گروه تحلیل، مهدیه شادرخ: بررسی روند شاخص‌های بازار کار ایران بیانگر این است که طی یک سال گذشته نرخ بیکاری از روندی صعودی برخوردار بوده و به ۹/ ۱۰ درصد (متوسط سالانه) در تابستان سال‌جاری رسیده است. آمارها نشان می‌دهند با وجود افزایش نرخ بیکاری، روند ایجاد شغل در اقتصاد ایران در چهار فصل اخیر «مثبت» بوده و افزایش بیکاری، نه به‌دلیل نزول اشتغال، بلکه عمدتا به‌دلیل افزایش «نرخ مشارکت» (نسبت جمعیت فعال به کل جمعیت) رخ داده است.

طی سال منتهی به تابستان ۱۳۹۴ در مجموع ۸۰۸ هزار شغل ایجاد شده و در نتیجه آن میزان اشتغال به بالاترین سطح تاریخی خود رسیده و رقم ۲۱ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر (متوسط سالانه) را ثبت کرده است که ۱۰۰ هزار نفر بیشتر از سقف پیشین اشتغال در تابستان ۱۳۹۲ بوده است. همچنین بررسی آمار اشتغال بخش‌های مختلف اقتصاد نشان می‌دهد که از مجموع ۸۰۸ هزار شغلی که طی یک سال اخیر ایجاد شده است، سهم بخش خدمات ۵۸۵ هزار شغل، سهم بخش صنعت، ۱۳۹ هزار شغل و سهم بخش کشاورزی تنها ۸۴ هزار شغل بوده است؛ بنابراین بخش خدمات بیشترین سهم را در افزایش اشتغال طی یک سال اخیر ایفا کرده و عملا بخش پیشرو در ایجاد اشتغال و احتمالا رشد اقتصادی بوده است.

نرخ بیکاری (متوسط سالانه) که از سال ۱۳۹۱ با روند نزولی مواجه بود و از ۸/ ۱۲ درصد در تابستان ۱۳۹۱ به ۳/ ۱۰ درصد در پاییز ۱۳۹۳ کاهش یافت، از زمستان سال گذشته با افزایش مواجه شد و در تابستان سال‌جاری به ۹/ ۱۰ درصد رسید. به‌طور طبیعی انتظار می‌رود افزایش نرخ بیکاری، بیانگر تضعیف اوضاع اشتغال در بازار نیروی کار باشد، اما آیا روندهای اشتغال این موضوع را تایید می‌کند؟

جمعیت شاغل نیروی کار (متوسط سالانه) از بهار سال ۱۳۹۱ از حدود ۲۰میلیون و۴۶۰ هزار نفر طی یک روند صعودی تا تابستان ۱۳۹۲ حدود یک میلیون نفر افزایش داشته و به ۲۱میلیون و ۶۰۰ هزار نفر رسید، اما از تابستان ۱۳۹۲ روند جمعیت شاغل نیروی کار نزولی شده و تا یک‌سال بعد یعنی تا تابستان سال ۱۳۹۳، به حدود ۲۰ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر کاهش یافت. اما از زمستان سال گذشته اشتغال مجددا در مسیر صعودی قرار گرفته و با ایجاد ۸۰۸ هزار شغل جدید، در تابستان سال‌جاری بالاترین رقم اشتغال در تاریخ اقتصاد کشور با ثبت رقم ۲۱ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر (متوسط سالانه) به دست آمد.

البته این رقم تنها ۱۰۰ هزار نفر بیش از سقف پیشین اشتغال در تابستان ۱۳۹۲ بوده است. بررسی روند میان نرخ بیکاری و میزان اشتغال نشان می‌دهد که اگر چه روند نزولی نرخ بیکاری تا تابستان ۱۳۹۲ با روند صعودی اشتغال تا حدودی همخوانی دارد، اما از پاییز ۱۳۹۲ روند نرخ بیکاری و اشتغال با یک واگرایی همراه شده است. در حالی که روند نزولی نرخ بیکاری از پاییز ۱۳۹۲ تا تابستان ۱۳۹۳ ادامه یافته است، اما اشتغال در همین دوره از روند نزولی برخوردار بوده است. در مقابل در حالی که از پاییز سال گذشته اشتغال در مسیر صعودی قرار گرفته، نرخ بیکاری با افزایش مواجه شده است. سوال این است که عامل این واگرایی میان نرخ بیکاری و اشتغال چه بوده است؟ نرخ بیکاری متاثر از دو عامل جمعیت شاغل و نرخ مشارکت است، به نحوی که افزایش جمعیت شاغل اثر کاهنده بر نرخ بیکاری و افزایش نرخ مشارکت اثر افزاینده بر نرخ بیکاری دارد. از پاییز ۱۳۹۲ تا تابستان ۱۳۹۳ نرخ مشارکت نیروی کار سیر نزولی قابل‌توجهی را تجربه کرده و از ۲/ ۳۸ درصد به ۶/ ۳۶ درصد کاهش یافته است. این کاهش نرخ مشارکت آنقدر شدید بوده که با وجود کاهش میزان اشتغال، نرخ بیکاری با سیر نزولی مواجه بوده است.

در مقابل طی چهار فصل گذشته نرخ مشارکت نیروی کار روند صعودی قوی طی کرده و از ۶/ ۳۶ درصد به ۹/ ۳۷ درصد افزایش یافته است. این افزایش نرخ مشارکت آنقدر شدید بوده است که با وجود افزایش میزان اشتغال، نرخ بیکاری با افزایش مواجه شده است؛ بنابراین تحولات نرخ مشارکت در دو سال اخیر مهم‌ترین عامل در تغییرات نرخ بیکاری بوده و موجب واگرایی میان نرخ بیکاری و میزان اشتغال شده است.اشتغال طی سه سال اخیر یک سیکل کامل را از سرگذرانده و پس از دوره رونق در سال ۱۳۹۲، یک دوره رکودی در سال ۱۳۹۳ را تجربه کرده و در نیمه اول سال ۱۳۹۴ مجددا وارد یک دوره رونق شده است. نکته جالب هم‌حرکتی بالای اشتغال در بخش‌های مختلف اقتصاد بوده است. نرخ رشد اشتغال طی یک روند صعودی از منفی ۳/ ۳ درصد در تابستان سال ۱۳۹۳ به ۹/ ۳ درصد در تابستان سال‌جاری رسیده است. در همین دوره نرخ رشد اشتغال در بخش خدمات از منفی ۲ درصد به ۹/ ۵ درصد رسیده است. همچنین در همین دوره نرخ رشد اشتغال در بخش صنعت از منفی ۸/ ۳ درصد به ۲ درصد و نرخ رشد اشتغال در بخش کشاورزی از منفی ۶/ ۵ درصد به ۲/ ۲ درصد رسیده است. بررسی آمار اشتغال نشان می‌دهد که از مجموع ۸۰۸ هزار شغلی که طی یک سال اخیر ایجاد شده است، سهم بخش خدمات ۵۸۵ هزار شغل، سهم بخش صنعت، ۱۳۹ هزار شغل و سهم بخش کشاورزی تنها ۸۴ هزار شغل بوده است؛ بنابراین بخش خدمات بیشترین سهم را در افزایش اشتغال طی یک سال اخیر ایفا کرده و عملا بخش پیشرو در ایجاد اشتغال و احتمالا رشد اقتصادی بوده است.

معادله جدید در بازارکار

معادله جدید در بازارکار