غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی*
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران در روز ۲ نوامبر ۲۰۱۱ (چهارشنبه گذشته) به بشکه‌ای ۱۰۸ دلار و ۴۱ سنت رسید
بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (28 اکتبر الی 4 نوامبر 2011) از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود.

بر این اساس طی هفته گذشته، به دنبال انتشار گزارش‌های مثبت از بازار کار آمریکا در ماه اکتبر و کاهش تعداد متقاضیان کار در این کشور، مخالفت دولت یونان با پیشنهاد برگزاری رفراندوم و کاهش نرخ بهره از سوی بانک مرکزی اروپا و در نتیجه ‌افزایش امیدواری‌ها برای حل بحران منطقه یورو، افزایش رشد اقتصادی و نرخ مسکن در انگلیس، کاهش تولید نفت اوپک در ماه اکتبر ۲۰۱۱ بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی رویترز، کاهش ۶/۰درصدی صادرات نفت خام عراق در ماه اکتبر ۲۰۱۱ نسبت به سپتامبر درپی شرایط نامساعد جوی، افزایش ۵/۴درصدی واردات نفت خام ژاپن در سپتامبر ۲۰۱۱ نسبت به سال گذشته براساس اعلام وزارت اقتصاد، بازرگانی و صنعت ژاپن، افزایش ۵/۸ درصدی مصرف نفت خام در پالایشگاه‌های چین در سال ۲۰۱۱ در مقایسه با سال ۲۰۱۰ بر اساس اعلام فدراسیون صنعت نفت و مواد شیمیایی این کشور و همچنین تاکید اعضای اوپک مبنی بر مطلوب بودن سطوح کنونی قیمت‌های نفت در بازارهای جهانی و عدم نیاز به تغییر سهمیه‌ها در یکصد و شصتمین نشست این سازمان در تاریخ ۱۴ دسامبر ۲۰۱۱ در وین اتریش، قیمت نفت خام WTI در بازار بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، از حدود ۳۲/۹۳ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۸ اکتبر ۲۰۱۱ تا بیش از ۲۶/۹۴ دلار در هر بشکه در تاریخ ۴ نوامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت.
البته طی دوره مذکور، انتشار اخبار و اطلاعاتی نظیر افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل 8/1 میلیون بشکه در هفته منتهی به 28 اکتبر 2011، ادامه تردیدها درباره بحران اقتصادی یونان و بدهی‌های مالی منطقه یورو، افت شاخص خرید مدیران چین، کاهش فعالیت‌های صنعتی انگلستان، ورشکستگی یک شرکت معامله گر نفت خام آمریکایی، افزایش نرخ بیکاری در اروپا، اظهارنظر تاناکا رییس پیشین آژانس بین‌المللی انرژی مبنی بر تهدید اقتصاد جهانی از جانب قیمت‌های بالای نفت خام در سطوح 100 دلار یا بیشتر در هر بشکه، کاهش 59/2 درصدی تقاضای نفت خام آمریکا در ماه اوت 2011 نسبت به سال گذشته در پی نگرانی از وضعیت اقتصاد آمریکا براساس اعلام اداره اطلاعات انرژی آمریکا، افزایش صادرات نفت خام لیبی به حدود 350 هزار بشکه در روز در ماه نوامبر 2011 بر اساس اعلام منابع آگاه در شرکت ملی نفت لیبی (که این رقم حدود 2 برابر صادرات نفت خام این کشور در ماه اکتبر است)، افزایش تولید نفت خام روسیه به رکورد جدید 34/10 میلیون بشکه در روز در اکتبر 2011، پیش بینی افزایش 130 هزار بشکه در روز صادرات نفت خام نیجریه در ماه دسامبر 2011 نسبت به ماه نوامبر بر اساس برنامه‌های بارگیری نفت خام این کشور، پیش بینی افزایش 8/1 درصدی صادرات نفت خام اوپک (به استثنای آنگولا و اکوادور) از مسیر دریا در 4 هفته منتهی به 19 نوامبر 2011 (در مقایسه با 4 هفته منتهی به 22 اکتبر 2011 ) بر اساس پیش بینی موسسه اویل موومنتس، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو و همچنین کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی به شمار می‌روند. شرکت آمریکایی ام.اف گلوبال، معامله‌گر بازار آتی‌ها به ویژه بازار آتی نفت خام، با اعلام ورشکستگی خود، مشتریانی را که از طریق این شرکت به معامله در بازار نفت می‌پرداختند، دچار سردرگمی کرد و این مساله علاوه بر فشار کاهشی بر قیمت نفت خام، سبب کاهش حجم معاملات نفت خام نیز شد. ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای سهام آمریکا طی هفته گذشته، به دنبال انتشار آمار مثبت و منفی مذکور درباره اقتصاد آمریکا، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.همچنین ارزش یورو در مقابل دلار طی دوره مذکور، به دلیل ادامه تردیدها درباره بحران اقتصادی یونان و بدهی‌های مالی منطقه یورو، کاهش فعالیت‌های صنعتی انگلستان و افزایش نرخ بیکاری در اروپا، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره ۲۸ اکتبر الی ۳ نوامبر ۲۰۱۱، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا ازحدود ۱۵/۱۰۹ دلار در هر بشکه تا کمتر از ۳۵/۱۰۶ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱ نوامبر ۲۰۱۱ کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۹۵/۱۰۷دلار در هر بشکه افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۳ نوامبر ۲۰۱۱، با ۶۱/۱ دلار کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۱۰۷ دلار و ۵۲ سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۲۸ اکتبر ۲۰۱۱ معادل ۱۰۹ دلار و ۱۳ سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه اکتبر، با ۱ دلار و ۳۲سنت کاهش نسبت به میانگین ماه سپتامبر، به هر بشکه ۱۰۶ دلار و ۲۹ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه سپتامبر ۲۰۱۱ معادل ۱۰۷ دلار و ۶۱ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۲ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه دسامبر ۲۰۱۱، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۹۱/۱۰۹ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۸ اکتبر ۲۰۱۱ تا بیش از ۹۷/۱۱۱ دلار در هر بشکه در تاریخ ۴ نوامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت. همچنین در روز ۴ نوامبر ۲۰۱۱، نفت خام برنت از حق مرغوبیت ۷۱/۱۷ دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار بود. میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۳۶ سنت کاهش نسبت به هفته قبل (۲۵ اکتبر ۲۰۱۱)، در روز ۲ نوامبر ۲۰۱۱ به بشکه‌ای ۱۰۸ دلار و ۴۱ سنت رسیده است. براساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (۲ نوامبر ۲۰۱۱ ) ۱۰۹ دلار و ۶۰سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۱۰۷ دلار و ۸۶ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۱۰۸ دلار و ۵۹ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۱۰۷ دلار و ۱۴سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۱۱۰ دلار و ۵ سنت، شمال غربی اروپا ۱۰۸ دلار و ۸۱ سنت و در بازار مدیترانه ۱۰۷ دلار و ۷۹ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۱۰۸ دلار و ۲۵ سنت، شمال غربی اروپا ۱۰۷ دلار و ۳۷ سنت و در بازار مدیترانه ۱۰۶ دلار و ۹ سنت به فروش رسیده است. طی دوره ۲۵ اکتبر الی ۲ نوامبر ۲۰۱۱، قیمت نفت خام سبک ایران در بازار آسیا به میزان ۱۶ سنت در هر بشکه کاهش یافته، درحالی که قیمت نفت خام سنگین ایران در این بازار معادل ۲۴ سنت در هر بشکه افزایش یافته است. همچنین طی دوره مذکور بیشترین کاهش در قیمت نفت خام سبک و سنگین ایران مربوط به بازار شمال غربی اروپا به ترتیب به میزان ۳/۱ و ۱۴/۱ دلار کاهش در هر بشکه بوده است. میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک و سنگین ایران نیز نسبت به هفته قبل، به ترتیب به میزان ۶۰ سنت و ۲۴ سنت در هر بشکه طی دوره مذکور کاهش یافته است.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 28 اکتبر 2011 معادل 5/339 میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (21 اکتبر 2011) به میزان 8/1 میلیون بشکه افزایش یافته و معادل 7/28 میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 29 اکتبر 2010 کمتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته به میزان 3/0 روز افزایش یافته و در سطح 3/23 روز قرار گرفته است و معادل 3 روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 33 هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح 693/14 میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 788 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. تولید نفت خام آمریکا طی دوره 21 اکتبر 2011 الی 28 اکتبر 2011 به میزان 58 هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 818/5 میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل 225 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 29 اکتبر 2010 است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 373/9 میلیون بشکه در روز به 954/8 میلیون بشکه در روز (معادل 419 هزار بشکه در روز) کاهش یافته است که معادل 376 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش بینی قیمت:
در هفته گذشته با اینکه بحران بدهی در یونان اروپا را تهدید می‌کرد، ولی قیمت نفت در نهایت روند افزایشی هر چند اندک را در پیش گرفت. در هفته گذشته دامنه نوسانی قیمت نفت WTI بین 90 تا 95 دلار محدود شد که محتمل‌ترین دامنه نوسانی بود. قیمت نفت ماه اکتبر را با افزایش قابل‌توجه به پایان برد و موجب شد که سطوح حمایتی و مقاومتی در ماه نوامبر اختلاف زیادی از یکدیگر داشته باشند و در نتیجه دامنه نوسانی زیادی را بوجود آورد. اروپا با مشکل بدهی یونان دست‌و‌پنجه نرم می‌کند و هراس از سرایت آن به ایتالیا دارد که در این صورت اروپا با بحران بزرگی روبه‌رو می‌شود و ارز یورو به شدت تهدید خواهد شد، البته به این معنی نیست که آمریکا در امان خواهد بود، بلکه در نهایت آمریکا نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. دو خبر مثبت اقتصادی در مورد آمریکا شامل کاهش جویندگان کار و کاهش نرخ بیکاری بود که موجب فشار افزایشی بر قیمت نفت شد. نرخ بیکاری اروپا افزایش داشت، ولی رشد اقتصادی و نرخ مسکن در انگلیس افزایش یافت. ذخیره‌سازی‌های نفت خام و بنزین آمریکا تواما به میزان اندکی افزایش فصلی داشتند، ولی هنوز نسبت به سال گذشته در سطح کمتری قرار دارند، لذا اثر کاهشی بر قیمت نداشتند. در اواخر هفته گذشته قیمت نفت WTI نزدیک به سطح مقاومت 95 دلار نوسان داشت، ولی نتوانست از آن عبور کند، چنانچه قیمت در هفته جاری بر مبنای اخبار مناسب منتشره بتواند از این سطح عبور کند برای رسیدن به 100 دلار خیز برداشته است که البته با مقاومت زیادی مواجه خواهد بود، در مسیر کاهشی سطح 90 دلار همچنان حمایت خوبی را شکل داده است.
*کارشناسان ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )