غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (۲ مه الی ۶ مه ۲۰۱۱) از یک روند کاهشی شدید برخوردار بود.

بر این اساس طی هفته گذشته، به دلیل انتشار خبر کشته شدن اسامه بن لادن، رهبر القاعده و افزایش امیدواری‌ها به افزایش ثبات در خاورمیانه و آسیای مرکزی، تقاضای رییس‌جمهور آمریکا مبنی بر حذف معافیت مالیاتی شرکت‌های نفتی به عنوان راهکاری برای رویارویی با تنگنای بودجه‌ای آمریکا، کاهش تقاضای بنزین آمریکا در هفته منتهی به 29 آوریل 2011، سقوط ارزش نقره که به تازگی از سوی فعالان بازار به عنوان نشانه‌ای برای ریسک بازار کالا در نظر گرفته می‌شود، پیش‌بینی کاهش تقاضای سوخت در آمریکا، اعلام افزایش تولید نفت روسیه (به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت جهان) در ماه آوریل 2011، انتشار خبر مربوط به افزایش تولید نفت خام عربستان سعودی در ماه آوریل 2011 و احتمال افزایش تولید نفت خام این کشور تا سطح 9 میلیون بشکه در روز در سال جاری، نگرانی آژانس بین‌المللی انرژی درباره تهدید روند آسیب پذیر بازسازی اقتصاد جهانی در نتیجه قیمت بالای نفت خام، افزایش شدید سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل 4/3 میلیون بشکه در هفته منتهی به 29 آوریل 2011، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو و همچنین کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، از حدود 52/113 دلار در هر بشکه در تاریخ 2 مه 2011 ، با بیش از 34/16 دلار کاهش، تا کمتر از 18/97 دلار در هر بشکه در تاریخ 6 مه 2011 کاهش یافت. تحلیلگران معتقدند مرگ رهبر القاعده از بروز تهدیدها به امنیت ایالات متحده کاسته و بر امنیت بازار نفت خواهد افزود.
اسامه بن لادن، رهبر القاعده در خاک پاکستان و به دست نیروهای آمریکا کشته شد و به گفته بعضی از معامله‌گران بازار، مرگ او می‌تواند به افزایش ثبات در کشورهای عربی تولیدکننده نفت کمک کند. با این حال، عده دیگری از معامله گران درباره تاثیر بلند مدت مرگ او بر کاهش تروریسم و افزایش ثبات در خاورمیانه، تردید دارند.
البته طی دوره مذکور، انتشار اخبار و اطلاعاتی نظیر کاهش بیکاری در آمریکا، پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا مبنی بر تاثیر منفی حادثه نشت نفت در خلیج مکزیک تا سال 2012 میلادی بر تولید نفت خام این منطقه، کاهش تولید نفت خام اوپک در ماه آوریل برای سومین ماه پیاپی بر اساس گزارش رویترز، تشدید و تداوم ناآرامی‌های سیاسی در خاورمیانه، تداوم ناآرامی‌ها در لیبی به ویژه در مناطق نفت خیز این کشور و تردید معامله گران درباره زمان بازگشت نفت خام سبک صادراتی این کشور به بازار نفت و پالایشگاه‌های اروپا،افزایش نگرانی فعالان بازار نفت از گسترش نا آرامی‌ها به سایر کشورهای تولیدکننده نفت خصوصا عربستان سعودی، وقوع برخی اعتراضات و نا آرامی‌ها در کشورهای بحرین، یمن، عمان و عربستان سعودی و تشدید نگرانی درباره امنیت این صادرکننده بزرگ نفت، افزایش مصرف نفت نیروگاه‌های ژاپن در پی افت ظرفیت تولید برق هسته‌ای و پیش بینی مقام‌های اوپک مبنی بر احتمال عدم تغییر سهمیه‌های تولید این سازمان در نشست ماه ژوئن، از عوامل تقویت کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی به شمار می‌روند.
طی هفته گذشته، به دلیل اعلام حذف معافیت مالیاتی شرکت‌های نفتی به عنوان راهکاری برای رویارویی با تنگنای بودجه‌ای آمریکا که از طرف رییس‌جمهور این کشور اعلام شده است، ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای سهام آمریکا از یک روند کاهشی برخوردار بودند. البته انتشار خبر مربوط به کاهش بیکاری در آمریکا در اواخر هفته گذشته موجب گردید تا ارزش شاخص‌های بورس در روز پایانی هفته اندکی بهبود یابند. همچنین ارزش یورو در مقابل دلار طی هفته گذشته، از یک روند کاهشی قابل توجه برخوردار بود.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره 2 مه الی 5 مه 2011، با بیش از 7 دلار کاهش، ازحدود 9/119 دلار در هر بشکه تا کمتر از 8/112 دلار در هر بشکه کاهش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 5 مه 2011، با 2 دلار و 69 سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 117 دلار و 10 سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 29 آوریل 2011 معادل 119 دلار و 79 سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه آوریل، با 8 دلار و 25 سنت افزایش نسبت به میانگین ماه مارس 2011 به هر بشکه 118 دلار و 9 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه مارس 2011 معادل 109 دلار و 84 سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده 12 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است.


قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه ژوئن 2011، به رغم تشدید ناآرامی‌ها در لیبی و کاهش تولید نفت خام این کشور تا سطح 300-250 هزار بشکه در روز و افزایش نگرانی فعالان بازار نفت از احتمال گسترش ناآرامی‌ها در خاورمیانه و تسری آن به سایر کشورهای تولید کننده نفت خصوصا عربستان سعودی و در نتیجه تشدید نگرانی‌ها درباره کمبود عرضه نفت خام در بازار اروپا، به دلیل انتشار اخبار کاهشی متعدد نظیرکشته شدن رهبر القاعده و افزایش ثبات در منطقه خاورمیانه و کشورهای عربی تولید کننده نفت، از یک روند کاهشی شدید برخوردار بوده و از حدود 12/125 دلار در هر بشکه در تاریخ 2 مه 2011 تا کمتر از 13/109 دلار در هر بشکه در تاریخ 6 مه کاهش یافت. سطح بالای ذخیره سازی نفت خام در آمریکا و کاهش تولید نفت خام لیبی و به تبع آن نگرانی مصرف‌کنندگان درباره عرضه نفت خام به بازار اروپا موجب شده است تا نفت خام برنت از حق مرغوبیت 95/11 دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار باشد.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۸۶ سنت کاهش نسبت به هفته قبل (۲۷ آوریل ۲۰۱۱)، در روز ۳ مه ۲۰۱۱ به بشکه‌ای ۱۱۷ دلار و ۸۹ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه‌شنبه
(3 مه 2011) 119 دلار و 40 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 116 دلار و 63 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 119 دلار و 1 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 117 دلار و 91 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 120 دلار و 12 سنت، شمال غربی اروپا 119 دلار و 3 سنت و در بازار مدیترانه 117 دلار و 66 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 117 دلار و 21 سنت، شمال غربی اروپا 117 دلار و 93 سنت و در بازار مدیترانه 113 دلار و 71 سنت به فروش رسیده است.
طی دوره ۲۷ آوریل الی ۳ مه ۲۰۱۱، قیمت نفت خام سبک ایران در بازار آسیا به میزان ۱۰ سنت افزایش یافته و در سایر بازارها با کاهش همراه بوده است. بر این اساس، طی دوره مذکور بیشترین کاهش در قیمت نفت خام سبک و سنگین ایران مربوط به بازار مدیترانه به ترتیب با ۱۹/۲ دلار و ۱۴/۲ دلار کاهش در هر بشکه بوده است. میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک و سنگین ایران نیز نسبت به هفته قبل، به ترتیب به میزان ۱/۱ دلار و ۷۵ سنت در هر بشکه طی دوره مذکور کاهش یافته است.
تولید نفت خام آمریکا طی دوره 22 آوریل 2011 الی 29 آوریل 2011 به میزان 13 هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح 623/5 میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل 101 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 30 آوریل 2010 است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 266/9 میلیون بشکه در روز به 877/8 میلیون بشکه در روز (معادل 389 هزار بشکه در روز) کاهش یافته است که معادل 074/1 میلیون بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت:
در هفته گذشته اکثر عوامل فشار کاهشی بر قیمت نفت وارد کردند. خبر مربوط به بن لادن اولین عاملی بود که فشار کاهشی بر قیمت نفت وارد کرد که با توجه به افزایش زیاد قیمت در هفته‌های گذشته توانست کاهش زیادی را ایجاد کند. در روز اول ماه مه گرچه قیمت نفت WTI به بالاتر از 114 دلار افزایش پیدا کرد، ولی بورس‌بازان ترجیح دادند که موضع فروش گیرند و دست به کسب سود زنند.
از طرف دیگر افزایش ارزش دلار در مقابل یورو از دیگر عوامل مهمی بود که فشار کاهشی بر قیمت را تشدید کرد. این فشار در دو روز آخر هفته رخ داد و موجب کاهش قابل توجه در قیمت نفت شد و کاهش بیکاری نیز نتوانست اثری بر آن گذارد. ذخیره‌سازی‌های نفت خام نیز افزایش یافت که با توجه افزایش زیاد هفته قبل موجب تشدید فشار گردید؛ البته ذخیره‌سازی بنزین کاهش داشت که با توجه به اینکه در این فصل معمول است اثر خاصی نداشت. در هفته گذشته قیمت نفت در اولین سطح مقاومتی ماهانه در سطح ۱۱۴ دلار با مقاومت روبه‌رو شد و با کاهش زیاد به سطح حمایتی سوم ماهانه در ۷/۹۶ دلار کاهش پیدا کرد. سطح مذکور حمایت مناسبی را تشکیل داده است؛ گرچه قیمت آن‌را شکست و به سمت سطح ۹۳ دلار حرکت کرد؛ ولی در هفته جاری یکی از سطوح حمایتی مناسب است و ۱۰۲ و ۱۰۵ دلار از سطوح مقاومتی در مسیر افزایشی است.
*کارشناسان ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)