به علت بررسی طرح تحول اقتصادی وهدفمند کردن یارانه‌ها
سال ۸۳ همچنان سال پایه محاسبه تورم باقی می‌ماند
با توجه به اینکه سال پایه در سالی مشخص می‌شود که از لحاظ اقتصادی شرایط عادی باشد،بنابراین سال ۱۳۸۸سال پایه در نظر گرفته نشده وهمچنان سال ۸۳ سال پایه برای محاسبه تورم خواهد بود.سال پایه مبنای محاسبه قیمت کالاها وخدمات برای تعیین نرخ تورم است.
فاطمه بهادری
با توجه به اینکه سال پایه در سالی مشخص می‌شود که از لحاظ اقتصادی شرایط عادی باشد،بنابراین سال ۱۳۸۸سال پایه در نظر گرفته نشده وهمچنان سال ۸۳ سال پایه برای محاسبه تورم خواهد بود.سال پایه مبنای محاسبه قیمت کالاها وخدمات برای تعیین نرخ تورم است. گرچه برای سال پایه زمان مشخصی اعلام نشده اما ۵تا۷ سال، زمان مناسبی برای انتخاب ومحاسبه سال پایه است حتی در برخی کشورها این میزان به ۱۰سال نیز می‌رسد.
حال با توجه به اینکه هنوز سبد سال پایه ۸۳ می‌تواند مورد استناد قرار بگیرد وبا توجه به وضعیت نامشخص اقتصادی در آینده (به لحاظ بررسی طرح تحول اقتصادی وهدفمند کردن یارانه‌ها در مجلس) سال پایه تغییر نخواهد کرد.در آخرین تغییرات سال پایه ۸۳،برخی موارد برای محاسبه تورم حذف یا اضافه شدند و برخی ثابت باقی ماندند.
هزینه‌هایی همچون سفربه خارج از کشور، هزینه مهد کودک، اینترنت و پیتزا به سبد مصرفی خانوار افزوده شد و در عین حال هزینه حمام عمومی‌وکشک از برخی موارد حذف شده بوده است.
شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی(CPI) یکی از مهم‌ترین شاخص‌های قیمتی به عنوان نماگری برای سنجش نرخ تورم و قدرت خرید پول داخلی هرکشور است. از این شاخص برای طراحی برنامه‌های رفاهی و تامین اجتماعی، تعدیل مزد و حقوق و تنظیم قراردادهای
دو جانبه استفاده می‌شود. تهیه CPI در ایران سابقه طولانی دارد.اولین بار این شاخص بر اساس سال پایه ۱۳۱۵ محاسبه شد.
در سال ۱۳۳۸ تعداد خانوارهای نمونه و شهرها افزایش یافت و در برخی روش‌ها تجدیدنظر شد. مجددا با تغییرات ایجاد شده در الگوی مصرف خانوارها و ترکیب هزینه آنها در سال ۱۳۴۸ تغییر سال پایه الزام‌آور شد.
در سال ۱۳۵۳به دلیل تغییر ترکیب جمعیت شهری و روستایی کشور و افزایش درآمدهای نفتی و افزایش قدرت خرید مردم مجددا رفتار مصرفی خانوارهای شهری دگرگون شد و تغییر سال پایه صورت گرفت.در سال ۱۳۶۱ با انتخاب ۳۰۲ قلم کالا و خدمت، برای اولین بار محاسبه شاخص به صورت استانی برنامه ریزی ودر سطح هر یک از ۲۴ استان کشور محاسبه شد. از ترکیب شاخص استانهای مختلف شاخص کل مناطق شهری کشور بدست آمد.در سال ۱۳۶۹ با پایان جنگ تحمیلی و تغییر شرایط اقتصادی مجددا تجدید نظر در تعداد خانوارها و شهرها و سبد کالایی صورت گرفت .
همچنین در سال ۱۳۷۶ مجددا تغییر سال پایه صورت گرفت که در این تجدید نظر ۳۱۰ قلم کالا مورد بررسی واقع شد. در انتخاب کالاها و خدمات، ابتدا ضریب اهمیت کالاها و خدمات با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار محاسبه می‌شود و بعد با توجه به وزن و قابلیت قیمت‌گیری آنها در سبد محاسباتی قرار می‌گیرند. شاخص cpi دارای سه گروه اختصاصی و هشت گروه اصلی است. آمار تواتر فصلی این متغیر از سال ۱۳۶۹ و تواتر سالانه آن از سال۱۳۵۰ قابل گزارش گیری است.
بانک مرکزی در سال ۸۳ تعداد ۳۵۹قلم کالا را به عنوان شاخص قیمت خانوارها برای اعلام نرخ تورم قرار داده است.
به گزارش ایسنا، آنچه که تاکنون بانک مرکزی برای نحوه سبد مصرفی خانوار و محاسبه تورم اعلام کرده است در گزارشی که می‌آید تا حدودی سعی شده تا این موضوع بر اساس اطلاعات موجود جمع‌آوری شود.
برای محاسبه میزان تورم بر اساس سال پایه ۷۶، تعداد ۷۲ شهر به طریق علمی به شکلی انتخاب شده‌اند که تغییرات قیمت در آنها نشانگر تغییرات در کل مناطق شهری و در هر استان باشد. جمعیت ۷۲ شهر مذکور حدود ۷۰درصد جمعیت کل مناطق شهری ایران است.
پس از انتخاب شهرها، حدود۱۰هزار خانوار به طریق علمی از بین خانوارهای ساکن در ۷۲شهر انتخاب شده است که متوسط هزینه آنها نماینده متوسط هزینه کلیه خانوارهای ساکن در شهرهای ایران است خانوارهای نمونه همه نوع خانوارها با درآمدها و الگوهای مصرف متفاوت را شامل می‌شود.
پس از انتخاب خانوارها با مراجعه مستقیم ریز اقلام، هزینه آنها استفسار و سپس به کل خانوارهای ساکن در هر استان و سپس به کل مناطق شهری تعمیم داده می‌شود تا هزینه خانوارها برای کلیه کالاها و خدمات که در طول سال خریداری و به مصرف می‌رسانند مشخص شود.
از بین کالاها و خدماتی که خانوارهای ساکن در شهرها به مصرف می‌رسانند تعداد ۳۱۰قلم کالا و خدمت (۲۵۶قلم کالا و ۵۴قلم خدمت) با توجه به اهمیت آنها به طریق علمی‌انتخاب شده است که هزینه این اقلام بیش از ۸۵درصد کل هزینه اقلام مصرفی خانوارها را شامل می‌شود اهمیت هر یک از این کالاها و خدمات، نسبت هزینه آن قلم به کل هزینه خانوار است به این ترتیب میزان تاثیر هر یک از کالاها و خدمات در محاسبه تورم متناسب با اهمیت آنها تعیین می‌شود.
بعد از انتخاب کالاها و خدمات برای قیمت‌گیری از آنها از طریق مراجعه مستقیم ماهانه به حدود ۳۶هزار منبع اطلاع و جمع‌آوری بیش از ۱۰۰هزار مظنه با قیمت‌های رسمی و آزاد اقدام می‌شود و بعد از جمع‌آوری قیمت‌ها با استفاده از فرمول شاخص قیمت لاسپیرز میزان تورم در سطح هر یک از استان‌ها و سپس کل کشور محاسبه می‌شود.
با توجه به این فرمول تغییرات قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارها در هر زمان نسبت به زمان پایه سنجیده می‌شود. مقدار این شاخص برآوردی از میزان تورم است که تغییرات قیمت‌ها را نسبت به سال پایه که برابر ۱۰۰ فرض شده است، منعکس می‌کند. با توجه به حجم زیاد نمونه برای محاسبه وزن‌ها و همچنین حجم بالای تعداد منابع اطلاع و مظنه‌های قیمت و با استفاده کردن از روش‌های علمی نمونه‌گیری و جمع‌آوری قیمت‌ها (که از سوی آمارگیران کارآزموده انجام می‌شود) مقدار خطای محاسبه مربوط به تورم بسیار ناچیز است لذا ارقامی که از طرف بانک مرکزی به عنوان نرخ تورم اعلام می‌شود بسیار دقیق و واقعی است.
ضرایب اهمیت، تعداد اقلام و تعداد مظنه در هشت گروه اصلی شاخص تورم سال پایه ۱۰۰=۱۳۷۶ عبارت بودند از:
۱ـ خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها و دخانیات با ضریب اهمیت ۴۵/۳۲ و تعداد ۱۰۶ قلم و ۴۸هزار و ۲۳۰ مظنه در گروه اول،
۲ ـ پوشاک و کفش با ضریب اهمیت ۵۵/۹ و ۳۹ قلم و ۹هزار و ۹۴۵ مظنه در گروه دوم،
۳ ـ مسکن و سوخت و روشنایی با ضریب اهمیت ۰۴/۲۷ و ۱۶ قلم و چهار‌هزار و ۸۰ مظنه در گروه سوم،
۴ ـ اثاث و کالاها و خدمات مورد استفاده در خانه با ضریب اهمیت ۲۲/۷ و ۴۳ قلم با ۱۰هزار و ۹۶۵ مظنه در گروه چهارم،
۵ ـ حملونقل و ارتباطات با ضریب اهمیت ۴/۱۱ و ۲۹ قلم و هفت‌هزار و ۳۹۵ مظنه در گروه پنجم،
۶ ـ درمان و بهداشت با ضریب اهمیت ۷۵/۴ و ۴۱قلم و ۱۰هزار و ۴۵۵ مظنه در گروه ششم،
۷ ـ تفریحات، تحصیل و مطالعه با ضریب اهمیت ۵۳/۲ و ۱۴ قلم و سه‌هزار و ۵۷۰ مظنه در گروه هفتم
۸ ـ کالاها و خدمات متفرقه با ضریب اهمیت ۲۴/۴ و ۲۲ قلم و پنج‌هزار و ۶۱۰ مظنه در گروه هشتم شاخص تورم قرار دارد.
گزارش شاخص‌های قیمت مشتمل بر شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی، شاخص قیمت تولید‌کننده (ppi)، شاخص بهای عمده‌فروشی، شاخص صادرات و شاخص واردات است. گزارش طرح بودجه خانوار، گزارش میزان سرمایه‌گذاری ساختمان در بخش خصوصی گزارش شاخص صنعت، طرح کرایه‌خانه مسکونی نیز ازجمله دیگر گزارش‌ها هستند.
با نمونه‌گیری از حدود هشت‌هزار و۵۰۰ نمونه هر سه ماه یک بار شاخص کرایه خانه‌های مسکونی منتشر می‌شود. حدود ۱۸گزارش و طرح درباره خدمات از جمله حملونقل جاده‌ای، لباسشویی، تاکسی سرویس و رایانه منتشر می‌شود.
شاخص تورم در سال ۱۳۱۵ در بانک ملی ایران محاسبه می‌شد و در سال ۱۳۳۹ با تاسیس بانک مرکزی این وظیفه به دوش این بانک محول شد و در اداره بررسی‌ها و آمارهای اقتصادی به انجام می‌رسید. در سال ۱۳۴۳ با تاسیس اداره آمارهای اقتصادی محاسبه شاخص تورم به طور ماهانه به انجام می‌رسد. محاسبه شاخص تورم در بانک مرکزی پروسه ۷۰ ساله در کشور دارد.
بنا به ادعای بانک مرکزی فرمول محاسبه تورم که در ایران به کاربرده می‌شود در بیش از ۹۸درصد کل کشورهای جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. چند سال پیش نیز به وسیله صندوق بین‌المللی پول محاسبات و نحوه انجام آن از سوی بانک مرکزی مورد بررسی قرار گرفت. ایران جزو چند کشوری قرار گرفت که در محاسبه شاخص تورم از دقت بالایی برخوردار است.
سبد مصرفی خانوار در مدت زمانی پنج ساله ممکن است تغییر یابد. به عنوان مثال یکی از سال‌های تجدیدنظر ساله پایه سال ۱۳۴۸ بوده است بعد از آن سال ۱۳۵۳ بوده است و قرار بود سال ۵۸ سال پایه بعدی باشد که به دلیل انقلاب اسلامی قرار شد سال ۵۹سال پایه در نظر گرفته شود اما با رخ دادن جنگ این اتفاق نیز رخ نداد در نهایت سال ۶۱سال پایه در نظر گرفته شد و در این سال وجود برخی کالاها و خدمات در سبد مصرفی خانوار ضروری به نظرمی‌رسید سال ۷۶ نیز سال پایه قبلی بوده است و سال پایه جدید سال ۸۳ است.
مقدمات تغییر سبد مصرفی از سال ۸۱ آغاز شد و این مقدمات شامل تصحیح نقشه و فهرست‌برداری از خانوارها بود. در نهایت ۷۵ شهر نمونه برای سال پایه ۸۳ مورد بررسی قرار می‌گیرند که نماینده کل شهرها در مناطق شهری کشور هستند و نتایج آنها به کل تعمیم داده می‌شود.
برای سال ۱۰۰=۸۳ تعداد ۱۳هزار خانوار به طریق علمی از میان خانوارهای ساکن در ۷۵ شهر انتخاب شدند در عین حال ۳۱۰ قلم کالا و خدمات مشمول شاخص به ۳۵۹ قلم کالا و خدمات افزایش می‌یابد که رایانه، مترو، اینترنت، اتومبیل‌های جدید و اقلام جدیدی دیگر که وارد بازار شده‌اند و مورد مصرف عموم مردم هستند از جمله کالا و خدمات مصرفی هستند که به این سبد مصرفی اضافه می‌شوند.
بانک مرکزی دارای حدود ۳۰۰نفر آمارگیر در کشور دارد و یکی از مزایای آن این است که آمارگیران بانک مرکزی در سطح شهرها ثابت هستند و در آن مکان‌ها زندگی می‌کنند و با توجه به اعتماد منابع اطلاع به آنها، آمارهای صحیح را از منابع اطلاع اخذ می‌کنند.
در سال ۷۶ حدود ۳۲ قلم کالا و خدمت مصرفی از سبد مصرفی خارج شد که شامل چای در قهوه‌خانه، اجرت استحمام در حمام عمومی، اجرت عمل لوزه و اجرت دوخت لحاف بوده است اما اقلام اضافه شده در سال ۷۶ از جمله شیرینی تر، سرشیر خامه، کیوی، شکلات، سس مایونز، نوشابه گازدار در بطری‌های پلاستیکی، ظروف پیرکس، ماشین لباسشویی سطلی دو قلو، تاکسی سرویس، اجرت عمل سزارین و پوشاک بچه هستند در سال ۸۳ هم یکسری اقلام به سبد مصرفی اضافه و کسر شد.
ارسال نظر