طرح مظاهری چیست؟
رییس جدید بانک مرکزی اعلام کرد، طرح جدیدی را در دست بررسی دارد که براساس آن ۱) نرخ تورم جانشین نرخ سود خواهد شد و ۲) رابطه شراکت بین تسهیلات گیرنده و بانک به رابطه قرض‌گیرنده و قرض‌دهنده تبدیل خواهد شد. طهماسب مظاهری در یک برنامه تلویزیونی از طرحی سخن گفته که از چند سال پیش مطرح است و از حد یک پیشنهاد نیز فراتر رفته و براساس آن رابطه بانک با مشتری رابطه قرض‌دهنده و قرض‌گیرنده است نه شریک.
وی با اعلام اینکه تاکنون حداقل سه جلسه اساسی و تعیین‌کننده در خصوص این طرح برگزار شد، افزود: در این جلسات که با حضور رییس قوه قضاییه، رییس‌جمهوری، معاون اول رییس‌جمهور، وزیر اقتصاد و رییس‌کل بانک مرکزی برگزار شد چارچوب کلی طرح مشخص و محورهای اساسی آن تعیین گردید.
به گفته وی محور اول این طرح این است که رابطه بانک با مشتری دیگر رابطه دو شریک نیست که در سود و زیان شریک باشند، بلکه رابطه قرض‌دهنده و قرض‌گیرنده است.
مظاهری محور دوم این طرح را حذف سود و پرداخت کارمزد به بانک توسط مشتری در ازای دریافت خدمات بانکی اعلام کرد و افزود: بر این اساس بانک به ازای خدماتی که به مشتری ارائه می‌کنند بین یک تا سه درصد کارمزد دریافت می‌کنند.
رییس‌کل بانک مرکزی محور بعدی و یکی از مهم‌ترین محورهای این طرح را جایگزینی محاسبه تورم به جای سود در تسهیلات بانکی عنوان کرد و گفت: براساس این طرح قرض‌دهنده باید مثل یا قیمت قرض را پس بدهد و در این صورت اگر تورمی در کشور وجود داشته باشد قرض‌گیرنده باید اصل پول را با محاسبه تورم به قرض‌دهنده برگرداند.
مظاهری با تاکید بر اینکه ارزش مصرفی پول تنها در ارزش مبادله‌ای آن خلاصه می‌شود افزود: در این طرح قرض‌گیرنده کاهش ارزش پول را که به واسطه تورم ایجاد شده است جبران می‌کند و اسم آن دیگر سود بانکی نیست چراکه در سود دو طرف شریک هستند.
وی با تاکید بر اینکه در این طرح سپرده‌گذاران به دو دسته تقسیم می‌شوند، اضافه کرد: دسته اول سپرده‌گذارانی هستند که از تورم موجود صرفنظر می‌کنند و در این بخش قرض دهنده به همان میزان که قرض می‌دهد پس می‌گیرد و در واقع کاهش ارزش پول را به صورت تبرعی به قرض گیرنده هبه می‌کند.
مظاهری کارکرد بانک‌های قرض‌الحسنه را که قرار است فعالیت آنها در آینده آغاز شود در این دسته ارزیابی کرده است.
رییس کل بانک مرکزی دسته دوم را سپرده‌گذارانی دانست که قرض بدون ربا می‌دهند و در واقع کاهش ارزش پول را از قرض گیرنده می‌گیرند.
وی دسته دوم را نیز به نوعی سپرده‌گذاران قرض‌الحسنه قلمداد کرد و گفت: کسی که ۱۰۰ تومان پول قرض می‌دهد و در شرایط تورم ۱۵درصدی ۱۱۵ تومان پس می‌گیرد در واقع در چارچوب قرض‌الحسنه عمل کرده است چرا که ارزش پولی را که پرداخت کرده است پس می‌گیرد و نه بیشتر.
مظاهری افزود: در این طرح بانک‌ها در عین حال که خود یک بنگاه اقتصادی هستند از حیطه بنگاهداری خارج می‌شوند و تنها به ارائه خدمات بانکی می‌پردازند. سیدعباس موسویان می‌گوید: این طرح در دو فرض قابل طرح است. یکی در شرایط تورم صفر و دیگری در شرایط تورم مثبت. در شرایطی که اقتصاد ایران رد ۱۰ سال گذشته تورمی معادل ۱۴درصد داشته و برای سال‌های آینده نیز بعید به نظر می‌رسد این رقم تغییر کند اجرای این طرح از دو جنبه با مشکل مواجه است.
اول این که از لحاظ فقهی طبق فتوای فقهایی مانند امام خمینی مقام معظم رهبری و آقایان سیستانی، فاضل لنکرانی، تبریزی و... پرداخت بهره به اسم کاهش جبران ارزش پول تا قبل از سر رسید ربا محسوب می‌شود. اما بعد از سررسید اگر بدهکار پول را نپرداخت و ضرر و زیانی متوجه مالک پول شد، مالک می‌تواند درخواست جبران خسارت کند.
از آنجا که اکثر مردم کشورمان در مسائل شرعی به این آقایان رجوع می‌کنند، این طرح از نظر شرعی با مشکل مواجه می‌شود. پس از نظر شرعی از متقاضیان تسهیلات در دوران قرض نمی‌توان مبلغی به اندازه نرخ تورم برای جبران کاهش ارزی پول دریافت کرد.
البته همه فقها تنها دریافت وجهی به عنوان کارمزد ارائه خدمات بانکی را جایز دانسته‌اند.
به گزارش سایت الف عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: از نظر اقتصادی نیز این طرح با مشکل مواجه است. سپرده‌گذاران در بانک به چند گروه تقسیم می‌شود: عده‌ای که به دنبال حساب جاری هستند و سود نمی‌خواهند، عده‌ای نیز به دنبال پس‌انداز قرض‌الحسنه بوده و رقم اسمی پولشان را طلب می‌کنند. این گروه نیز سود نمی‌خواهند و دنبال اجر معنوی هستند.
اما گروه سوم سپرده‌گذارانی هستند که به امید کسب سود در بانک سرمایه‌گذاری می‌کنند. این عده به دنبال سود واقعی هستند و فقط به دنبال حفظ ارزش واقعی پول خود نیستند حداقل ۳ تا ۴درصد سود واقعی می‌خواهند. طرح آقای مظاهری این بخش را نادیده می‌گیرد و فقط پاسخگوی عده‌ای سپرده‌گذاران است که به دنبال حفظ ارزش واقعی پول خود هستند.
البته ایشان در طرح خود این دسته را به شرکت‌های سرمایه‌گذاری ارجاع می‌دهد، اما باید گفت افراد دو گونه‌اند: ریسک‌پذیر و ریسک‌گریز. آنها که روحیه ریسک‌‌پذیری دارند به دنبال شرکت سرمایه‌گذاری و بورس و غیره می‌روند اما آنها که ریسک گریزند و سود کمی توقع دارند به سراغ بانک می‌آیند.
طرح ایشان پاسخگوی نیاز این عده نیست. نکته بعد اینکه این طرح نسبت به سپرده‌گذارانی که پول کمی دارند یا مدت کمی سرمایه‌گذاری می‌کنند کارآمد نیست، چرا که این دسته نمی‌توانند به راحتی وارد شرکت‌های سرمایه‌گذاری شوند. موسویان با اشاره به تورم ۴/۱۵درصدی منتهی به مرداد گفت: اگر بانک‌ها نرخی بین ۳ تا ۴درصد نیز کارمزد بگیرند از متقاضیان تسهیلات باید رقمی حدود ۱۹درصد طلب سود تسهیلات کنند که حداقل ۷درصد از نرخ ارائه تسهیلات کنونی بیشتر است.
ارسال نظر