مقایسه وضعیت پرداخت الکترونیک در ایران و ترکیه
لزوم ایجاد یک نقشه راه و ترسیم مسیر پیش روی صنعت پرداخت الکترونیک در کشور به منظور جلوگیری از هدر رفت منابع ملی و اتخاذ استراتژی‌های جامع و مناسب در این خصوص ما را برآن می‌دارد تا با بررسی تجارب سایر کشورها در این عرصه و بومی سازی آن با شرایط خاص کشور، استراتژی‌های صنعت پرداخت الکترونیک و شبکه بانکی کشور را تصحیح و همچنین برای جلوگیری از تفسیرهای سلیقه‌ای و غیرکارشناسی از متر و معیاری مشخص برای اندازه‌گیری شاخص‌های توسعه‌یافتگی پرداخت الکترونیک در کشور استفاده کنیم.
لزوم ایجاد یک نقشه راه و ترسیم مسیر پیش روی صنعت پرداخت الکترونیک در کشور به منظور جلوگیری از هدر رفت منابع ملی و اتخاذ استراتژی‌های جامع و مناسب در این خصوص ما را برآن می‌دارد تا با بررسی تجارب سایر کشورها در این عرصه و بومی سازی آن با شرایط خاص کشور، استراتژی‌های صنعت پرداخت الکترونیک و شبکه بانکی کشور را تصحیح و همچنین برای جلوگیری از تفسیرهای سلیقه‌ای و غیرکارشناسی از متر و معیاری مشخص برای اندازه‌گیری شاخص‌های توسعه‌یافتگی پرداخت الکترونیک در کشور استفاده کنیم.
چرا ترکیه؟
۱ - کشور ترکیه با توجه به جداول مطالعاتی این مقاله جمعیتی نزدیک به جمعیت ایران دارد.
2 - بافت فرهنگی و مذهبی نزدیکی با کشور ما دارد.
۳ - میزان توسعه یافتگی اقتصادی این کشور فاصله چشمگیری با ایران ندارد.
4 - قدرت خرید در ترکیه با توجه به جداول شاخص برابری قدرت خرید، تفاوتی با ایران ندارد.
۵ - در فروشگاه‌های هر دو کشور امکان وجود چندین دستگاه POS وجود دارد.
در این نوشتار سعی شده با مقایسه شاخص‌های مهم و موثر در ارزیابی کمیت و کیفیت عملکرد شبکه بانکی کشور و شرکت‌های PSP با کشور ترکیه، میزان فاصله ایران در هر یک از این شاخص‌ها با این کشور بررسی و نکات مورد غفلت واقع شده و استراتژی‌های نامناسبی که اتخاذ گردیده، به روشنی معین گردد تا زمینه برای تصمیم‌گیری‌های هر چه بهتر در بانک مرکزی و شبکه بانکی کشور فراهم شود.
از مهم‌ترین شاخص‌هایی که برای مقایسه وضعیت اقتصادی کشورها استفاده می‌شود، تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه هر کشور است. در واقع با تبدیل درآمد سرانه هر کشور به یک ارز معادل خارجی، می‌توان درآمد سرانه کشورهای مختلف را مقایسه کرد، اما با توجه به تفاوت هزینه کالا و خدمات در کشورهای مختلف، برای مقایسه رفاه از شاخص دیگری با عنوان شاخص قدرت خرید
PPP) Purchase Power Parity) یا شاخص متوازن استفاده می‌شود. در واقع این شاخص درآمد سرانه ملی را به عددی دیگر تبدیل می‌کند که براساس آن می‌توان سطح زندگی و قدرت خرید مردم کشورهای مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.
براساس شاخص‌های فوق هر ایرانی می‌تواند با درآمد سرانه خود سطح زندگی معادل 11209 دلار آمریکا را داشته باشد، حال آنکه این شاخص برای هر فرد در ترکیه برابر 11463 دلار می‌باشد. قدرت خرید در ترکیه 02/1 برابر ایران (2 درصد بیشتر) است (آمار سال 1387). براین اساس تفاوت قدرت خرید در ایران و ترکیه مبلغ ناچیزی بوده و می‌توان کلیه شاخص‌های پرداخت الکترونیک در این دو کشور را با تقریب مناسبی با هم مقایسه نمود.
تحلیل:
۱ - در ترکیه به ازای هر ۴۰ نفر و در ایران به ازای هر ۶۰ نفر یک دستگاه POS وجود دارد، بنابراین برای رسیدن به شاخص ترکیه می‌بایست حداقل ۵۰ درصد به تعداد پایانه‌های فروش کشور اضافه گردد (بالغ بر ۵۹۰ هزار پایانه فروش).
2 - در ترکیه در هر شهر به طور متوسط 2157 پایانه فروش نصب شده که این رقم برای ایران 1061 پایانه فروش است. از این حیث برای رسیدن به شاخص کشور ترکیه می‌بایست حداقل 203 درصد به شماره پایانه‌های فروش کشور افزوده شود. (حداقل بالغ بر 000/200/1 دستگاه پایانه فروش)
تحلیل:
به نمودار نسبت کارت‌های نقدی به POS و کارت اعتباری به POS دقت نمایید.
۱ - در ترکیه به ازای هر POS در ماه مه سال ۲۰۱۰، ۳۷/۲۵ کارت اعتباری و در ایران در همین ماه به ازای هر POS،ا۳۷/۰ کارت اعتباری صادر شده است.
2 - در ترکیه به ازای هر POS در ماه مه سال2010، 9/37 کارت نقدی و در ایران به ازای هر POS،ا98/78 کارت نقدی صادر شده است.
مجموع شرایط فوق نشان می‌دهد که شبکه بانکی کشور مسیری کاملا متفاوت را در پیش گرفته و به صدور انواع کارت‌های نقدی تمایل بسیاری دارد تا جایی که به صورت کامل از صدور کارت‌های اعتباری غفلت کرده است.
نکته:
با توجه به آنچه در نمودار «نسبت تعداد تراکنش به ازای هر POS» و فاصله چشمگیر ترکیه (144 تراکنش بر روی هر POS) و ایران (29 تراکنش بر روی هر POS) دیده می‌شود، کاملا واضح است که علت را باید در نسبت 68 برابری صدور کارت‌های اعتباری به ازای هر POS در ترکیه (در مقایسه با ایران) جست‌وجو کرد.
در واقع بدون توسعه صدور کارت‌های اعتباری، شبکه بانکی کشور نمی تواند انتظار رسیدن به شاخص‌های بین‌المللی یا کشوری همانند ترکیه را داشته
باشد.
تعداد تراکنش‌های انجام شده روی POS
تحلیل:
با وجود اینکه تعداد کارت بیشتری به ازای هر POS در ایران نسبت به ترکیه صادر شده است (79 در برابر 63)، نسبت تعداد تراکنش‌های انجام شده بر روی هر POS در ترکیه فاصله معناداری با ایران دارد.
پیش‌بینی:
با فرض به تعادل رسیدن تعداد تراکنش‌های ترکیه و رشد متوسط ۱۷ ماهه اخیر این شاخص در ایران که به طور متوسط در هر ماه ۸۲/۰ درصد به تعداد تراکنش هر POS افزوده شده، به‌نظر می‌رسد بالغ بر ۱۱ سال (۱۴۰ ماه) طول خواهد کشید تا این شاخص به شاخص فعلی کشور ترکیه رسیده و از آن عبور کند. به عبارت دیگر در حال حاضر و با روش فعلی ۱۱ سال از ترکیه عقب هستیم.
نکته:
۱ - با توجه به نسبت مجموع کارت به POS در هر دو کشور و بالاتر بودن این شاخص در ایران، وجود سرانه تراکنش پایین‌تر در ایران نشان‌دهنده تاثیر عواملی دیگر نظیر نوع کارت‌های صادره (نسبت کارت اعتباری به نقدی) و توجه شبکه بانکی ترکیه به صدور وسیع کارت اعتباری است که چندین برابر کارت‌های نقدی در این کشور می‌باشد و گسترش فرهنگ استفاده از کارت جهت پرداخت هزینه‌های روزانه را نشان می‌دهد.
۲ - این در حالی است که مطابق با آخرین آمار بانک مرکزی در خرداد ماه امسال، بالغ بر ۹۳ میلیون کارت نقدی در برابر ۴۳۸ هزار کارت اعتباری در ایران صادر شده است.
تحلیل:
موضوع مهم جهت‌گیری رشد صدور کارت‌های نقدی و اعتباری در دو کشور است که در این زمینه می‌توان گفت این نسبت از ۰۰۶/۰ در ماه ژانویه ۲۰۰۸، به ۰۰۵/۰ در ماه مه ۲۰۱۰ در ایران رسیده که به معنای کاهش نسبت صدور کارت اعتباری در قبال هر کارت نقدی است؛ درحالی‌که این نسبت در همین مدت برای ترکیه ۶۶۹/۰ در مقابل ۶۷۶/۰ است. (حفظ وضعیت)
ضمن آنکه در ترکیه پس از برآورده‌سازی نیاز بازار کارت‌های اعتباری و رسیدن به عدد 43 میلیون کارت در ماه ژوئن 2009، شیب نمودار کند و بر آهنگ رشد صدور کارت‌های نقدی افزوده شده است، اما این آهنگ رشد برای کارت‌های اعتباری ایران چیزی نزدیک به صفر بوده و صدور کارت‌های نقدی به شدت در حال افزایش است.
اگر ترکیه را مدل الگوی توسعه فرض کنیم، با سرعت رشد فعلی در ایران (با توجه به سرانه ماه شروع مقایسه (ماه ژانویه ۲۰۰۹) که عدد ۰۰۴/۰ بوده است و سرانه پایان دوره مقایسه (ماه مه ۲۰۱۰) که عدد ۰۰۶/۰ بوده است)، برای رسیدن به وضعیت فعلی سرانه کارت اعتباری در ترکیه ۵۵۲ سال (۶۶۴۰ ماه) دیگر زمان لازم است به عبارت دیگر دو خط موازی در بی‌نهایت به هم می‌رسند.
*مدیرعامل شرکت ایران‌کیش
ارسال نظر