واکنش متفاوت کارشناسان اقتصادی به طرح تغییر واحد پولی کشور
به عقیده برخی کارشناسان مسائل اقتصادی، تغییر واحد پولی کشور بر نرخ تورم و مبادلات بین‌المللی و داخلی تاثیر‌گذار بوده و استفاده از تجربیات کشورهای موفق در این زمینه نظیر ترکیه از جمله مباحثی است که توسط آنها مطرح می‌شود، البته در این بین برخی از کارشناسان نیز تاثیرگذاری این اقدام بر نرخ تورم را کوتاه‌مدت ارزیابی می‌کنند و عده‌ای نیز معتقدند هنوز زمان برای تغییر واحد پولی کشور فرا نرسیده است. روز چهارشنبه خبرگزاری مهر در گزارشی اعلام کرد: برخی از نمایندگان مجلس ایده تغییر واحد پولی کشور را مطرح کرده‌اند که همچون کشور ترکیه واحد پولی ایران نیز تغییر یابد.
به دنبال انتشار این خبر، محمد خوش چهره عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگوی کوتاه با خبرگزاری مهر ایده تغییر واحد پولی کشور که از سوی برخی نمایندگان مجلس دنبال می‌شود، را تایید کرد و گفت: این ایده فعلا کارشناسی نشده است.
رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور نیز روز پنج شنبه در جمع خبرنگاران در این خصوص گفت: این طرح باید در وزارت امور اقتصادی و دارایی بررسی شود و البته سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور که هر بحث جدی را دنبال و بررسی کارشناسی می‌کند، هیچ کار گروهی را برای این موضوع تشکیل نداده است.
گرچه هنوز نحوه مکانیزم تغییر واحد پولی کشور، اهداف و اینکه چه بخش‌هایی را در بر می‌گیرد، مشخص نیست، اما کارشناسان تاثیر‌گذاری‌های عمده آن را در بخش‌هایی نظیر تورم ارزیابی می‌کنند.
اکنون نوبت تغییر واحد پولی کشور است
محمد قلی یوسفی عضو هیات علمی دانشگاه اقتصاد علامه طباطبایی نیز در این خصوص گفت: با توجه به اینکه طی سالیان اخیر تغییری در واحد ریالی کشور نداشته‌ایم، در حال حاضر لازم است تا فکر اساسی برای این موضوع شده و جایگزینی برای آن پیدا شود.
وی با تاکید بر اینکه تصمیم برای تغییر واحد پول کشور منطقی است، تصریح کرد: گرچه ممکن است این تغییرات در ابتدا دارای اثراتی بر روی روند تورمی کشور داشته باشد، اما در مرحله بعدی تبعات آن کاهش می‌یابد.
یوسفی خاطرنشان کرد: تغییر پول ملی برای کاهش صفرهای پول ملی و انجام راحت‌تر محاسبات به برنامه‌ریزان کشور، مسوولان، سیستم بانکی و محاسباتی کمک می‌کند.
وی با اظهار تاسف از اینکه سیاست‌های اقتصادی کشور طی سالیان گذشته باعث کاهش ارزش پول ملی شده است، گفت: امروز زمان تغییر در این مساله است و دیگر نمی‌توان مانند روال گذشته ادامه داد.
عضو هیات علمی دانشگاه اقتصاد علامه طباطبایی با تاکید بر اتخاذ تمهیداتی برای کاهش اثرات تورمی و جلوگیری از آسیب پذیری سپرده‌گذاران خرد در اثر این تغییر گفت: بسیاری از کشورها نیز اقدام به تغییر واحد پول خود کرده‌اند و با دادن عنوان جدید به پول ملی خود تا حدودی از مشکلات و درگیری‌های اقتصادی خود کاسته‌اند.
اقدامی پرهزینه و بیهوده
این در حالی است که برخی دیگر از کارشناسان معتقدند: تغییر واحد پولی کشور در زمینه‌هایی همچون تقلیل تعداد صفرهای پول، معرفی پول‌های درشت تر و ورود آنها به بازار تاثیری بر نرخ تورم نخواهد داشت، زیرا تورم بستگی به سیاست‌ها دارد. رییس موسسه عالی آموزش عالی بانکداری ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر تغییر واحد پولی کشور را بیهوده، بی نتیجه و برای جامعه پرهزینه دانست و تصریح کرد: کشورهایی که اقدام به تغییر واحد پولی کشور خود کردند، قبل از آن اقدامات دیگری نظیر کنترل نرخ تورم و کاهش صفرهای پول خود کردند.
محمد طبیبیان با بیان اینکه کشوری نظیر ترکیه نیز زمانی چنین کاری را انجام داد که با صفرهای زیادی بر روی اسکناس‌ها که تعداد آنها به ۶ و ۷ نیز رسیده بود، مواجه شد، به مسوولان اقتصادی کشور توصیه کرد به جای انجام چنین کارهای نمایشی به فکر حل مسائل اساسی کشور باشند.
تغییر واحد پولی پس از اجرای اصل ۴۴
در این میان، مرتضی الله‌داد کارشناس مسائل اقتصادی در این خصوص گفت: احتمالا طراحان این ایده کشوری نظیر ترکیه را مد نظر قرار داده‌اند که توانست با چنین اقدامی نرخ تورم را تا حدودی مهار کند و البته کنترل تورم و پایه تورمی با تغییر واحد پولی انجام پذیر نیست.
وی به سیاست‌های تعدیل اقتصادی ترکیه برای کاهش نرخ تورم طی دهه‌های اخیر اشاره و تصریح کرد: طی این سال‌ها کشور ترکیه کارهای اساسی نظیر حرکت به سوی سیستم مکانیزم بازار، تعدیل اقتصادی و گسترش بخش اقتصادی به وسیله بخش خصوصی را مدنظر قرارداده بود، اما برای حل مساله روانی تورم موجود در جامعه تغییر واحد پولی را نیز انجام داد.
این کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: اگر سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی به طور دقیق و حداکثر طی ۵ سال اجرا شود، پس از آن می‌توان ادعا کرد که تغییر پایه پولی یا واحد پولی کشور می‌تواند در کاهش نرخ تورم موثر باشد.
وی ادامه داد: اگر قرار باشد که بیش از ۸۰درصد سیستم اقتصادی کشور به صورت دولتی باقی بماند، به دلیل اینکه در چنین سیستمی میزان بهره‌وری اقتصادی و تولید بسیار پایین تر از بخش خصوصی است، تغییر واحد پولی کشور کارگشا و تاثیر‌گذار نخواهد بود اما با ایجاد سیاست‌های اجرایی در افزایش تولید یا کاهش تقاضا در کاهش تورم روانی موثر خواهد بود.
تغییر واحد پولی اقدامی مثبت
همچنین مهدی تقوی کارشناس دیگر مسائل اقتصادی با مثبت ارزیابی کردن تغییر واحد پولی کشور گفت: زمان آن رسیده که از تعداد صفر اسکناس‌ها کاسته و ریال جدید ایجاد شود، زیرا زمانی که در اثر تورم از ارزش پول به مرور کاسته می‌شود، اسکناس‌های واحدهای بزرگ پول مشکل آفرین می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: این اقدام در کشورهایی نظیر آلمان، فرانسه و اخیرا نیز ترکیه انجام شده است و طی سال‌های اخیر نیز در ایران مطرح بوده به نحوی که ۵ سال پیش تغییر واحد پولی کشور به واحدی با نام «نور» مطرح شده بود.
وی با بیان اینکه برخی براین عقیده هستند که تغییر واحد پولی کشور دارای اثرات روانی برروی نرخ تورم است افزود: اثرات این تغییر کوتاه‌مدت بوده و در بلند مدت اثرات تورمی آن از بین می‌رود و در کل این اقدام باعث کاهش هزینه‌ها، زمان و فرسودگی اسکناس‌ها خواهد شد.
دغدغه مجلس
در این میان، ایرج ندیمی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تاکید کرد: طرح تغییر واحد پولی کشور بیشتر به عنوان یک دغدغه در مجلس مطرح شده است. وی در خصوص طرح تغییر واحد پولی کشور در مجلس گفت: نام پول هرچه که باشد نشان‌دهنده ارزش پول نیست و عوامل اقتصادی همچون سیاست‌های پولی و تجاری باعث قوت و ضعف پول است و پول کشور متناسب با جریان‌های مختلف شکل می‌گیرد.
به گفته‌ایرج ندیمی، اقتصاد ایران طی سالیان گذشته وابسته به نعمت نفت بوده که همین امر بسیاری از ضعف‌های کارکردی را پوشش داده است. وی اضافه کرد: کشور در زمینه‌های اجرایی در بحث مربوط به کارگری ابزارها با مشکلات زیادی مواجه بوده که مجموعا باعث کاهش ارزش پول شده است.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تصریح کرد: در این بحث مهم مشخص شدن میزان ارزش پول ما در برابر پول‌های خارجی است، در غیر این صورت تغییر واحد پولی همچون جانشین کردن دلار، یورو و غیره خواهد بود که به خودی خود در روند افزایش یا کاهش ارزش پول یک کشور نقش تعیین‌کننده‌ای ندارد.
وی با تاکید بر اینکه تنها مطرح کردن مساله تغییر واحد پولی کشور تعیین‌کننده نیست، گفت: در این بحث باید بیش از هر چیز به سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و مدیریتی که نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان ارزش پول دارد، توجه داشت.
نظر دولت درباره تغییر واحد پولی
امیر منصور برقعی رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گفت: کار کارشناسی تغییر واحد پولی کشور باید در وزارت امور اقتصادی و دارایی صورت گیرد. امیر منصور برقعی در جمع خبرنگاران در خصوص طرح تغییر واحد پولی کشور گفت: اظهار نظر در مورد این مقوله به صورت قاطع امکان‌پذیر نیست گرچه در برخی مقطع تغییراتی مطرح بوده است.
برقعی افزود: ایران ویژگی‌های خاص خود را دارد و هر گاه تجربیات سایر کشورها در ایران اجرا شده، به جواب نرسیده‌ایم.
رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با بیان اینکه کار کارشناسی تغییر واحد پولی کشور باید در وزارت اقتصاد انجام شود، افزود: در سازمان کار گروهی در این خصوص تشکیل نشده اما هر گاه بحث‌ها در هر مقوله‌ای جدی و عمیق شود سازمان نقش خود را ایفا خواهد کرد.
به هر حال، نمایندگان سرشناس اصولگرای مجلس هفتم از جمله احمد توکلی و محمد خوش‌چهره به‌زودی با تشکیل جلسه‌ای این ایده برخی نمایندگان مجلس را مورد بررسی کارشناسی قرار خواهند داد. به عبارت دیگر، با برگزاری این نشست، موضوع تغییر واحد پولی کشور نیز تعیین تکلیف خواهد شد.
تغییر واحدپولی و شرایط اقتصادی و فرهنگی کشور
خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) نیز در گزارشی آورده است: در شهریور ماه سال ۸۴ بحث تغییر واحد پولی کشور از سوی برخی از نمایندگان مجلس و کارشناسان پولی و بانکی مطرح شد که در آن زمان رییس بانک مرکزی (ابراهیم شیبانی) آن را اقدامی بی‌دلیل خواند. اما اکنون و بعد از گذشت ۵/۱سال از جریان آن در جامعه مالی مجددا برخی از نمایندگان مجلس به دنبال طرح این مساله در مجلس هستند.
به جریان افتادن طرحی به فاصله ۵/۱سال این سوال را ایجاد می‌کند که آیا در طول این مدت شرایط مالی و پولی و حتی سیاست‌های پولی و مالی کشور به حدی تغییر کرده است که تغییر واحد پولی کشور را ضروری می‌سازد؟ و یا تفکرات همان مسوولان تغییر کرده است؟ و شاید هم نظریه‌های اقتصادی در جامعه به فاصله این مدت رنگی دیگر به خود گرفته‌اند؟
شرایط اقتصادی ایران در سال ۸۴ به گونه‌ای بوده است که بانک مرکزی اعلام کرده بود که هیچ برنامه‌ای برای تغییر در واحد پولی کشور نداشته و این کار را لازم نمی‌داند. در آن زمان بحث جایگزینی «تومان» به جای «ریال» در محافل اقتصادی مطرح شده بود و کارشناسان اقتصادی و بانکی در ابعاد مختلف آن موضوع را بررسی کردند.
عده‌ای بر این عقیده بودند که چون در اقتصاد امروز کشور «ریال» عملا کاربردی ندارد، پس بهتر است حذف شود، البته آن را در دراز مدت بر میزان تورم تاثیرپذیر دانستند. در مقابل نیز مخالفان با بیان اینکه بودن یا نبودن ریال تاثیر خاصی بر اقتصاد ندارد و این جایگزینی را به خاطر تعویض اسکناس‌ها تنها تحمیل کردن یک هزینه سنگین به بانک مرکزی خواندند.
هر چند طرح این موضوع برخی از نمایندگان مجلس را به فکر تدوین طرحی برای تغییر در واحد پولی و تغییرات در مباحث بانکی کشور انداخت اما بیشتر بحث‌ها به این سمت جهت یافت که ما باید ابتدا به دنبال چاپ اسکناس‌های درشت برویم و در دراز مدت با گسترش بانکداری الکترونیک ضعف‌های پولی و مالی کشور را برطرف کنیم.
پیش از آن هم رییس بانک مرکزی از چاپ اسکناس‌های درشت در صورت صدور مجوز از سوی مراجع ذی‌ربط خبر داده بود و به اظهار تمایل این بانک برای چاپ اسکناس‌های پنج و ۱۰هزار تومانی تاکید کرد که در حال حاضر شاهد محقق شدن این وعده هستیم که البته به چاپ اسکناس ۵۰هزار ریالی ختم شد.
این مساله از نمایی دیگر چنین قابل طرح است که تبدیل واحدهای پولی از ریال به تومان از سه منظر فرهنگی، روانشناسی و اقتصادی باید مورد بررسی قرار گیرد، چرا که از بعد فرهنگی تبدیل واحد پولی از ریال به تومان باعث می‌شود تا واژه‌های غیرفارسی از واحد پولی حذف شوند. چراکه ایران جزو اولین کشورهایی است که به چاپ اسکناس و ضرب سکه مبادرت ورزیده است. در عین حال تبدیل واحد پولی حرکتی در راستای ارتقای فرهنگی است و باید بررسی شود که آیا فرهنگ ایرانی آمادگی چنین تغییری را دارد؟
از نمایی دیگر تغییر ارقام پول ریال به تومان تاثیر روانشناسی را نیز به همراه دارد. در این حالت مردم حالت گذشته را فراموش و وارد مرحله جدید می‌شوند. به طوری که حفظ ارزش پول در افراد جامعه زنده‌تر می‌شود. تغییر ارقام پول ریال به تومان نیز از نظر اقتصادی تفاوتی ایجاد نمی‌کند.
دکتر کاوه سرمست، عضو هیات علمی کانون دانش آموختگان اقتصاد، نیز با تایید این عقیده می‌گوید: در عرصه‌های فرهنگی و روانشناسی این تغییر بسیار بااهمیت است. به طوری که اگر اسکناس‌های درشت چاپ شود به نرخ تورم کشور افزوده می‌شود. در این حالت حجم پول افزایش می‌یابد.
به گفته او اقتصاد تابع تئوری‌های مبنی بر سیاست‌های پولی است. در حالت افزایش نقدینگی، سرعت گردش پول نیز افزایش می‌یابد و این امر نیز همانند نقدینگی تورم‌زا خواهد بود. بدین ترتیب تنها اثر تغییر واحد پولی و چاپ اسکناس پول از نظر اقتصادی تورم‌زا خواهد بود.
از سوی دیگر باید به این نظریه اقتصادی اشاره کرد که چاپ اسکناس‌های درشت‌تر موجب رشد اقتصادی و ثبات آن و پردوام شدن فعالیت‌های اقتصادی می‌شود. به این ترتیب چاپ اسکناس‌های درشت‌تر مفید و دقیق خواهد بود و به راحتی کنترل آن صورت خواهد گرفت. در عین حال روی آوری به پول الکترونیکی و پول پلاستیکی (کردیت‌کارت) بسیار مفید به نظر می‌رسد. در این صورت باید همگام با سایر کشورهای جهان پیش رفت. چرا که پول الکترونیکی امنیت اجتماعی را افزایش و میزان درآمد افراد و پولی را که در اختیار دارند قابل کنترل می‌کند.
در عین حال بحث روی این امر که تبدیل واحد پولی ریال به تومان سطح اقتصاد را ارتقاء‌می‌بخشد یا خیر نیز قابل طرح است. اما بحث جایگزینی پول پلاستیکی و الکترونیکی نیز در آن گنجانده می‌شود.
دکتر مرتضی عزتی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، مخالف کاهش چند صفر از واحد پولی است و معتقد است که وضعیت اقتصاد کشور در حال حاضر بسیار حاد نیست. در حال حاضر چاپ اسکناس‌های درشت ضروری به نظر می‌رسد. این ضرورت در شرایط فعلی وجود دارد چراکه مبادلات پولی در کشور به صورت رد و بدل کردن اسکناس رایج است. در عین حال این راه‌حل ریشه‌ای و اصولی نیست و ناشی از این امر است که اساس قضیه از سوی برخی قابل قبول نیست.
از سوی دیگر به عقیده برخی از کارشناسان اقتصادی شاید دلیل طرح چنین مساله‌ای بعد از گذشت ۵/۱سال «تورم» باشد، چرا که ممکن است تورم موجود در کشور به‌اندازه‌ای شکننده و خطرناک شده باشد که بخواهیم واحد پولی کشور را تغییر دهیم و ریال را از سیستم بانکی حذف کنیم!
در سال ۸۴ دکتر عادل آذر، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، در خصوص تغییر واحد پولی کشور از ریال به تومان گفته بود که به طور معمول تغییر واحد پولی در کشورها می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که عمده‌ترین دلیل، گسترش و افزایش میزان نقدینگی و حجم پول در گردش بازار است که موجب می‌شود برخی کشورها این سیاست را در پیش بگیرند که حجم پول را به شکل سیستماتیک کاهش بدهند تا تورم را کنترل کنند.
در آن زمان عقیده او براین امر استوار بود که طبعا تورم موجود در کشور ما بیش از سطح استانداردهای بین‌المللی است، ولی آن قدر شکننده و خطرناک نیست که بخواهیم چنین نگرشی را بر اقتصاد کشور حاکم کنیم.
در پرس‌و‌جویی از نوع دیگر برخی از مردم مطرح کرده‌اند که محاسبه ریالی چندان در زندگی ما جایگاهی ندارد و تنها در حد ادبیات بودجه‌ای و محاسبات بین‌المللی مورد استفاده قرارمی‌گیرد. در حال حاضر ارزش پول ملی ما بیش از حد خود را پایین نشان می‌دهد و اگر بتوانیم یک صفر را از جلوی ارقام عددی برداریم و ریال را حذف و تومان را جایگزین آن کنیم، مطلوب‌تر است.
از سوی دیگر باید این حقیقت را نیز پذیرفت که روابط پولی ما با دنیا براساس واحد پولی تحت تاثیر قرار می‌گیرد و با تغییر آن سرمایه‌گذاری خارجی و معاملات تجاری نیز دستخوش تحول خواهد شد.
براساس این نظریات به طور حتم سوالات زیادی به ذهن مخاطب این مساله خواهد رسید. آیا طرح تغییر واحد پولی کشور از سوی نمایندگان کشور از غنای علمی کافی برخوردار است؟ در طرح این مساله آیا از آمارها و داده‌های بانک‌مرکزی به عنوان مرجع اصلی ارایه آمارهای اقتصادی استفاده شده است؟ و این داده‌ها در کدام مدل اقتصادی استفاده شده‌است؟
در سال ۸۴ اجرای این مساله از سوی بانک مرکزی کاملا غیر ضروری مطرح شد اما با طرح مجدد آن از سوی نمایندگان مجلس تاکنون پاسخی از سوی بانک مرکزی مبنی بر اینکه ضرورتی برای این اقدام وجود دارد یا خیر؟ ارایه نشده است. در هر حال در صورت هر گونه پاسخی بهتر به نظر می‌رسد که برای قانع شدن نمایندگان دلایل آن با ارائه گزارشی اقتصادی اعلام شود.
ارسال نظر