فرامرز خجیر ۱، محمود سبزی۲ اکنون که به همت دولت تدبیر و امید تغییرات کلی در صنعت بیمه رخ داده است، امید این می‌رود تا تغییراتی را در برخی از مراکز قدرت و تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز صورت دهند. سال‌ها است که کمیسیون تخصصی شورای عالی بیمه با ساختار و وظایف ذیل در صنعت بیمه در حال فعالیت است، اما آنچه از محتوای آیین‌نامه‌ها و تصمیمات شورای عالی بیرون می‌آید، گاه به نظر می‌رسد دارای هیچ نوع دفاع صنفی از بیمه‌گران یا بیمه‌گذاران نیست. در سیصد و چهل و هشتمین جلسه شورای عالی بیمه که مورخ ۳۰/۸/۱۳۹۰ در بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران تشکیل شد، نظام‌نامه شورای عالی بیمه موضوع آیین‌نامه شماره ۶۶، مصوب جلسه مورخ ۱۷/۱/۱۳۹۰ شورای عالی بیمه و سایر بخش‌های آن از جمله کمیسیون تخصصی شورای عالی بیمه را به شرح زیر اصلاح و به تصویب رساند: - ترکیب اعضای کمیسیون تخصصی شورای عالی بیمه: ۱. معاون طرح و توسعه بیمه مرکزی به عنوان رییس کمیسیون ۲. عضو حقوقی شورای عالی بیمه ۳. عضو بیمه‌ای شورای عالی بیمه ۴. عضو شورای عالی بیمه معرفی شده از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی یا نماینده رسمی و ثابت وی ۵. عضو شورای عالی بیمه معرفی شده از سوی وزارت بازرگانی یا نماینده رسمی و ثابت وی ۶. عضو شورای عالی بیمه معرفی شده از سوی وزارت کار و امور اجتماعی یا نماینده رسمی و ثابت وی ۷. عضو شورای عالی بیمه معرفی شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی یا نماینده رسمی و ثابت وی ۸. مدیر عامل شرکت سهامی بیمه ایران یا نماینده رسمی و ثابت وی ۹. عضو شورای عالی بیمه منتخب سندیکای بیمه‌گران ایران یا نماینده رسمی و ثابت وی ۱۰. عضو شورای عالی بیمه منتخب رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران یا نماینده رسمی و ثابت وی ۱۱. دبیر کل سندیکای بیمه‌گران ایران - فرآیند طرح و بررسی موضوعات در کمیسیون تخصصی شورای عالی بیمه: ۱. وظیفه کمیسیون تخصصی شورا، بررسی کارشناسی دستور جلسات شورای عالی بیمه قبل از طرح آنها در شورا و ارائه نظرات مشورتی به شورا در این زمینه خواهد بود. ۲. موضوعات پیشنهاد شده توسط هر یک از اعضای شورای عالی بیمه در دستور جلسات کمیسیون قرار می‌گیرد. ۳. دبیر کمیسیون موظف است در مورد موضوعات دستور جلسه کمیسیون حسب مورد نظرات ذی‌نفعان و صاحب‌نظران ذی‌ربط را به صورت کتبی اخذ کند. ۴. دبیرخانه شورای عالی بیمه با توجه به اولویت دستور جلسات شورا، دستور جلسات کمیسیون را تنظیم و به رییس کمیسیون اعلام می‌کند. ۵. رییس کمیسیون دعوتنامه کمیسیون تخصصی را حداقل سه روز قبل از تشکیل جلسه به همراه مستندات لازم برای اعضای کمیسیون ارسال می‌کند. ۶. جلسات کمیسیون با حضور اکثریت نسبی اعضا رسمیت می‌یابد. ۷. تصمیمات کمیسیون بر مبنای نظر اکثریت نسبی اعضا رسمیت می‌یابد. ۸. خلاصه مذاکرات و تصمیمات متخذه در کمیسیون توسط دبیر کمیسیون تدوین و به منظور طرح در شورای عالی بیمه، توسط رییس کمیسیون به رییس شورای عالی بیمه ارائه می‌شود. اساسا تصمیمات فنی و تخصصی در هر صنعتی در کمیسیون‌های تخصصی آن رخ می‌دهد. آنچه در قالب مصوبات شورای عالی بیمه تایید و اعلام می‌گردد، تا حدودی از کانال کمیسیون تخصصی شورای عالی بیمه می‌گذرند. بنابراین اگر در مواقعی این مصوبات نیازها و خواسته‌های اصلی بیمه‌گران و بیمه‌گذاران را برآورده نمی‌سازد شاید در انتخاب افراد و اعضای آن و میزان دانش بیمه‌ای برای دفاع صنفی از خواسته‌های طرفین یک قرارداد بیمه‌ای عنوان کرد. با نگاهی به ترکیب فعلی این کمیسیون، مشاهده می‌شود که جای خالی نمایندگان دو طرف یک قرارداد بیمه ای بسیار مشهود است. به‌طور کلی در هر قرارداد بیمه‌ای، دو طرف بیمه‌گذار (حقیقی و حقوقی) و بیمه‌گر (شرکت بیمه، شعبه، نماینده، کارگزار یا بازاریاب) وجود دارند که در بین اعضای فعلی کمیسیون تخصصی شورای عالی بیمه به‌صورت مستقیم هیچ یک دارای نماینده ویژه‌ای نمی‌باشند. در حالی که حضور برخی از اعضای این کمیسیون به‌عنوان مثال نماینده وزارت جهاد کشاورزی چندان توجیه قابل قبولی ندارد. سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به‌عنوان نهاد اصلی مدافع حقوق دو طرف قرارداد بیمه در این کمیسیون حضور ندارد. همچنین در این ترکیب ۱۱ نفره یا نمایندگان آنها، در خوشبینانه‌ترین حالت دو عضو آن، مدافع بیمه‌گر یا شبکه فروش است: دبیر سندیکای بیمه‌گران ایران و عضو شورای عالی بیمه منتخب سندیکای بیمه‌گران ایران یا نماینده رسمی و ثابت وی که اگر در انتخاب آنها مراجع دولتی نقشی نداشته باشند، عملا این دو عضو اثرگذاری اندکی خواهند داشت. این در حالی است که می‌توان نمایندگانی از انجمن صنفی نمایندگان بیمه‌ای شرکت‌ها بیمه، نماینده سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و نماینده شرکت‌های بیمه خصوصی کشور را در این کمیسیون وارد ساخت. نکته مهم دیگر این است که بر اساس آمارهای رسمی بیمه مرکزی در حدود ۸۱ درصد از کل فروش بیمه در ایران از سوی شبکه غیر مستقیم به فروش می‌رسد (سالنامه آماری ۱۳۹۰) که هیچ نماینده‌ای در این کمیسیون برای دفاع از حقوق صنفی آنها دیده نمی‌شود. درباره سایر اعضا با نگاهی کوتاه به ترکیب مشاهده می‌شود که عمدتا از سوی وزارتخانه‌ها و نهادهای سیاسی و دولتی معرفی می‌شوند و نمایندگان بیمه مرکزی و بیمه ایران نیز چون ساختار دولتی داشته و عمدتا از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی منصوب و تایید می‌شوند، بنابراین مدافع اجرای سیاست‌های بالا دستی هستند. با توجه به تغییر رویکرد صنعت بیمه به سوی خصوصی‌سازی و دارا بودن سهم بالای ۵۰درصدی برای بیمه‌گران خصوصی به نظر می‌رسد لازم باشد تا از ترکیب دولتی و نمایندگان دولتی کاسته و به نمایندگان بخش خصوصی افزوده شود. اعضای معرفی شده از سوی بیمه ایران یا بیمه مرکزی نیز عمدتا از طرف نهادهای با تفکرات دولتی حمایت می‌شوند. بنابراین به عنایت به تغییر رویکرد صنعت بیمه و اجرایی شدن اصل ۴۴ و برنامه تحول بیمه که همگی به سمت افزایش سهم بخش خصوصی و کسب‌و‌کار بخش غیردولتی بوده‌اند، با وجود اعضای فعلی کمیسیون تخصصی شورای عالی بیمه نمی‌توان شاهد دفاع صنفی چندانی از بیمه‌گران و بیمه‌گذاران شد. نمونه این امر را می‌توان در تصویب آیین‌نامه ۸۱ دید که به خاطر روح حاکم بر مدیران ارشد بیمه مرکزی مسوولان بیمه‌ای سابق نیز متاثر از آنها در دو بازه زمانی ۴ ساله دو مصوبه تعرفه‌زدایی و ایجاد دوباره نظام تعرفه‌ای را مجددا تایید و تصویب کرده‌اند. در پایان پیشنهاد می‌شود به منظور تحقق هرچه بهتر برنامه‌های تحول صنعت بیمه و اصل ۴۴ نسبت به اضافه کردن نمایندگانی از بخش‌های مغفول با رویکرد توجه به نیازهای این بخش‌ها صورت گیرد تا شاهد خروج مصوبات کاربردی‌تر از سوی شورای عالی بیمه و مقبولیت این مصوبات از طرف شرکت‌های بیمه‌ای شود. ۱. کارشناس ارشد مدیریت دولتی و بیمه، عضو هیات مدیره و معاونت بیمه‌های اموال شرکت بیمه آسیا fkhojir@gmail.com ۲. کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی و بیمه، مشاور معاونت بیمه‌های اموال شرکت بیمه آسیاsabzimahmoud@gmail.com