نگرش بانکداری در ایران بر اصول سرمایه‌داری است

لیلا اکبرپور

همایش بازنگری در قوانین نظام بانکی کشور حول محور دستور ۷ ماده‌ای ریاست جمهوری توسط شورای هماهنگی انجمن‌های اسلامی بانک‌های کشور دوشنبه گذشته در برج سپهر بانک صادرات ایران برگزار شد. دکتر خطیبی دبیر همایش بر هماهنگی سیستم بانکی در اجرای بانکداری بدون ربا و اعتلای اقتصاد ایران تاکید کرد. کاظم نجفی علمی استاد دانشگاه نیز در این همایش از حضور کمرنگ سیستم بانکی در روستاها که ۲۵درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده‌اند گلایه کرد. حسن سبحانی عضو کمیسیون برنامه و بودجه تشکیل کار گروه تحول رفتاری نظام بانکی را بزرگ‌ترین دلیل وجود مشکل در اجرای بانکداری اعلام کرد. محمد جواد ایروانی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و دفتر مقام معظم رهبری نیز گفت: بانکداری متعارف بر مبنای اندیشه سرمایه سالاری شکل گرفته است.

همچنین مصباحی مقدم عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در این همایش تاکید کرد: بعد از گذشت ۲۴ سال از تصویب قانون بانکداری بدون ربا اجرای آن هنوز با مشکلاتی روبه‌رو است.

***

کاظم نجفی علمی استاد دانشگاه در همایش بازنگری در قوانین نظام بانکی با اشاره به این که گرایش فعالیت‌های بانکی به سوی اسلامی‌تر شدن مساله حساسی است گفت: بانکی‌ها باید تلاش کنند شباهت‌های عملیات بانکی به عملیات ربوی را حذف کرده و سرمایه‌گذاری را به بخش خصوصی واگذار کنند.او افزود: سیستم بانکی باید برای رفع مشکلات حضور در روستا و بخش‌هایی که ۲۵درصد جمعیت کشور در آن زندگی می‌کنند تلاش کنند چرا که روستاها مراکز تولیدات نیز هستند.

نجفی علمی در خصوص افزایش رشد نقدینگی در کشور خاطر نشان کرد: افزایش نقدینگی مشروط بر راهگشایی تولید بد نیست و نقش بانک مرکزی به عنوان اتاق فکر بانک‌ها در جهت هدایت اعتبارات به سمت تولید حیاتی است. او ادامه داد: بانک مرکزی با ابزارهایی که دارد می‌تواند تورم را مهار کند و متصدی تعیین قیمت‌ها باشد اما از این ابزارها به خوبی استفاده نمی‌کند. وی با اشاره به اینکه منابع قرض‌الحسنه نباید تنها صرف رفع نیازهای ضروری باشد گفت: منابع قرض‌الحسنه در سیستم بانکی باید صرف نیازهای ضروری، کمک به رکود تولید و کار گروه‌ها و مساله مهم که مورد غفلت قرار گرفته افزایش پرداخت تسهیلات شود.

نجفی‌علمی یادآور شد: هرچه مدت رسوب منابع قرض‌الحسنه در بانک بیشتر باشد به ضرر سیستم بانکی و هرچه پول سپرده زودتر تبدیل به وام گردد به نفع سیستم خواهد بود.

به گفته او بانک‌ها باید از این نقل و انتقال سود منطقی خود را به دست آوردند. او با بیان اینکه کالای مورد عرضه بانک‌ها پول است و بانک‌ها در تولید آن نقش کمتری دارند افزود: قدرتمند کردن پول که منجر به اعتبار حکومت می‌گردد باید توسط بانک مرکزی و دولت صورت گیرد.

نجفی علمی ادامه داد: نظام بانکی ایران می‌تواند با ارائه خدمات درست و اجرای بانکداری اسلامی منابع عظیم مسلمانان در منطقه را جذب نماید و تنها متکی بر درآمدهای نفتی که در نهایت تبدیل به تورم می‌شود، نباشد.

او خاطرنشان کرد: بانک‌ها باید با تنوع خدمات و تسریع در امر سرویس‌دهی به مشتریان دست از مسابقه قیمت‌ها بردارند و بر سر افزایش نرخ سود سپرده از یکدیگر سبقت نگیرند.

دکترسبحانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: تغییرات باید در جهتی رخ دهد که شرایط بهتر شود و دولت در این ۲ سال از طریق اتخاذ سیاست‌ها و اعمال اقداماتی با مسائل بانکی کشور به شدت درگیر شد.

او افزودک تشکیل کار گروه اصلاح نظام رفتاری بانک‌ها خود نشان‌دهنده وجود مشکل در بانکداری بدون ربا است و پذیرش این موضوع اولین گام رو به جلویی است.

سبحانی ادامه داد: اولین تهدید موجود درخصوص تحول در نظام بانکی به نیت حذف ربا از سیستم بانکی دارای ادبیات گسترده‌ای می‌باشد که این ادبیات مربوط به نظام سرمایه‌داری است که اتفاقا در جوهر اقتصاد ایران حضور فعالی دارد.

او گفت: روزنامه‌ها عمدتا ادبیات سرمایه‌گذاری را ترویج می‌کنند و حمایت مسوولان از این ادبیات همگان را به یاد بانکداری در دنیای سرمایه‌داری می‌اندازد.

سبحانی تاکید کرد: با نگاه سرمایه‌داری قانون بانکداری بدون ربا قابل اجرا نیست که مشکلات این سیستم از سال ۶۳ تاکنون دلیلی بر این مدعا است.

این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس از نهادها، موسسات مالی و بانک‌ها که در بدنه اقتصاد حضور دارند به عنوان حجاب تغییرات نام برد و ادامه داد: چرا که سیستم بانکی موجود را خود گردانندگان آن به اینجا رسانده‌اند و توقع تغییر و تحول از این گروه کاری بی‌مورد است.

سبحانی با بیان اینکه قیمت پول همان است که قیمت سرمایه است و هر دو نرخ بهره دارند خاطرنشان کرد: در بحث کاهش نرخ سود بانکی کدام سرمایه‌گذار که عقل اقتصادی دارد از کاهش سود حمایت کرد؟ سرمایه‌گذاران همواره طرفدار افزایش سود هستند.

او تاکید کرد: نرخ سود باید متغیر باشد و مشخص کردن سود در ابتدای کار بهره نام دارد که در بانکداری بدون ربا حرام است.

محمدجواد ایروانی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و دفتر مقام معظم رهبری بر جایگزینی مشارکت به جای نرخ بهره تاکید کرد و گفت: بانکداری سنتی بر مبنای اندیشه سرمایه‌سالاری شکل گرفته است و بانکداری اسلامی بر سود جمعی تاکید دارد.

ایروانی با بیان اینکه قوانین بانکی باید به صورت یکپارچه تدوین و اجرا شود، افزود: هرگونه تغییر و تحول باید تغییر در قانون مادر باشد و محور توجه به سیاست‌گذار پولی بانک مرکزی است که باید از استقلال کافی برخوردار باشد.

ایروانی خاطرنشان کرد: اختیارات مدیران نیز باید افزایش یابد، هیچ‌گاه یک مدیر با دست و پای بسته توان شنا کردن در دریای پرتلاطم اقتصاد را ندارد، به همین خاطر مدیران دولتی در سیستم خصوصی توفیق پیدا می‌کنند.

او با بیان اینکه نرخ بهره در ژاپن یک تا ۵/۱درصد و سود سپرده‌های بانکی صفر یا ۲۵/۰درصد است، گفت: یک بانکدار ژاپنی در خصوص مابه‌التفاوت نرخ بهره و سود بانکی معتقد است، ژاپن به منافع ملی نگاه می‌کند و رابطه‌ای بین این دو نرخ نیست.

ایروانی یادآور شد: در سال‌های گذشته نرخ تورم به ۶/۴۹درصد رسید. اگر قرار بود نرخ سود بانکی متناسب با نرخ تورم باشد، بانک‌ها باید چند درصد سود به پول‌های مردم پرداخت می‌کردند. او بر نقش حیاتی بانک‌ها تاکید کرد و گفت: فراموش نکنید پروژه‌های ملی مانند پتروشیمی اراک با وام بانک ملی زنده شد و نباید از کار ارزشمند بانک‌ها طی سال‌های گذشته غافل بود.

مصباحی‌مقدم، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز گفت:‌ از آغاز سال ۶۳ قانون بانکداری بدون ربا به اجرا گذاشته شد، به فرض اینکه بعد از ۵سال مورد بازنگری قرار گیرد که بازنگری هنوز اجرا نشده است.

او افزود: ایران از سایر کشورها زودتر بانکداری اسلامی را اجرا کرد، اما تجربیات سایر کشورها در این زمینه بیشتر بوده و توفیقات ارزنده‌ای به دست آورده‌اند.

مصباحی‌مقدم گفت:‌ ابزارهای جدیدی برای جذب نقدینگی تعریف شده است و بانک‌هایی مانند مالزی از طریق به کارگیری این ابزار نو منابع عظیمی را جذب کرده است.

او گفت:‌ چرا اقتصاد ایران از این منابع عظیم جهان اسلام بی‌بهره باشد و نظام بانکی آن توانایی پاسخگویی به مشتریان مسلمان را

نداشته باشد.

مصباحی مقدم یادآور شد: عملکرد سوری بانک‌ها در اجرای عقود مانند خرید کالای بادوام و جعاله موجب شد تا منابع بانکی در جهت توسعه اقتصادی و تولیدات صرف نشود و بانک‌ها نتوانند میزان سوددهی خود را به درستی تخمین بزنند.

به گفته او، سرمایه‌گذاری در مضاربه به نفع بانک است و میزان سود واقعی سرمایه‌گذاری مشخص خواهد شد.

لازم به ذکر است، در همایش یادشده مدیران عامل بانک‌های سپه، کشاورزی و سرمایه حضور داشتند.