سرگیجه بازارها از عطسه آمریکایی

دنیای اقتصاد: کمیته بازار‌ آزاد فدرال رزرو چهارشنبه شب، نرخ‌های بهره را برای اولین بار در حدود ۱۰ سال گذشته بالا برد؛ امری که نشان‌دهنده رضایت اعضای این کمیته از وضعیت احیای بزرگ‌ترین اقتصاد جهان بود. اما تاکید جنت یلن، رئیس بانک مرکزی آمریکا بر کامل نبودن روند احیا و تدریجی بودن روند افزایش نرخ‌های بهره، در سخنرانی پس از انتشار بیانیه نشست دسامبر، بازارها را سردرگم کرد. بازارهای مالی و کالایی جهان، چهارشنبه شب و روزهای پنج‌شنبه و جمعه واکنش‌های گوناگونی درباره تغییر سیاست پولی فدرال رزرو داشتند.

حمیدرضا آریان‌پور: طلسم افزایش نرخ‌های بهره ایالات‌متحده پس از حدود یک دهه شکسته شد تا بازارهای جهانی در سه روز پایانی هفته گذشته، نوسان‌های شدیدی را تجربه کنند. جالب اینجا است که «احساس» بازارهای مختلف در روزهای گذشته یکسان نبوده است، گرچه پیش‌بینی می‌شود گذر زمان معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازارها را بیش از پیش به هم نزدیک کند. کمیته بازار آزاد فدرال رزرو چهارشنبه شب در پایان آخرین نشست خود در سال۲۰۱۵ نرخ‌های بهره را از محدوده صفر تا ۲۵/ ۰ درصد به محدوده۲۵/ ۰ تا ۵/ ۰ درصدافزایش داد تا سیاست پولی بانک مرکزی آمریکا پس از سال‌ها انقباضی شود. با این حال اشاره مقام‌های فدرال رزرو به تدریجی بودن ادامه این روند، داده‌ای بود که تاثیری متفاوت داشت.

در واقع در حالی که افزایش نرخ بهره آن چیزی بود که بازارها Hawkish می‌خوانند، تاکید مقام‌های فدرال رزرو بر تدریجی بودن روند افزایش نرخ‌های بهره، Dovish در نظر گرفته شد تا روند هفته‌های آینده به احساس بازارها از «هاوکیش» یا «داویش» بودن مواضع مهم‌ترین بانک مرکزی دنیا بستگی داشته باشد. «داو» سیاست‌گذاری است که حامی ابقای نرخ‌های بهره است با این تصور که تورم و پیامدهای منفی آن اثری کمینه بر جامعه خواهد داشت. داو همان پرنده «فاخته» است که پرنده‌ای آرام است. از آن سو «هاوک» سیاست‌گذاری است که حامی افزایش نرخ‌های بهره برای کنترل تورم است. هاوک نیز همان پرنده «شاهین» است.بازارهای جهانی که چهارشنبه شب بیشتر بر تدریجی بودن روند افزایش نرخ‌های بهره و تاکید فدرال رزرو بر ادامه دیده بانی داده‌ها در شرایط کامل نبودن احیای اقتصادی تمرکز داشتند، روز پنج‌شنبه کلیت تغییر سیاست پولی را مدنظر قرار دادند و روز جمعه را نیز به نوسان‌های فنی گذراندند.

سردرگمی دلار

دلار موثرترین روند روزهای گذشته را داشته است. شاخص دلار که روز سه‌شنبه روی عدد ۲۱/ ۹۸ واحد ایستاده بود، چهارشنبه به عدد ۸۷/ ۹۷ واحد رسید. دلار پس از اعلام بیانیه کمیته بازار آزاد فدرال رزرو با رشد روبه‌رو شد، اما پس از سخنرانی رئیس بانک مرکزی آمریکا رو به افت گذاشت. روندی که با توجه به داده‌های پیش گفته عجیب نبود. جنت یلن در سخنرانی خود گفت:‌ «احیای اقتصادی آشکارا راه درازی را طی کرده است،‌ گرچه هنوز تکمیل نشده است. کمیته بازار آزاد انتظار دارد فعالیت اقتصادی با تطبیق‌های تدریجی سیاست پولی، به رشد خود با سرعتی متعادل ادامه دهد و شاخص‌های بازار کار نیز همچنان تقویت شود.» این گفته‌ها دو نکته را همراه داشت؛ اول اینکه احیای اقتصاد آمریکا ادامه دارد و دوم اینکه این احیا هنوز کامل نیست. بخش دوم بازار چهارشنبه و بخش اول بازار پنج‌شنبه را تحت‌تاثیر قرار داد. شاخص دلار که روز چهارشنبه تضعیف شده بود، روز پنج‌شنبه به رقم ۲۷/ ۹۹ واحد رسید. با این همه باید توجه داشت که دلار ماه‌ها با توجه به پیش‌بینی افزایش نرخ‌های بهره در آمریکا تقویت شده بود تا این روزها جهشی قابل‌ملاحظه را تجربه نکند. گرچه می‌توان انتظار داشت که دلار در ماه‌های نخست سال جدید میلادی قوی بماند. دلار صبح جمعه همین نوسان‌ها را ادامه داد و کمی از اوج پنج‌شنبه پایین آمد.

به این ترتیب نوسان‌های دلار مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر قیمت‌های بازار کالاهای پایه هم شد. یکی از مورد توجه‌ترین کالاهای خام یعنی طلا روندی معکوس شاخص دلار داشته است. هر اونس فلز زرد که سه‌شنبه روی قیمت ۱۰۶۰ دلار ایستاده بود، چهارشنبه به قیمت ۱۰۷۲ دلار ایستاد تا این تصور به‌وجود بیاید که قیمت‌های «پیش‌خور» شده در ماه‌های گذشته، جای افت بیشتر را به فلز زرد نداده است. با این همه تاکید جنت یلن بر ادامه احیای بزرگ‌ترین اقتصاد جهان، خرید طلا به عنوان سرمایه امن را به‌شدت کاهش داد و اونس روز پنج‌شنبه با سقوطی قابل‌توجه به قیمت ۱۰۵۰ دلار رسید. اونس طلا روز جمعه را با نوسان پیرامون مرز ۱۰۵۵ دلار آغاز کرد و تا ساعت ۸شب به وقت تهران به قیمت ۱۰۶۵ دلار رسید. البته هم‌اکنون که شما این گزارش را می‌خوانید شاخص دلار و بهای اونس احتمالا ارقام دیگری را به ثبت رسانده‌اند.

تبعیت فلز زرد

اونس طلا صبح چهارشنبه تحت‌تاثیر تلاش «افزایشی»‌های بازار رو به رشد گذاشت و گرچه پس از انتشار بیانیه فدرال رزرو مقداری افت را تجربه کرد، اما در نهایت بازهم نوسان‌های افزایشی را تجربه کرد. چهارشنبه «پوشش کوتاه مدت» و «شناسایی سود» نیز قیمت‌های بازار طلا را بالا برد. دیگر خبر روز چهارشنبه، اعلام شاخص بهای مصرف کننده منطقه یورو در ماه نوامبر بود که رشد منفی ۱/ ۰ درصدی را در مقیاس ماه به ماه و رشد ۲/ ۰ درصدی را در مقیاس سال به سال نشان داد. این گزارش نیز باز نشان داد که تورم معکوس همچنان یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های اتحادیه اروپا مانده و بانک مرکزی اروپا احتمالا سیاست‌های تحریکی بیشتری را تصویب خواهد کرد. نرخ تورم هدف بانک مرکزی اروپا ۲ درصد است. چهارشنبه همچنین شاخص مرکب مدیران خرید منطقه یورو برای ماه دسامبر ۵۴ واحد اعلام شد. این رقم در ماه نوامبر ۲/ ۵۴ واحد اعلام شده بود و رقم مورد انتظار برای ماه دسامبر نیز همین عدد بود. با آنکه رقم مربوط به ماه دسامبر کمتر از انتظار بود، شاخص مدیران خرید بخش تولید ۱/ ۵۳ واحد اعلام شد، در حالی که رقم مورد انتظار ۸/ ۵۲ واحد بود.

اونس که روز چهارشنبه با رشد روبه‌رو شده بود، روز پنج‌شنبه تحت‌فشار رشد دلار و چشم‌انداز امیدبخش اقتصاد ایالات‌متحده رو به سقوط گذاشت. همزمان با اثرگذاری ارزش دلار، دیگر عامل خارجی مهم در بازار طلا یعنی بهای نفت خام هم فلز زرد را تحت‌تاثیر قرار داد. پنج‌شنبه بهای نفت خام باز هم افت کرد و نزدیک کمترین سطح در ۱۱ سال گذشته ماند. بازارهای ارز و کالا پنج‌شنبه در واقع به هضم داده‌های بیانیه چهارشنبه شب مشغول بودند. با آنکه افزایش نرخ بهره در پایان آخرین نشست کمیته بازار آزاد فدرال‌رزرو در سال ۲۰۱۵ بسیار قابل پیش‌بینی بود، بازارها چهارشنبه به این نتیجه رسیدند که صحبت‌های جنت یلن بر بسیار تدریجی بودن روند افزایش نرخ‌های بهره تاکید دارد،‌ اما پنج‌شنبه هضم کلیت سیاست پولی به ضرر طلا تمام شد.اونس که روز پنج‌شنبه شدیدترین سقوط خود در ۵ ماه گذشته را تجربه کرده بود، روز جمعه با جهش اصلاحی روبه‌رو شد، اما نزدیک رکوردهای معکوس ۶ ساله ماند. رشد روز جمعه اونس ناشی از عقب‌نشینی دلار و بازارهای سهام بود.

بیم و امید سهام

بازارهای سهام نیز از این سردرگمی مستثنی نبودند. بازارهای سهام در سال‌هایی که سیاست «تسهیل کمی» اجرا می‌شد،‌ از سیاست‌های پول آسان بهره‌ها بردند. چند بازار آمریکایی حتی بارها و بارها رکوردشکنی کردند. از همین رو بود که ابتدا پایان سیاست‌های تسهیل کمی و بعد جدی شدن بحث افزایش نرخ‌های بهره بازارهای سهام آمریکا و در نتیجه دیگر بازارهای سهام را نگران کرد. با وجود این، طولانی شدن روند تصمیم گیری درباره زمان مناسب برای افزایش نرخ‌های بهره، چنان ابهامی را ایجاد کرده بود که بازارهای سهام اکنون از مشخص شدن سیاست پولی جدید آمریکا راضی هستند.

بازارهای سهام پس از انتشار بیانیه فدرال رزرو رو به رشد گذاشتند، امری که علاوه بر پایان ابهام درباره سیاست پولی فدرال رزرو ناشی از خوش‌بینی درباره رهبری اقتصاد جهان توسط اقتصاد در حال احیای آمریکا بود. با این همه، بازارهای سهام آمریکا روز پنج‌شنبه شاهد عقب‌نشینی اصلاحی بودند. علاوه بر عقب‌نشینی فنی، تاکید جنت یلن بر کامل نبودن روند احیا نیز بازارها را درگیر کرد. به این ترتیب روند احساس بازارهای سهام، اندکی با دیگر بازارها متفاوت بود. البته بازارهای سهام روز جمعه با دلیل دیگری افت کردند. روز گذشته بازارهای سهام آسیا در پی تداوم کاهش قیمت نفت که به اعتماد سرمایه‌گذاران آسیب زده است، با دنبال کردن سقوط بازارهای آمریکایی به سطح پایین‌تری نزول کردند. به گزارش «ایسنا»، ارزش سهام شرکت‌های انرژی و معدنی امسال با کندی رشد اقتصاد جهانی که میزان تقاضا را با وجود عرضه بالاتر ضعیف کرده، سقوط کرده است. به گفته آنگوس نیکلسون، تحلیلگر بازار در موسسه «آی جی» ملبورن، احتمالا در بخش انرژی، موج ورشکستگی و بدهی بالای شرکت‌ها به راه خواهد افتاد و این امر نگرانی‌هایی را در بازار برانگیخته است.

سیاه روزی نفت

همزمان با نوسان‌های دیگر بازارهای جهانی، بهای نفت خام نیز در آخرین روزهای کاری هفته گذشته، تحت‌تاثیر تحولات اقتصادی آمریکا به افت سه هفته‌ گذشته خود ادامه داد. قوی ماندن دلار، در روزهای گذشته، قیمت‌های بازارهای کالا را تحت فشار نگه داشته است. در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه نفت و دیگر بازارهای کالایی افت شدیدی را تجربه کردند؛ چراکه از یک سو انقباضی شدن سیاست پولی بانک مرکزی آمریکا دلار را به رغم افت در برخی مقاطع، نیرومند نگاه داشت و از سوی دیگر روز پنج‌شنبه خبر تصویب رفع قانون ۴۰ ساله صادرات نفت آمریکا توسط مجلس سنای این کشور منتشر شد. در این بین اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز از افزایش غیرمنتظره حجم ذخیره نفت این کشور خبر داد که موجب افزایش نگرانی فعالان بازار طلای سیاه از میزان مازاد عرضه در بازار نفت شد. در این شرایط همه پیش‌بینی‌ها از آینده نفت بدبینانه است. برخی موسسات از احتمال افت بیشتر قیمت‌ها و رسیدن آن به حدود ۲۰ دلار خبر داده‌اند و این روند می‌تواند کل بازار کالا را تحت‌تاثیر قرار دهد؛ چراکه نفت، رهبر کالاهای حاضر در این بازار است.