گروه بنگاه‌ها: مدیرعامل بانک شهر در خصوص علت شکل‌گیری نظام بانکداری اسلامی از گذشته تاکنون گفت: عدم استقبال مسلمانان از شیوه‌های بانکداری در کشورهای غربی، آغازگر فلسفه بانکداری اسلامی شد که در نتیجه آن درباره تحقیقات جامعی به عمل آمد. با این رویکرد نیز در ابتدا دو موضوع اصلی مطرح شد، نخست اینکه در اساس و به‌طور پایه‌ای‌، بانکداری چگونه اسلامی و بدون ربا می‌شود و دوم اینکه چه کنیم تا در صورت عدم تغییر وضع موجود، نوعی بانکداری رواج یابد که لااقل شبهه ربوی نداشته باشد.

حسین محمد پورزرندی با بیان اینکه از سوی صاحبنظران و بر حسب شرایط حاکم، شیوه‌ بانکداری بدون ربا مطرح شد، ادامه داد: این نوع نظام بانکداری، ریشه در ایدئولوژی و ارزش‌های اقتصاد اسلامی دارد و تحقق آن مستلزم استقرار عدالت اقتصادی و اجتماعی و نیز توزیع عادلانه درآمد و ثروت در جامعه است؛ بنابراین منظور از بانکداری اسلامی، نوعی سیستم بانکداری است که مبتنی‌بر قوانین اسلامی و نظریات اقتصاددانان و کارشناسان علوم بانکی و علمای اسلام است.

به گفته پورزرندی اگر مولفه‌های اصلی بانکداری اسلامی را حذف ربا از تمامی عملیات بانکی و انطباق عملیات بانکی با موازین شرعی بدانیم، اساس بانکداری اسلامی، تسهیم سود، مشخص بودن مسیر مصرف منابع و نظارت بر عملیات بانکی خواهند بود.

وی درخصوص تمایز این دو شیوه بانکداری یادآور شد: در بانکداری سنتی (ربوی) بین بانک و مشتری و گیرنده تسهیلات یک رابطه مستقیم وجود دارد و به‌واسطه وجود همین رابطه مستقیم، رابطه دائن و مدیون به‌وجود می‌آید، اما در بانکداری اسلامی وجوه سپرده‌گذاران طبق موازین شرعی و حقوقی و در قالب عقود معین سرمایه‌گذاری می‌شود. در مبحث بانکداری اسلامی موضوع سود و حداقل سود مورد انتظار، مطرح می‌شود که با ربا(بهره)، به معنی دریافت هر مبلغ اضافه روی دین مشروط بر اینکه قبلا شرط شده باشد، تفاوت‌هایی اساسی دارد، از جمله اینکه: سود با توافق طرفین تعیین و به نسبت‌های مورد توافق پرداخت می‌شود، ولی ربا از طرف وام‌دهنده‌(دائن) تعیین و به هر نرخ یا نرخ‌های ثابت از قبل تعیین شده، پرداخت می‌شود.

در همین حال سود قبل از تحقق حالت التزام دارد و پس از تحقق حالت الزام، ولی ربا بر ذمه وام‌گیرنده (مدیون) بوده و پرداخت آن در هر حالتی الزامی است.

وی افزود: در این خصوص، سود مستند و مجوز شرعی دارد و از لحاظ حقوقی و اقتصادی قابل توجیه است، ولی ربا مستند و مجوز شرعی ندارد و از لحاظ حقوقی و اقتصادی قابل‌توجیه نیست. از طرفی بانکداری اسلامی برخلاف دیدگاه سایر شیوه‌های بانکداری که هرگز ارتباط بین بانکداری و اصول اخلاقی را نپذیرفته‌اند، پایبند به اصول اخلاقی است. توجه به اوضاع مشتریان و نحوه رفتار با مشتری از ویژگی‌های این نظام است.

او مسوولیت نهادهای مالی مانند بانک‌ها در این نظام را اینگونه تعریف کرد: به نظر می‌رسد که برای تکمیل تعریف بانک اسلامی لازم است، شرط دیگری به شرط عدم‌معامله با بهره (ربا) اضافه کنم و آن التزام به اصول شریعت اسلامی در تمام فعالیت‌ها و معاملات (و به‌دنبال آن عدم به‌کارگیری منابع مالی در فعالیت‌های غیرمشروع) و التزام به مقاصد شریعت در تامین منابع و مصالح جامعه اسلامی است؛ بنابراین بانک اسلامی منابع مالی خود را به بهترین فعالیت‌های ممکن تخصیص داده و بر مبنای ارزش‌های اخلاقی و اصول شرعی برای تامین منافع فردی‌ (در ضمن مصالح اجتماعی) به مشتریان خود مشاوره می‌دهد.

پورزرندی افزود: ناگفته پیدا است که این تعریف از بانک اسلامی (که در آن عدم کاربرد بهره، شرط ضروری و عمل به شریعت، شرط کافی است) مسوولیت سنگینی روی دوش این موسسات قرار می‌دهد، خصوصا در شرایط امروزی کشورهای اسلامی که در تمام زمینه‌های تولیدی و تامین مالی لازم است منابع خود را به‌طور کامل و با بیشترین کارآیی به کار گیرند، تا بتوانند در فرآیند توسعه و زدودن فقر به موفقیت دست یابند؛ بنابراین اهداف نظام بانکی در چارچوب چنین قانونی شامل استقرار نظام پولی و اعتباری بر مبنای حق و عدل (با ضوابط اسلامی) به‌منظور تنظیم گردش صحیح پول و اعتبار در جهت سلامت و رشد اقتصادی کشور، فعالیت در جهت تحقق هدف‌ها و سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصادی دولت با ابزارهای پولی و اعتباری، ایجاد تسهیلات لازم برای گسترش تعاون عمومی و قرض‌الحسنه از طریق جذب و جلب وجوه آزاد، اندوخته‌ها، پس‌اندازها، سپرده‌ها و بسیج و تجهیز آنها برای تامین شرایط و امکانات کار و سرمایه‌گذاری، حفظ ارزش پول و ایجاد تعادل در موازنه پرداخت‌ها و تسهیل مبادلات بازرگانی، تسهیل در امور پرداخت‌ها و دریافت‌ها و مبادلات و معاملات و سایر خدمات که به موجب قانون بر عهده بانک گذاشته می‌شود.

به گفته او رویکرد اصلی بانک شهربه مدیریت پول خُرد در کشور معطوف است‌، چراکه با مدیریت سرمایه‌های اندکی که در اختیار شهروندان است بانک شهر تلاش می‌کند از طریق سرویس‌های سیستم جامع City pay، روند معاملات و ردو بدل شدن پول‌های خُرد را تسهیل و بهینه‌سازی کرده و به رسالت اصلی خود که تعلق خاطر به تمامی شهروندان است، جامه عمل پوشاند.