از واحدهای میدان نفتی سینکرود کانادا و کاهش حدود 30 درصد از تولید روزانه 350 هزار بشکه‌ای نفت ماسه‌ای این میدان؛
• آتش‌سوزی در خط لوله صادرات نفت کانادا به آمریکا؛
• اعلام خبر مربوط به افزایش واردات نفت خام آمریکا در دسامبر 2011 نسبت به میزان مشابه سال قبل؛
• نگرانی‌ها از کمبود واقعی عرضه نفت خام از سوی کشورهایی مانند یمن، سوریه، نیجریه و دریای شمال؛
• کاهش تولید روزانه یک میلیون بشکه‌ای نفت خام نیجریه در پی وقوع ناآرامی‌ها و سرقت‌های نفتی در دلتای نیجر، بر اساس اعلام شرکت ملی نفت نیجریه؛
• کاهش ۸۰ و ۱۷۰ هزار بشکه‌ای در روز در پیش‌بینی تولید نفت خام کشورهای غیر عضو اوپک در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ با توجه به اختلالات اخیر عرضه نفت در سودان جنوبی، یمن و دریای شمال، بر اساس تازه‌ترین گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا؛
• حمله به یک خط لوله نفتی در شرق یمن بر اساس اعلام وزارت کشور یمن؛
• ناآرامی‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه و نگرانی معامله‌گران از بروز اختلال در مبادی استراتژیک حمل و نقل نفت خام؛
• نگرانی‌های مربوط به اختلال در عرضه نفت خام در منطقه خاورمیانه و آفریقا؛
• افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی طی دوره ۹-۶ مارس ۲۰۱۲؛
البته طی هفته گذشته، انتشار برخی اخبار و اطلاعات منفی موجب تضعیف قیمت نفت خام در بازارهای جهانی شده و از افزایش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کرد. بر این اساس طی دوره مذکور، عمده‌ترین عوامل تضعیف‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتند از:
• افت سفارش‌های خرید کالاهای صنعتی در آمریکا؛
• کاهش 260 هزار بشکه‌ای رشد تقاضای جهانی نفت خام در سال 2012 و رسیدن آن به سطح 06/1 میلیون بشکه در روز، بر اساس تازه‌ترین گزارش ماهیانه بازار نفت اداره اطلاعات انرژی آمریکا؛
• کاهش ۱۲۰ هزار بشکه‌ای رشد تقاضای جهانی نفت خام در سال ۲۰۱۲ و رسیدن آن به سطح ۹۰۰ هزار بشکه در روز، بر اساس تازه‌ترین گزارش ماهیانه بازار نفت دبیرخانه اوپک؛
• کاهش در پیش‌بینی رشد اقتصادی چین در سال 2012؛
• تشدید نگرانی درباره وضعیت اقتصادی اروپا؛
• پیش‌بینی افت 3/0 درصدی اقتصاد حوزه یورو در سه ماه چهارم سال 2012؛
• ناامیدی از پیشرفت برنامه مبادله اوراق قرضه یونان (که سبب جلوگیری از ورشکستگی این کشور می‌شود)؛
• افزایش 400 هزار بشکه‌ای تولید نفت کل اعضای اوپک در ماه فوریه 2012 نسبت به ماه ژانویه، بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی پلاتس؛
• افزایش تولید نفت عراق به بیش از ۳ میلیون بشکه در روز برای نخستین بار طی ۳۳ سال اخیر (از سال ۱۹۷۹) بر اساس اعلام مقام‌های صنعت نفت این کشور؛
• افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل 800 هزار بشکه در هفته منتهی به 2 مارس 2012؛
• کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی طی دوره ۶-۵ مارس ۲۰۱۲؛
• افزایش ارزش دلار در مقابل یورو؛
ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی طی هفته گذشته، به دنبال انتشار اخبار و اطلاعات منفی و مثبت مذکور از یک روند نوسانی برخوردار بود. ارزش یورو در مقابل دلار نیز طی دوره مذکور، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره 2 مارس الی 8 مارس 2012، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از 08/123 دلار در هر بشکه به کمتر از 76/121 دلار در هر بشکه در تاریخ 7 مارس 2012 کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح 13/124 دلار در هر بشکه افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 8 مارس 2012، با 28 سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 122 دلار و 55 سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 2 مارس 2012 معادل 122 دلار و 27 سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه مارس (تا 8 مارس 2012)، با 5 دلار و 8 سنت افزایش نسبت به میانگین ماه فوریه، به هر بشکه 122 دلار و 56 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه فوریه 2012 معادل 117 دلار و 48 سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده 12 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت،
اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بورس لندن(ICE) نیز برای تحویل در ماه آوریل 2012، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از 65/123 دلار در هر بشکه در تاریخ 2 مارس 2012 به کمتر از 98/121 دلار در هر بشکه در تاریخ 6 مارس 2012 کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح 98/125 دلار در هر بشکه در تاریخ 9 مارس 2012 افزایش یافت. همچنین در روز 9 مارس 2012، نفت خام برنت از حق مرغوبیت 58/18 دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار بود.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۱ دلار و ۲۷ سنت افزایش نسبت به هفته قبل (۲۹ فوریه ۲۰۱۲)، در روز ۶ مارس ۲۰۱۲ به بشکه ای ۱۲۱ دلار و ۳۸ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه‌شنبه (۶ مارس ۲۰۱۲ ) ۱۲۲ دلار و ۱۷ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۱۲۰ دلار و ۹۱ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۱۲۱ دلار و ۱۶ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۱۱۹ دلار و ۸۱ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۱۲۳ دلار و ۸۱ سنت، شمال غربی اروپا ۱۲۱ دلار و ۴۷ سنت و در بازار مدیترانه ۱۱۹ دلار و ۴۱ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۱۲۲ دلار و ۲۹ سنت، شمال غربی اروپا ۱۲۰ دلار و ۱۲ سنت و در بازار مدیترانه ۱۱۸ دلار و ۱ سنت به فروش رسیده است. طی دوره ۲۹ فوریه الی ۶ مارس ۲۰۱۲، بیشترین افزایش در قیمت نفت خام سبک و سنگین ایران مربوط به بازار شمال غربی اروپا به ترتیب به میزان ۴۶/۱ دلار و ۶/۱ دلار افزایش در هر بشکه بوده است. میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک و سنگین ایران نیز نسبت به هفته قبل، به ترتیب به میزان ۰۸/۱ دلار و ۳۵/۱ دلار در هر بشکه طی دوره مذکور افزایش یافته است. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به ۲ مارس ۲۰۱۲ معادل ۷/۳۴۵ میلیون بشکه بوده که در مقایسه با هفته قبل (۲۴ فوریه ۲۰۱۲) به میزان ۸۰۰ هزار بشکه افزایش یافته و معادل ۲/۳ میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۴ مارس ۲۰۱۱ کمتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نسبت به هفته قبل تغییری نکرده و در سطح ۵/۲۳ روز ثابت مانده است ولی معادل ۸/۱ روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان ۱۸ هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح ۵۸۹/۱۴ میلیون بشکه در روز قرار گرفته که به میزان ۶۴۶ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
تولید نفت خام آمریکا طی دوره 24 فوریه الی 2 مارس 2012 به میزان 8 هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 806/5 میلیون بشکه در روز قرار گرفته و معادل 213 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 4 مارس 2011 است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 187/9 میلیون بشکه در روز به 712/8 میلیون بشکه در روز (معادل 475 هزار بشکه در روز) کاهش یافته که معادل 412 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
*کارشناس ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
منبع : سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )