غلامعلی رحیمی *
بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (۱۰ الی ۱۶ اوت) از یک روند افزایشی برخوردار بود و از ۸۷/۹۲ دلار تا بیش از ۶/۹۵ دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته گذشته، عمده‌ترین عوامل تقویت‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارت بودند از:

• افزایش امیدواری به اتخاذ دور تازه سیاست‌های تشویقی اقتصادی توسط بانک مرکزی آمریکا.
• انتشار آمار مثبت خرده فروشی در آمریکا در پی رشد آمار خرده فروشی این کشور برای نخستین بار در چهار ماه گذشته.
• افزایش قیمت عرضه کالا از سوی تولیدکنندگان آمریکایی.
• کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل ۷/۳ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۱۰ اوت.
• افزایش واردات نفت خام آمریکا معادل 90 هزار بشکه در روز طی هفته منتهی به 10 اوت، بر اساس اعلام اداره اطلاعات انرژی آمریکا.
• افزایش استفاده از ظرفیت پالایشگاه‌های جهان در ۳ ماهه سوم سال، بر اساس پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی.
• بهبود چشم‌انداز تقاضای جهانی نفت خام در پی انتظارات مربوط به افزایش تقاضای انرژی در چین و انتشار آمار مثبت خرده‌فروشی و رشد بازارهای سهام در آمریکا.
• افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی.


• کاهش نسبی ارزش دلار در مقابل یورو طی هفته منتهی به ۱۶ اوت.
• رشد 1 درصدی تقاضای نفت خام چین در ماه ژوئیه نسبت به سال گذشته.
• پیش‌بینی کمک دولت چین به بهبود وضعیت اقتصادی این کشور (در واکنش به کند شدن رشد اقتصادی)، از طریق افزایش پروژه‌های زیرساختی که تقاضا برای فلزات و انرژی را افزایش می‌دهد.
• پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی مبنی بر افزایش 390 هزار بشکه‌ای تقاضای روزانه نفت خام ژاپن در سال، در پی ادامه تعطیلی نیروگاه‌های هسته‌ای ژاپن.
• انتشار سخنان رییس بانک مرکزی اروپا در خصوص ارائه برنامه‌های جدید در منطقه یورو برای بهبود وضعیت اقتصادی و در نتیجه افزایش امیدواری‌ها به اتخاذ برنامه‌های جدید از سوی این بانک.
• حمایت آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان از اقدامات احتمالی بانک مرکزی اروپا برای مبارزه با بحران اقتصادی در حوزه یورو.
• افزایش امیدواری‌ها به کمک بانک مرکزی اروپا به اسپانیا و ایتالیا در ماه سپتامبر، برای کاهش هزینه‌های وام‌دهی در اقتصاد این کشورها.
• اختلال در عرضه نفت خام دریای شمال.
• رشد ۳/۰ درصدی اقتصاد آلمان در ۳ ماه دوم سال جاری که فراتر از پیش‌بینی‌ها بوده است.
• کاهش 8 درصدی صادرات نفت خام آذربایجان در 7 ماه نخست سال.
• پیش‌بینی جدید اداره اطلاعات انرژی آمریکا مبنی بر کاهش ۷۰ هزار بشکه‌ای متوسط تولید روزانه نفت خام قزاقستان در سال جاری و رسیدن آن به سطح ۷۵۰/۱ میلیون بشکه در روز.
• کاهش 44/2 درصدی تولید نفت خام عمان در ماه ژوئیه نسبت به ماه ژوئن و رسیدن آن به سطح 900 هزار و 831 بشکه در روز، بر اساس اعلام وزارت نفت و گاز عمان در جدیدترین گزارش ماهانه خود.


• افزایش نگرانی‌ها در بازار نفت با اجرایی شدن تحریم نفت ایران توسط غرب از ابتدای ژوئیه.
• نگرانی‌های مربوط به اختلال در عرضه نفت‌خام در منطقه خاورمیانه در پی تشدید تنش‌ها در سوریه، عربستان سعودی و بحرین.
• ناآرامی‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه و نگرانی معامله‌گران از بروز اختلال در مبادی استراتژیک حمل و نقل نفت خام.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره ۱۰ اوت الی ۱۶ اوت ۲۰۱۲، از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۱۰۹ دلار تا بیش از ۱۱/۱۱۲ دلار در هر بشکه افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۶ اوت، با ۲ دلار و ۸۱ سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۱۱۰ دلار و ۶۳ سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۰ اوت معادل ۱۰۷ دلار و ۸۲ سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه اوت (تا ۱۶ اوت)، با ۸ دلار و ۱۳ سنت افزایش نسبت به میانگین ماه ژوئیه، به هر بشکه ۱۰۷ دلار و ۶۹ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه ژوئیه معادل ۹۹ دلار و ۵۶ سنت در هر بشکه بود.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه سپتامبر، از یک روند افزایشی قابل توجه برخوردار بوده و از حدود 95/112 دلار در هر بشکه در تاریخ 10 اوت تا بیش از 9/116 دلار در 16 اوت افزایش یافت. همچنین در روز 16 اوت، نفت خام برنت از حق مرغوبیت 3/21 دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار بود.
البته طی هفته گذشته، انتشار برخی اخبار و اطلاعات منفی موجب تضعیف قیمت نفت خام در بازارهای جهانی شده و از افزایش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کرد. بر این اساس طی دوره مذکور، عمده‌ترین عوامل تضعیف‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتند از:
• افزایش آمار بیکاری در آمریکا طی هفته گذشته؛
• کاهش فعالیت‌های مربوط به ساخت و ساز در آمریکا؛
• تداوم رکود شاخص فعالیت تجاری در ایالت فیلادلفیای آمریکا برای چهارمین ماه پیاپی؛
• پیش‌بینی کارشناسان بین‌المللی مبنی بر کاهش تقاضای نفت خام چین در ماه اوت ۲۰۱۲ با نزدیک شدن به پایان فصل گرما؛
• تداوم بحران بدهی‌ها در منطقه یورو و افزایش نگرانی‌های اقتصادی در این منطقه؛
• کاهش ۲/۰ درصدی رشد اقتصادی حوزه یورو در ۳ ماهه دوم سال جاری؛
• افزایش تولید نفت نروژ (برای نخستین بار از سال 2000) به حدود 2 میلیون بشکه در روز در سال 2014 در پی بهره‌برداری از میدان‌های جدید نفتی.
بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی قیمت تقریبی نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف طی دوره یک اوت الی ۱۵ اوت ۲۰۱۲ در حدود ۴۱/۱۰۸ دلار در هر بشکه بوده است، در حالی که میانگین وزنی قیمت تقریبی نفت خام سنگین ایران طی دوره مذکور در حدود ۳۲/۱۰۶ دلار در هر بشکه برآورد شده است.
همچنین طی دوره مذکور، متوسط قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 108 دلار و 80 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 107 دلار و 30 سنت گزارش شده است. طی دوره یک الی 15 اوت، هر بشکه نفت خام سبک ایران بطور متوسط در بازار آسیا 108 دلار و 17 سنت، شمال غربی اروپا 109 دلار و 69 سنت و در بازار مدیترانه 106 دلار و 35 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز بطور متوسط در بازار آسیا 106 دلار و 74 سنت، شمال غربی اروپا 108 دلار و 21 سنت و در بازار مدیترانه 105 دلار و 10 سنت به فروش رسیده است. طی دوره مذکور، پایین ترین قیمت مربوط به بازار مدیترانه و بالاترین قیمت نیز مربوط به بازار شمال غربی اروپا بوده است.
* کارشناس ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی www.iies.org