حسین نراقی*
در روزهای اخیر التهاب و حباب بازار سکه را فرا گرفته است. با وجود اینکه این حباب قطعا آثار منفی در اقتصاد بر جای می‌گذارد شاید حسن مهمی هم داشته است که نباید از آن غفلت کرد.

در روزهای گذشته در پی افزایش شدید قیمت سکه در بازار و ناتوانی اولیه بانک مرکزی در کنترل بازار، گروه‌های مختلف سعی کردند تا با تحقیق، فرمول قیمت سکه را به دست آورند. در این میان خبرگزاری فارس در تاریخ 28 فروردین با نقل از یک مقام مسوول در بانک مرکزی قیمت پایه حراج در بانک کارگشایی را اعلام کرد. بر این اساس قیمت یک گرم طلا برابر است با تقسیم شدن قیمت جهانی یک اونس طلا بر 31/103 (وزن اونس به گرم). در ادامه قیمت یک گرم طلا ضرب در طلای محتوای سکه (حدود 32/7گرم) می‌شود بعد حاصل‌ضرب در نرخ دلار روز ضرب می‌شود. نتیجه قیمت طلای سکه است. در نهایت به قیمت طلای سکه (عیار طلای خالص سکه 900 در 1000 است) مقداری نقره و مس به همراه هزینه‌های ضرب و توزیع و بیمه حمل و نقل اضافه می‌شود. بعد از قیمت طلای محتوای سکه در مجموع هزینه حمل‌ونقل و بیمه و نقره و مس و ضرب و توزیع سکه حدود 3 تا 4 هزار تومان است. به گزارش فارس، طبق گفته‌های مقام مسوول در بانک مرکزی فرمول محاسبه طلا در بانک مرکزی به این حالت خواهد بود:
قیمت پایه سکه= {[(قیمت اونس جهانی طلا ÷ ۳۱،۱)] × ۳۲/۷ × نرخ دلار روز}+ ۴ هزار تومان (حق ضرب)
بررسی سخنان مسوولان بانک مرکزی در خصوص قیمت واقعی سکه نیز فرمول قیمت سکه را تایید می‌کند. به عنوان مثال دکتر بهمنی، ریاست محترم بانک مرکزی در مصاحبه اخیر در شکستن حباب بازار سکه به قیمت تقریبی سکه اشاره کرد که «به طور حتم قیمت سکه کمی بالاتر از 400 هزار تومان است.»
با توجه به زمان مصاحبه ایشان اگر قیمت یک انس طلا را ۱۵۰۰ دلار و قیمت دلار بازار آزاد را ۱۱۲۵ تومان در نظر بگیریم به قیمت ۴۰۱ هزار تومان می‌رسیم که با نظر رییس بانک مرکزی تطابق دارد. اما در محاسبات قیمت سکه در تمام اظهارنظرهای روزهای گذشته از یک نکته مهم غفلت شده است. تمامی مسوولان بانک مرکزی از جمله جناب آقای دکتر بهمنی ظاهرا قیمت دلار مرجع اعلامی بانک مرکزی را قبول ندارند و در محاسبات قیمت سکه از قیمت دلار اعلامی بانک مرکزی استفاده نمی‌کنند.
حال فرض کنیم که آقای بهمنی نرخ دلار مرجع را در فرمول محاسبه سکه لحاظ می‌کردند. با توجه به قیمت 1042 تومانی دلار در آن تاریخ و قیمت 1500 دلاری هر انس طلا، قیمت واقعی سکه نه کمی بالاتر از 400 هزار تومان بلکه 372 هزار تومان است.
باید به این نکته توجه داشت که بانک مرکزی چندی پیش در بخشنامه‌ای به صرافی‌ها، آنها را از فروش ارز با قیمت آزاد بر حذر داشت که البته این اقدام نیز به افزایش قیمت ارزهای مختلف در بازار منجر شد. پس چگونه هم‌اکنون خود به طور غیررسمی نرخ دلار بازار آزاد را پذیرفته است؟ علامت سوال بزرگی است که لازم است مسوولان بانک در مورد آن توضیح دهند. ذکر این نکته نیز ضروری است که بانک مرکزی انحصار ضرب سکه را در کشور در اختیار دارد و اجازه ضرب سکه را به سازندگان طلا نمی‌دهد؛ بنابراین این استدلال که دلار برای واردکنندگان بر اساس دلار آزاد است از اساس مردود است. بررسی روند قیمت سکه در ماه‌های اخیر مشخص می‌کند که از چه زمانی ظاهرا فرمول‌های بانک مرکزی تغییر کرده است. شوک ارزی در مهر ماه گذشته که بلافاصله سبب افزایش قیمت ناگهانی سکه نیز شد با اقدام بانک مرکزی کنترل شد. در ماه‌های بعد از شوک تا ابتدای دی ماه سال ۸۹ قیمت‌گذاری سکه بر مبنای دلار مرجع محاسبه می‌شد. با آغاز طرح هدفمندسازی یارانه‌ها قیمت سکه به یکبار با شتابی بسیار بیشتر از قیمت‌های جهانی افزایش یافت. در جدول زیر روند قیمت سکه تمام بهار آزادی طرح جدید در تاریخ‌های مختلف نشان داده شده است. البته با توجه به اینکه قیمت فروش سکه در بازار از قیمت پایه بانک کارگشایی ۵ هزار تومان بالاتر است، قیمت‌ها نیز ۵ هزار تومان افزایش یافته است. (منبع دلار مرجع: سایت بانک مرکزی و منبع قیمت طلای جهانی قیمت سایت بلومبرگ در ساعت ۱۲ به وقت تهران است).
* کارشناس ارشد سرمایه‌گذاری