گروه بازار پول- مدیر کل آمارهای اقتصادی بانک مرکزی، تجدید نظر در سال پایه شاخص‌های اقتصادی را یکی از مهم‌ترین‌ و عظیم‌ترین فعالیت‌های آماری کشور عنوان کرد که به‌عنوان یک طرح ملی با موافقت مقامات ارشد کشور صورت می‌پذیرد. علیرضا مقتدایی گفت: هدف اصلی این طرح به روزآوری چارچوب‌های آماری، مبنا قرار دادن یک سال مشخص به‌عنوان سال پایه در محاسبات مربوط به شاخص‌ها، ارتقای روش‌ها، به روزآوری طرح‌های در دست اجرا و افزودن طرح‌های مناسب و مورد نیاز به گستره بررسی‌های آماری بانک مرکزی است. به گفته وی اطلاعات به‌دست آمده از اجرای این طرح، مبنای بسیار مهم و پایه‌ای است که بر اساس آن سیاست‌های پولی بانک مرکزی و در نتیجه دورنمای کلان اقتصادی کشور شکل خواهد گرفت. در حال حاضر، پس از سال‌های ۱۳۱۵، ۱۳۳۸، ۱۳۴۸، ۱۳۵۳، ۱۳۶۱، ۱۳۶۹، ۱۳۷۶ و ۱۳۸۳، سال ۱۳۹۰ به‌عنوان سال پایه جدید انتخاب شده است. مدیرکل آمارهای اقتصادی بانک مرکزی ویژگی‌های تجدید نظر سال ۱۳۹۰را چنین عنوان کرد: اتصال شهرهای مورد بررسی از طریق پایگاه داده‌های تحت وب به مرکز، استفاده از نرم‌افزار‌های جدید در اجرای مراحل مختلف طرح، تهیه و به روزآوری نقشه‌های هم مقیاس با لحاظ نمودن رشد و گسترش شهرها و تطابق هرچه بیشتر روش‌ها و فرآیندها با استانداردهای بین‌المللی می‌باشد. وی در همین زمینه افزود: به‌منظور کاهش خطاها و کنترل تمامی عوامل تاثیرگذار بر نتایج طرح‌های آماری و به‌کارگیری متغیرهای مهمی نظیر وضعیت جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی، با استفاده از روش‌های علمی و آماری در سال پایه جدید تعدادی شهر به مجموعه شهرهای مورد بررسی (که بعضا دارای منطقه‌بندی‌های شهری نیز هستند و هر منطقه از آن شهرها مانند تهران، مشهد، شیراز، اصفهان و... به مثابه یک شهر کوچک می‌باشند) اضافه شد.

علیرضا مقتدایی گفت: مدیریت کل آمارهای اقتصادی به‌عنوان مسوول اجرای طرح تجدیدنظر در سال پایه شاخص‌های قیمت از سال ۱۳۸۹ با تدوین برنامه عملیاتی اجرای طرح تجدیدنظر، به تهیه و اصلاح نقشه‌ شهرهای مورد بررسی پرداخته و پس از دریافت اطلاعات حاصل از انجام کار میدانی، نسبت به پالایش داده‌ها و همچنین رفع مغایرت‌های موجود در اطلاعات مندرج در نقشه‌ها و اطلاعات دریافتی از بررسی میدانی اقدام کرد.

پس از تکمیل و تصحیح بلوک‌ها، عملیات فهرست‌برداری جهت ثبت اطلاعات کامل خانوارهای ساکن در هر بلوک جهت انتخاب نمونه در طرح‌های بودجه خانوار (با هدف اصلی محاسبه ضرایب اهمیت اقلام مصرفی خانوارها جهت محاسبه نرخ تورم)، مسکن اجاری، اشتغال و بیکاری و... انجام شد.

مدیرکل آمارهای اقتصادی بانک مرکزی خاطرنشان کرد: شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران (شاخص تورم) نیز از جمله مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی است که سال پایه آن از ۱۳۸۳ به ۱۳۹۰ تغییر خواهد کرد.

وی شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران را یکی از انواع شاخص‌های قیمت دانست و گفت: این شاخص نشان‌دهنده تغییرات قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارها نسبت به دوره پایه (سال پایه) است و به عنوان نماگری از وضعیت اقتصادی کشور در سری‌‌های زمانی آمارهای اقتصادی و تهیه حساب‌های ملی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مقتدایی تاکید کرد: شاخص یاد شده وسیله‌ای برای اندازه‌گیری سطح عمومی قیمت‌ها در بازار

خرده‌فروشی است و یکی از بهترین معیارهای سنجش نرخ تورم و قدرت خرید پول کشور به شمار می‌رود. این شاخص برای سنجش تاثیرات سیاست‌گذاری‌های اقتصادی بر سطح عمومی قیمت‌ها و در طرح‌ریزی برنامه‌های رفاهی و اجتماعی و تعدیل میزان مزد و حقوق‌ها، تنظیم قراردادها و حل بسیاری از دعاوی حقوقی نیز کاربرد وسیعی دارد.

او افزود: از آنجا که خانوارها برای تامین نیازهای خود طیف بسیار وسیعی از کالاها و خدمات مختلف را تهیه می‌کنند، باید سبد مورد مطالعه طوری در نظر گرفته شود تا نشان‌دهنده مصرف عمومی جامعه با تعریف یک خانواده در کل کشور به عنوان سبد ملی باشد؛ بنابراین در «بررسی آماری بودجه خانوار» با استفاده از روش‌های آماری و مباحث نمونه‌گیری پوشش جغرافیایی متناسب با توزیع جمعیت در کشور و همچنین توزیع نمونه‌های مورد بررسی با پوشش زمانی متناسب در نظر گرفته می‌شود.

همچنین خانوارهای نمونه، با رعایت استانداردهای آماری انتخاب شده و بر این اساس نماینده خوبی برای نشان دادن همه خانوارها با درآمدها و الگوهای مصرف متفاوت باشند. نتایج بررسی بودجه خانوار پایه اصلی انتخاب اقلام نماینده و تعیین ضریب اهمیت هر قلم نماینده در شاخص تورم قرار می‌گیرد.

وی اضافه کرد: به منظور اندازه‌گیری سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارها (فلسفه محاسبه شاخص تورم) و همچنین به دلایل علمی مختلف و اجماع بین‌المللی، اقلام نماینده و ضرایب اهمیت سبد مصرفی خانوارها که در سال پایه تعیین می‌شوند تا سال پایه بعدی ثابت در نظر گرفته می‌شود. از طرف دیگر، تغییر سلیقه مصرفی خانوارها در طول زمان، تغییرات درآمد خانوارها، تغییرات قیمت نسبی کالاها و خدمات، نیازهای جدید و تنوع کالاهای تولید شده در جامعه عواملی هستند که باعث ایجاد اختلاف بین سبد مصرفی و ضرایب اهمیت تعیین شده در سال پایه با الگوی مصرفی فعلی خانوارها خواهند شد. به همین دلایل تغییر سال پایه شاخص تورم (که با تغییر سبد کالاها و خدمات مصرفی و ضرایب اهمیت آن همراه است) هر چند سال ناگزیر خواهد بود.

مدیرکل آمارهای اقتصادی بانک مرکزی اظهار کرد: برای بررسی تغییرات قیمت، اقلام سبد مصرفی جمع‌آوری اطلاعات مربوط به قیمت کالاها و خدمات در شهرهای مورد بررسی از طریق مراجعه مستقیم آمارگیران ثابت، رسمی و کارآزموده اداره آمار اقتصادی بانک مرکزی به منابع اطلاع و مصاحبه با آنها صورت می‌گیرد. در واقع، برای دستیابی به قیمت‌های واقعی و با رعایت نکات و دستورالعمل‌های تهیه شده جهت به

حداقل‌رسانی خطاهای غیرنمونه‌گیری، آمارگیران اقتصادی این اداره هر ماهه به مکان‌هایی که خانوارها مایحتاج خود را از آنجا خریداری می‌کنند (خرده‌فروشی‌ها) مراجعه و قیمت جاری کالاها و خدمات را پرسش می‌نمایند.

مقتدایی در خصوص جمع‌آوری اطلاعات عنوان کرد: همواره سعی می‌شود قیمت‌های عملی حاکم بر بازار هر شهر جمع‌آوری و گزارش شود. پس از جمع آوری قیمت‌ها، برای محاسبه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی فرمول شاخص قیمت لاسپیرز به‌کار می‌رود که از این فرمول برای محاسبه میزان تورم در سطح هر یک از استان‌ها و سپس کل کشور استفاده می‌شود.

وی تاکید کرد: شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی که از سال ۱۳۱۵ تا کنون محاسبه و منتشر می‌شود، دارای تغییرات متفاوتی بوده است.

وی در خاتمه افزود: هم‌اکنون فرآیندها و محاسبات مربوط به تغییر سال پایه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی از سال ۱۳۸۳ به سال ۱۳۹۰ به مراحل پایانی رسیده است و‌ نتایج شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی بر اساس سال پایه جدید (۱۳۹۰) در آینده نزدیک اعلام خواهد شد.