فاطمه بهادری

با انحلال اداره نظارت بر موسسات پولی غیربانکی بانک مرکزی، نظارت بر موسسات بازار غیرمتشکل پولی زیرمجموعه اداره کل نظارت بر بانک‌ها قرار گرفت و درویشی نیز به‌عنوان مدیرکل این اداره منصوب شده است. این تغییر و تحولات که چندی است با بازنشستگی تهرانفر، مدیر سابق اداره اتفاق افتاد، با اتمام مهلت بانک مرکزی به نهادهای بدون مجوز بازار غیرمتشکل پولی همزمان شد.

در حالی که ساماندهی موسسات بازار غیرمتشکل پولی با ریاست کلی مظاهری در بانک مرکزی و هشدار احمدی‌نژاد در خصوص نقش موسسات بدون مجوز در تورم کشور آغاز شد، این رویه یک سال بعد و با حضور بهمنی در سمت ریاست کلی نیز ادامه یافت. در این زمان تعدادی از موسسات یازده‌گانه‌ای که مظاهری بر نقش‌شان در بازار پولی و ساماندهی‌شان تاکید کرده بود، به بانک تبدیل شدند.

گرچه تا به حال و به صورت رسمی بانک انصار ،سیناوشهر از آن تعداد به بانک تبدیل شده اند،اما صندوق بتاجا با تغییر نام به بانک ایرانیان، پذیره‌نویسی خود را انجام داد وبه زودی مجوز تبدیل به بانک را دریافت می کند.

موسسات قوامین، مهر، عسکریه، مولی‌الموحدین نیز در انتظار تبدیل به بانک هستند.

سایر موسسات نیز با احراز شرایط مورد نظر بانک مرکزی به بانک تبدیل خواهند شد.

در این میان گرچه یکسال از مهلت بانک مرکزی برای موسسات بدون مجوز گذشته و اطلاع درستی از تعداد این موسسات وجود ندارد، اما بانک مرکزی معتقد است عمده‌ترین موسسات موثر در بازار پولی را ساماندهی کرده و بقیه موسسات بدون مجوز تنها به علت تعداد مشتریان مرتبط با آنها حائز اهمیت هستند.

به این معنا که گرچه منابع در اختیار آنها رقم کمتری نسبت به موسسات بزرگ کشور است، اما از لحاظ پوشش جمعیتی مرتبط با آن‌ها باید ساماندهی شوند.

این ساماندهی با نگاهی به تجربه بحران صندوق‌های قرض‌الحسنه اصفهان و برخی شهرهای دیگر در سال‌های گذشته، بااهمیت جلوه می‌کند.

در کنار این موسسات آمار نامطمئنی از صندوق‌های قرض‌الحسنه، تعاونی‌های اعتبار و صرافی‌ها وجود دارد.

تنها در آخرین آمار اعلام شده تعداد ۸۷۵ تعاونی از تعداد یک هزار و ۹۰ تعاونی موجود مجوز گرفته‌اند. بر این اساس ۲۱۵ تعاونی بدون مجوزند.

بانک مرکزی در خردادماه گذشته در همایشی به تعاونی‌های اعتبار بدون مجوز مهلت داد تا در دو ماه شرایط بانک را احراز و مجوز دریافت کنند. این در حالی است که چندی پیش مدیرکل دفتر تعاونی‌های توزیعی وزارت تعاون گفت: طبق توافق انجام شده با بانک مرکزی، تعاونی‌های اعتبار در آخرین مهلت تعیین شده، فقط تا دو ماه دیگر فرصت دارند نسبت به اخذ مجوز دائم اقدام کنند.

خردادماه سال‌جاری بانک مرکزی در ادامه روند ساماندهی وضعیت تعاونی‌های اعتبار، در فراخوانی از تعاونی‌های اعتبار آزاد خواست تا میزان آورده خود را در یک مهلت دو ماهه با مصوبه شورای پول و اعتبار که برای تعاونی‌ها تخفیف‌هایی نیز قائل شده بود، تطبیق دهند، در غیر این صورت از ادامه فعالیت تعاونی‌هایی که در این مدت شرایط لازم را کسب نکنند، جلوگیری خواهد کرد. اما به گفته بیگدلی معاون وزیر تعاون به تازگی براساس توافق صورت گرفته بین وزارت تعاون و بانک مرکزی یک فرصت دو ماه برای این گونه تعاونی‌ها، جهت رفع این اشکالات و دریافت مجوز دائم در نظر گرفته شده است. وی در خصوص تعداد تعاونی‌های اعتبار غیرفعال گفت: اکنون به دلایل مختلف ۶۷۰ تعاونی اعتبار غیرفعال وجود دارد که ازجمله این دلایل می‌توان به تعدادی از تعاونی‌های اعتبار آزاد اشاره کرد که خواهان تبدیل به تعاونی‌های اعتبار برون شغلی هستند که این نوع مجوز فعالیت برای آنها صادر نمی‌شود.

صندوق‌های قرض‌الحسنه

در همایشی که با مشارکت بانک مرکزی وسازمان اقتصاد اسلامی در سال گذشته برگزار شد، ساماندهی بیش از یک هزار صندوق قرض الحسنه به سازمان اقتصاد اسلامی وتحت نظارت بانک مرکزی واگذار شد.

اما تعداد این صندوق‌ها تنها حدود یک هزار صندوق است در حالی که در آخرین آمار به نقل از قضاوی معاون اقتصادی بانک مرکزی، شش هزار صندوق شناسایی شده است که تنها پنج صندوق در استان‌های همدان، فارس، اردبیل، آذربایجان غربی و خراسان رضوی مجوز بانک مرکزی را دریافت کرده‌اند.با این اوصاف و در خوشبینانه‌ترین حالت و بدون محاسبه صندوق‌های قرض‌الحسنه زیرمجموعه سازمان اقتصاد اسلامی، چهار هزار و ۷۹۵ صندوق بدون مجوز در کشور وجود دارند.

لیزینگ‌ها

آخرین مجوز لیزینگ در مرداد ماه گذشته صادر شده تا تعداد این شرکت‌ها به ۳۰ شرکت برسد. در آخرین آماری که از شرکت‌های لیزینگ ارائه شده ۵۰۰ شرکت در کشور موجود است که گفته می‌شود به علت اعمال نرخ‌های سود بانک مرکزی و برخی موارد مطالبات معوق، آمار فوق بسیار کاهش یافته است.به گفته زارعی دبیرکل کانون شرکت‌های لیزینگ، بیش از ۳۷۰ شرکت لیزینگ ثبت شده‌اند که تنها ۳۰ شرکت مجوز فعالیت از بانک مرکزی را دارند.زارعی با اشاره به این نکته می‌گوید: در سال ۸۷، عملیات شرکت‌های لیزینگ در تمام حوزه‌ها حدود ۸۰۰ میلیارد تومان بوده که این رقم در سال ۸۸ به ۸۳۰ میلیارد تومان رسیده است. به راحتی می‌توان چنین ادعا کرد که شرکت‌های لیزینگ در سال ۸۸ تنها به فکر حفظ وضع موجود بوده‌اند. با این حال وبا توجه به آمارهای وی، حدود ۳۴۰ لیزینگ غیرقانونی وجود دارد.

صرافی‌ها

نقش صرافی‌ها نیز در ناآرامی‌های اخیر بازار ارز مشهود شد. در آمار بانک مرکزی ۵۱۸ صرافی وجود دارد که مجوز آنها با دو نوع فعالیت صادر شده است. در صرافی نوع دوم، نقل‌و‌انتقالات ارز نیز مجاز است.آماری از همه صرافی‌ها موجود نیست. با این اوصاف و در خوشبینانه‌ترین حالت و براساس آنچه تاکنون گفته شد، ۵ هزار و۳۵۰ موسسه غیربانکی بدون مجوز در کشور وجود دارد.