غلامعلی رحیمی - مهدیه علوی *

قیمت‌های آتی گاز طبیعی در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول برای تحویل در جولای ۲۰۱۱) طی دوره ۱۳ ژوئن الی ۱۷ ژوئن ۲۰۱۱ از یک روند کاهشی برخوردار بود. بر این اساس به دلیل کاهش تقاضای گرمایشی گاز طبیعی و همچنین افزایش سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا معادل ۶۹ میلیارد فوت مکعب طی هفته منتهی به ۱۰ ژوئن ۲۰۱۱، قیمت آتی‌های گاز طبیعی در بورس نایمکس، از حدود ۶۴۶/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۱۱ تا کمتر از ۳۲۵/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۷ ژوئن ۲۰۱۱ کاهش یافت.

همچنین قیمت‌های آتی گاز طبیعی در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه جولای ۲۰۱۱، از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود ۶۶۹۰/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۱۱ تا کمتر از ۳۷۲۸/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۷ ژوئن ۲۰۱۱ کاهش یافت.

شرکت BP در گزارش چشم‌انداز انرژی سالانه خود از افزایش سهم LNG در عرضه جهانی گاز تا سال ۲۰۳۰خبر داده و پیش‌بینی کرده است که سهم گاز طبیعی مایع شده در عرضه جهانی گاز از ۹ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۱۵ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت. بر اساس این گزارش، رشد سالانه عرضه LNG تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۴ درصد بوده و سهم آن در کل واردات گاز اروپا از ۳۰ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۴۲ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت. آمار منتشره BP نشان می‌دهد که ذخایر اثبات شده گازی جهان که در انتهای سال ۲۰۱۰ در حدود ۱/۱۸۷ تریلیون متر مکعب بوده است، با در نظر گرفتن سطوح کنونی تولید برای بیش از ۵۸ سال کافی خواهد بود. متوسط رشد سالانه مصرف گاز طبیعی کشورهای غیرعضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD) تا سال ۲۰۳۰، در حدود ۳ درصد پیش‌بینی شده است. منطقه خاورمیانه نیز یکی از مراکز عمده تولید و مصرف گاز طبیعی در جهان بوده و سهم این منطقه در تقاضای جهانی گاز طبیعی از ۱۲ درصد در سال ۲۰۱۰ به بیش از ۱۷ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت. همچنین سهم این منطقه در تولید جهانی گاز از ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۱۹ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت.

قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار هنری‌هاب از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود ۹۲/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۹ ژوئن ۲۰۱۱ تا کمتر از ۵۲/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۵ ژوئن ۲۰۱۱ کاهش یافت. این سطح قیمتی به میزان ۷۸/۲۵ درصد از قیمت ۰۹/۶ دلار در هر میلیون بی.تی.یو قیمت هنری‌هاب در اوایل سال ۲۰۱۰، پایین تر است.

قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار نیویورک نیز از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود ۶۱/۵ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۹ ژوئن ۲۰۱۱ ، با ۸۵ سنت (۱۵/۱۵ درصد) کاهش تا کمتر از ۷۶/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۵ ژوئن ۲۰۱۱ کاهش یافت. همچنین قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار شیکاگو از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود ۰۱/۵ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۹ ژوئن ۲۰۱۱ تا کمتر از ۶۰/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۵ ژوئن ۲۰۱۱ کاهش یافت.

قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار کالیفرنیای جنوبی از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود ۸۱/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۸ ژوئن ۲۰۱۱ تا کمتر از ۶۸/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱ کاهش یافت. قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار تورنتوی کانادا نیز از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود ۱۸/۵ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۸ ژوئن ۲۰۱۱ با ۲۹ سنت کاهش، تا کمتر از ۸۹/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱ کاهش یافت. از سوی دیگر، قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار اروپا (لندن- ICE)، با ۳ سنت افزایش طی دوره ۸ ژوئن ۲۰۱۱ الی ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱، از حدود ۵۳/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا بیش از ۵۶/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو طی دوره مذکور افزایش یافته است.

بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا طی هفته منتهی به ۱۰ ژوئن ۲۰۱۱ در حدود ۲۲۵۶ میلیارد فوت مکعب بود که نسبت به هفته قبل از آن بیش از ۶۹ میلیارد فوت مکعب افزایش یافته است. این ذخایر به میزان ۲۷۵ میلیارد فوت مکعب کمتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۰ ژوئن ۲۰۱۰ بوده و به میزان ۷۶ میلیارد فوت مکعب (۳/۳ درصد) کمتر از متوسط ۵ سال گذشته (۲۰۱۰- ۲۰۰۶) است.

میزان متوسط ذخایر زیر زمینی گاز طبیعی آمریکا طی ۵ سال گذشته در حدود ۲۳۳۲ میلیارد فوت مکعب بوده است. در منطقه شرق، میزان ذخایر طی هفته منتهی به ۱۰ ژوئن ۲۰۱۱ نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۴۸ میلیارد فوت مکعب افزایش یافته و در سطح ۱۰۰۸ میلیارد فوت مکعب قرار گرفته است و به میزان ۱۳۳ میلیارد فوت مکعب (۷/۱۱ درصد ) از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه کمتر است.

تحلیل بازار فرآورده‌های نفتی

قیمت بنزین سوپر بدون سرب در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول)، طی هفته منتهی به ۱۷ ژوئن ۲۰۱۱ از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود. بر این اساس طی هفته گذشته، در ابتدا به دنبال عدم توافق اعضای اوپک بر سر افزایش سقف تولید این سازمان و تثبیت سهمیه‌های تولید برای هشتمین بار پیاپی، بهبود آمار مربوط به خرده‌فروشی کالاهای گوناگون در آمریکا نسبت به پیش‌بینی کارشناسان و افزایش امیدواری به بهبود تقاضای سوخت در این کشور، کاهش نرخ تورم آمریکا در ماه مه ۲۰۱۱ برای اولین بار طی ۱۱ ماه گذشته، کاهش ارزش دلار در مقابل یورو، افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و همچنین به تبعیت از بازار نفت خام، قیمت بنزین سوپر بدون سرب، از حدود ۹۹۶۸/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۱۱ تا بیش از ۰۶۴۶/۳ دلار به ازای هر گالن در روز ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱ افزایش یافت، ولی مجددا در پی انتشار اخبار و اطلاعاتی نظیر آمارهای منفی اقتصادی آمریکا و نگرانی‌ها درباره رشد اقتصادی بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت خام جهان، کاهش شاخص اعتماد مصرف‌کننده در آمریکا، افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل ۶۰۰ هزار بشکه در هفته منتهی به ۱۰ ژوئن ۲۰۱۱ ، احتمال افزایش تولید نفت خام عربستان سعودی در ماه ژوئن ۲۰۱۱ به حدود ۱۰ میلیون بشکه در روز بر اساس پیش‌بینی منابع صنعتی این کشور، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو، کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و همچنین به تبعیت از بازار نفت خام، قیمت بنزین سوپر بدون سرب در بازار آمریکا تا سطح ۹۴۶/۲ دلار به ازای هر گالن در روز ۱۷ ژوئن ۲۰۱۱ کاهش یافت.

البته طی دوره مذکور، انتشار اخبار و اطلاعاتی نظیر افزایش تقاضای بنزین آمریکا معادل ۲۰۷ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۱۰ ژوئن ۲۰۱۱، افزایش برآورد تقاضای جهانی نفت خام در تازه‌ترین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، تشدید و تداوم ناآرامی‌های سیاسی در خاورمیانه، تداوم اختلال در تولید نفت خام برخی کشورهای تولیدکننده همچون لیبی و یمن و افزایش نگرانی فعالان بازار نفت از گسترش نا آرامی‌ها به سایر کشورهای تولیدکننده نفت خصوصا عربستان سعودی، از عوامل تقویت‌کننده قیمت بنزین در بازار آمریکا به شمار می‌روند.

قیمت سوخت حرارتی نیز در بورس نایمکس با توجه به عوامل افزایشی و کاهشی مذکور و همچنین کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۱۰۰ هزار بشکه و نیز کاهش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۱۹۸ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۱۰ ژوئن ۲۰۱۱، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۱۰۵۸/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۱۱ تا بیش از ۱۲۵۸/۳ دلار به ازای هر گالن در روز ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱ افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۹۸۳۳/۲ دلار به ازای هر گالن در روز ۱۷ ژوئن ۲۰۱۱ کاهش یافت.

همچنین قیمت‌های آتی گازوئیل اروپا طی دوره مذکور به رغم تداوم بحران لیبی و کاهش شدید تولید نفت خام این کشور و در نتیجه افزایش نگرانی‌ها درباره کمبود عرضه نفت خام و فرآورده‌های نفتی در بازار اروپا، به دلیل نگرانی‌ها درباره شرایط اقتصادی یونان و سایر اقتصادهای منطقه پولی یورو و افزایش اعتراض‌ها به سیاست‌های ریاضت اقتصادی در این منطقه، از یک روند کاهشی قابل توجه برخوردار بوده و از حدود ۲۰۷۶/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۱۱ تا کمتر از ۰۵۴۱/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۷ ژوئن ۲۰۱۱ کاهش یافت.

طی هفته مذکور، کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۱۰۰ هزار بشکه، نفت کوره پسماند معادل ۳۰۰ هزار بشکه و همچنین افزایش تقاضای بنزین آمریکا معادل ۲۰۷ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۱۰ ژوئن ۲۰۱۱ از عوامل تقویت‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی و از سوی دیگر، افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل ۶۰۰ هزار بشکه، سوخت جت معادل ۷/۱ میلیون بشکه و کاهش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۱۹۸ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۱۰ ژوئن ۲۰۱۱، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی به شمار می‌روند.

بر اساس آمار منتشره امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در روز ۱۵ ژوئن ۲۰۱۱، قیمت‌های تک محموله فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی طی دوره ۸ ژوئن ۲۰۱۱ الی ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱، عمدتا روندهای افزایشی را تجربه کردند.

بر این اساس، قیمت تک محموله گازوئیل، سوخت جت و نفت کوره در بازار خلیج فارس به ترتیب به میزان (۵۳/۲۱)، (۴/۲۴) و (۲۷/۶) دلار به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است، در حالی که قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب به میزان (۵۹/۱۲) دلار به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور کاهش یافته است. لذا در بازار خلیج‌فارس، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب، گازوئیل، سوخت جت و نفت کوره طی روز ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱ در سطوح (۸۱/۱۰۲۵)، (۳۸/۹۶۰)، (۸۸/۱۰۳۸) و (۷۳/۶۵۹) دلار قرار گرفتند.

همچنین قیمت تک محموله گازوئیل، سوخت جت و نفت کوره در بازار ژاپن روز ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱ به ترتیب به میزان (۱۲/۲۰)، (۲۴) و (۶۷/۶) دلار به ازای هر تن متریک افزایش به(۸۸/۱۰۰۱)، (۱۲/۱۰۶۷) و (۵۶/۶۸۸) دلار رسید. در حالی که قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب با کاهش ۷۶/۱۳ دلار به ازای هر تن متریک کاهش به (۷۵/۱۰۶۹) رسید.

در بازار سنگاپور نیز طی دوره مذکور قیمت بنزین سوپر بدون سرب با کاهش همراه بود، در حالی که قیمت سایر فرآورده‌ها روند افزایشی را تجربه کردند.

قیمت تمامی فرآورده‌های نفتی در بازارهای مدیترانه، شمال اروپا و آمریکا طی دوره ۸ ژوئن الی ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱ روند افزایشی را تجربه کردند. لذا بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب، گازوئیل، سوخت جت و نفت کوره در بازار مدیترانه به ترتیب با (۵/۱۷)، (۶۵/۴۲)، (۵/۲۵) و (۰۴/۵۰) دلار افزایش نسبت به هفته قبل (۸ ژوئن ۲۰۱۱)، طی روز ۱۴ ژوئن ۲۰۱۱ به سطوح (۱۰۲۸)، (۵۰/۹۸۱)، (۷۵/۱۰۶۵) و (۵۰/۷۰۳) دلار رسید.

* کارشناسان بازار انرژی

منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی

انرژی ( www.iies.org )