جعفر عظیمی کیوی

بررسی خدمات ارائه شده در شبکه بانکی طی چند سال اخیر نشان می‌دهد که شبکه بانکی توانسته است با ارائه زیرساخت‌های ارتباطی و بانکی مانند پایانه‌های ارائه خدمات همچون دستگاه‌های خودپرداز، پایانه‌های فروشگاهی، سایت‌های اینترنتی و شبکه پذیرندگان کارت‌های بانکی، پشتیبانی از خدمات نوین پرداخت الکترونیکی مانند برداشت و انتقال وجه، خرید کالا و پرداخت قبوض و ... را در کارنامه خود داشته باشد.

این مجموعه عملیات که معمولا گردش نسبتا بالایی از وجوه را شامل می‌شود، تا به حال توانسته است نیازمندی شهروندان را در راستای خدمات بانکی و نقل و انتقال وجوه و پرداخت پوشش دهد، ولی آنچه که با گسترده شدن شبکه بانکی و افزایش تعداد مشتریان آنها پررنگ‌تر جلوه می‌نماید، نیاز به پشتیبانی از پرداخت‌های خرد در شبکه فروشندگان و پذیرندگان کارت‌های بانکی می‌باشد.

در حال حاضر با توجه به بسترهای موجود، دارندگان کارت‌های بانکی در شبکه فروشگاهی می‌توانند با استفاده از کارت‌های بانکی مانند کارت‌های بدهی و اعتباری پرداخت‌های خود را انجام دهند، اما آنچه بیشتر ملموس می‌باشد، این است که از این نوع کارت‌ها بیشتر در آن‌دسته از عملیات خرید و پرداخت که معمولا مبلغ آنها زیاد است، استقبال می‌شود. این را می‌توان از بررسی مبلغ تراکنش‌های خرید انجام شده به راحتی متوجه شد، ولی در مورد پرداخت‌های خرد نیز آیا استفاده از این نوع کارت‌ها می‌تواند مورد استقبال قرار گیرد؟ با در نظر گرفتن مسائلی مانند امنیت و همچنین تعدد پرداخت در زندگی روزمره، وجود ابزاری که بتواند در همه مکان‌ها در پرداخت‌های روزمره شهروندان مورد استفاده قرار گیرد، بیش از پیش احساس می‌شود.

آنچه که مسلم است، همراه داشتن کیف پول و استفاده از آن برای هر شهروند امری غیرقابل اجتناب است و اگر بتوان کیف پول فیزیکی را با ابزاری جایگزین نمود که قابلیت مدیریت پول را به صورت الکترونیکی انجام داده و علاوه بر رعایت نکات ایمنی، سهولت در استفاده را نیز برای شهروندان به همراه داشته باشد، استقبال اکثر شهروندان را به دنبال خواهد داشت. شکی در این نیست که در عملیات پرداخت و خریدهای با مبلغ بالا، استفاده از کارت‌های بدهی و اعتباری بهترین گزینه است، ولی سوالات مختلفی می‌تواند در استفاده از این نوع کارت‌ها مطرح شود.

سوالاتی از قبیل «آیا مشتریانی که در طول روز ممکن است چندین بار نیاز به پرداخت با مبلغ‌های کوچک داشته باشند، حاضر خواهند بود که کارت‌های متعددی را در طول روز به همراه داشته باشند تا بتوانند در مواقع نیاز، از آن استفاده نمایند؟» یا «آیا همراه داشتن کارت‌های متعدد که عملا ارتباط با حساب مشتری در بانک دارد، کاری امن به نظر می‌رسد؟»، به عنوان چالش‌های استفاده از کارت‌های اعتباری و بدهی در خدمات پرداخت مطرح می‌شود.

پاسخ به سوال‌هایی از این قبیل را باید در استفاده از کیف پول الکترونیکی جست‌وجو کرد. شاید در بین شهروندان و فروشندگان، همه با این جمله که «استفاده‌های متعدد از کارت‌های اعتباری و بدهی در پرداخت‌های با مبلغ کوچک استقبال نمی‌شود»، موافق باشند، زیرا بارزترین دلیلی که در این ارتباط به نظر می‌رسد، نیاز به زمان بیشتر برای انجام تراکنش و به دنبال آن دریافت رسید و امضای آن توسط مشتری باشد.

برای یک دارنده کارت بانکی که ممکن است در طول روز سه الی چهار بار نیاز به پرداخت‌های کوچک داشته باشد یا فروشنده‌ای که بارها باید عملیات کنترل رسیدها و تجمیع آنها را برای مشتریان مختلف انجام دهد، کاری زمانبر و پرهزینه می‌باشد.

این نوع عوامل و مواردی مشابه آن دست به دست هم می‌دهند تا مشتری را به سمت دریافت وجه نقد از دستگاه خودپرداز سوق داده تا بتواند وجه دریافتی از آن را در طول روز در مکان‌های مختلف، در قبال خدمات دریافت شده به سهولت پرداخت نماید. همان‌طور که گفته شد، یکی از گزینه‌هایی که برای برون‌رفت از این نوع مسائل و مشکلات می‌تواند مطرح شود، ارائه کیف پول الکترونیکی است که می‌تواند در قالب یک کارت هوشمند با کاربری‌های متنوع آن مانند کارت‌های غیرتماسی و در کمترین زمان ممکن، پرداخت مورد نیاز مشتریان را انجام دهد.

کیف‌پول‌های الکترونیکی که بر مبنی کارت‌های هوشمند طراحی می‌شوند، برای تسهیل عملیات پرداخت‌های باارزش کوچک در معاملات خرد مورد استفاده قرار می‌گیرند و انتظار می‌رود که بتوانند استفاده از پول کاغذی یا مسکوک یا حتی کارت‌های بدهی و اعتباری را در پرداخت‌های کوچک کاهش دهد. استفاده از این نوع ابزارها در قالب کیف پول الکترونیکی، بستر امنی را برای ارائه خدمات پرداخت فراهم خواهد کرد که علاوه بر جلوگیری از هدر رفتن سرمایه‌های ملی که به عنوان مثال در چاپ و توزیع پول کاغذی و مسکوک هزینه می‌شود، باعث ترغیب شهروندان در جهت استفاده از خدمات پرداخت الکترونیکی خواهد شد.

با توجه به ویژگی‌ها و قابلیت‌هایی که از کاربرد کیف پول الکترونیکی برشمرده شد، علاوه بر اینکه لازم است بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری در راستای ارائه ابزارهای مطمئن در حوزه پرداخت‌های خرد پیش قدم شوند، جهت ترغیب شهروندان به استفاده از آن نیز، نیاز به فرهنگ‌سازی بسیار ضروری به نظر می‌رسد. به عنوان مثال، در حال حاضر با گسترش شبکه حمل و نقل عمومی ‌در شهرهای بزرگ، شهروندان با کاربری کارت‌های غیرتماسی در شبکه مترو و اتوبوسرانی مانوس شده‌اند و تلفیق آن با شبکه بانکی می‌تواند کمک موثری در توسعه کاربرد کیف پول الکترونیکی و فرهنگ‌سازی در جهت استفاده از آن تلقی شود.

همکاری بانک‌ها با سامانه‌هایی مانند حمل و نقل عمومی‌ که روزانه پرداخت‌های جزئی با حجمی ‌قابل توجه در آنها انجام می‌شود، می‌تواند زمینه‌های لازم را در جهت آغازی برای ارائه کیف پول‌های مبتنی بر تکنولوژی و استانداردهای کارت‌ هوشمند که بتواند امنیت مورد نیاز در شبکه بانکی را تامین نماید، فراهم کند.

* کارشناس سیستم‌های پرداخت الکترونیک