چک پول‌هایی که اسکناس شدند
چک پول‌ها که جایگزینی برای اسکناس و وجوه نقد در ایران در بین مردم تلقی می‌شوند، از عمر طولانی در کشور برخوردار نیستند، اما در سال‌های گذشته جای پول نقد را گرفته و در معاملات مورد استفاده قرار می‌گیرند. به گزارش خبرگزاری مهر، انتشار بیش از حد چک پول‌ها که از آنها به عنوان عامل مهمیدر افزایش نقدینگی و تورم یاد می‌شود، بیش از عرف قانونی توسط بانک‌ها منتشر شده، این در حالی است که ابزار موثری برای کنترل آن توسط بانک مرکزی وجود ندارد.
آمار چاپ چک پول‌ها که نقش پول و نقدینگی را در جامعه بازی می‌کنند، هر ماه توسط بانک‌ها منتشر می‌شود. طی چند ماه گذشته بانک مرکزی تصمیمات مهمیدر مورد نحوه انتشار، ضابطه‌مند کردن و خرید و فروش آن اتخاذ کرده تا شاید بتواند به نحوی افزایش نقدینگی را تا حدودی کنترل نماید. گردش هر چک پول در سطح جامعه باید تنها یکبار باشد، این در حالی است که چک پول‌ها چندین بار دست به دست در سطح جامعه می‌چرخد، به نحوی که با گردش سالانه ۲۳۰هزار میلیارد تومانی مواجه هستند.
براساس گفته رییس‌جمهوری، بانک‌ها می‌توانند تا ۴۰درصد دارایی های نقدی و جاری خود چک پول چاپ کنند که در برخی از بانک‌ها این رقم به ۲۰۰درصد افزایش یافته است. همچنین چک پول‌ها بیش از ۱۸برابر موجودی خود با گردش سالانه مواجه هستند.
براساس آخرین آمار اعلام شده، حجم کل اسکناس و مسکوک ۶هزار و ۹۰۰میلیارد تومان است، در حالى که حجم انواع چک پول‌ها ۱۲هزار و ۳۰۰میلیارد تومان اعلام شده است، به عبارت دیگر می‌توان ادعا کرد که حجم چک پول‌ها تقریبا دو برابر حجم کل اسکناس و مسکوک است.هم‌اکنون حجم چک پول در گردش در کشور بیش از حجم اسکناس و مسکوکات است و این در حالی است که نظامات پولی پیشرفته در دنیا از این چک پول‌ها استفاده چندانی نمی‌کنند، اما در ایران چک پول‌ها جایگزینی برای اسکناس و پول تلقی می‌شود. چک پول‌ها که جایگزینی برای اسکناس تلقی می‌شوند و در معاملات به جای پول مورد استفاده قرار می‌گیرند، دارای قدرتی هستند که براساس آن ضریب فزاینده افزایش می‌یابد، زیرا به راحتی می‌توانند نقد یا منتقل شوند. به علاوه هرچه سرعت گردش آنها افزایش یابد، ضریب فزاینده آنها نیز افزایش می‌یابد. این چک پول‌ها را می‌توان هم ردیف پول تلقی کرد یا حداقل می‌توان گفت که آنها قادر به خلق پول‌هاى ثانویه هستند.
هم‌اکنون براساس آنچه جامعه پذیرفته یک برگ چک پول بارها و بارها در دست مردم می‌چرخد، در حالی که این امر منطقی نیست و یک چک پول تنها باید یکبار قدرت گردش داشته باشد، بنابراین چک پول‌ها کارکردی شبیه به اسکناس دارند. طول عمر هر اسکناس به طور متوسط حدود ۵سال برآورد شده است که اگر چک پول‌ها نیز طول عمری حداقل نزدیک به طول عمر اسکناس ها را داشته باشند، ضریب نقدینگی در جامعه را افزایش می‌دهند. در این میان، عضوکمیسیون پول و اعتبار پیشنهاد کرد که چک پول‌ها به‌طور آرام و تدریجی از نظام پولی کشور حذف و اسکناس‌های درشت جایگزین آنها شود. غلامرضا مصباحی مقدم چک پول‌ها را به لحاظ افزایش حجم نقدینگی کشور ، تورم‌زا و از نظر استفاده از آن «هزینه‌بر» توصیف کرد و گفت: کنترل گردش مجدد چک پول در دست مردم، تقریبا غیرممکن است. وی سپس در توضیح این نکات گفت: در شرایط کنونی، حجم چک پول بیش از حجم اسکناس و مسکوکات در گردش است و نقش قابل توجهی در تورم در کشور پیدا کرده است. بنابر اطلاعات و اخباری که دریافت می‌شود هر چک پول در طول سال ۱۶بار گردش می‌کند، البته این بدان معنا نیست که چک پول این مقدار مدت در دست مردم باقی می‌ماند. در همین حال، لزوم توجه بانک مرکزی در انتشار چک پول‌ها برای جلوگیری از افزایش نقدینگی و همچنین سازو کارهایی که این چک پول‌های منتشر شده بیش از یکبار در سطح جامعه نگردد تا بیش از این با افزایش حجم نقدنیگی در کشور روبه‌رو نباشیم، باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
شاید طهماسب مظاهری رئیس کل بانک مرکزی که خبر از ضابطه مند شدن انتشار چک پول‌ها می‌دهد، ارائه آخرین آمارهای صدور چک پول توسط بانک‌ها را مد نظر قرارداده است و شاید ابلاغیه اخیر بانک مرکزی به بانک‌ها مبنی بر گرفتن امضا از مشتریان با ارائه چک پول در این راستا باشد. البته هر ساله با نزدیک شدن به ماه های پایانی سال و افزایش تقاضا برای دریافت پول، بانک‌ها مبادرت به پرداخت چک پول به جای وجه نقد می‌کنند. برخی کارشناسان اقتصادی بر این عقیده هستند که کنترل گردش چند باره چک پول در دست مردم امکان پذیر نیست و جمع آوری آن نیازمند وجود تقاضاهایی از سوی مردم است، به همین دلیل نیز راه حل کنترل نقدینگی از طریق چک پول‌ها را حذف آن از نظام پولی کشور و جایگزین کردن اسکناس هایی با مبالغ درشت اعلام می‌کنند.
اجرای قوانین تصویب شده برای ساماندهی، انتشار و نحوه خرید و فروش چک پول‌ها به عنوان الزاماتی که باید رعایت شود، از جمله موارد مهمی‌است که نباید به طور ناقص اجرایی شود. فرید ضیاء الملکی، معاون مالی بانک سامان، نیز در گفت‌وگو با ایسنا، درباره استفاده از چک‌پول‌ها در سیستم بانکی توضیح داد: چک‌پول‌ها از ۱۲ سال پیش تا کنون در سیستم بانکی کشور رایج بوده و به دریافت پول از سوی مردم کمک می‌کند. وی ادامه داد: چک‌پول‌ها به میزان رسوبی که نزد بانک‌ها دارند، قدرت وام‌دهی آنها را اضافه خواهند کرد. به گفته او هرچه چک پول نزد سیستم بانکی بیشتر باشد، قدرت وام‌دهی آن نیز افزایش می‌یابد.
وی با بیان اینکه چک پول نیز همانند سپرده برای بانک‌ها عمل می‌کند، توضیح داد: ایجاد سپرده برای بانک‌ها نیز باعث افزایش قدرت وام‌دهی آنها خواهد شد. ضیاء‌الملکی در پاسخ به این سوال که آیا گردش چک پول میان مردم نیز تاثیر منفی بر تورم خواهد داشت، توضیح داد: اگر چک پول‌ها زودتر باطل شوند، میزان رسوب آنها نیز کاهش می‌یابد. وی با بیان اینکه بانک‌ها نمی‌توانند چک پول‌ها را به چرخش در‌آورند، خاطرنشان کرد: بانک‌ها چک پول را بعد از دریافت باطل کرده و از دور خارج می‌کنند، این چک پول‌ها به عنوان سپرده بانک‌ها دیگر نباید به گردش درآیند.
ارسال نظر