جداسازی قرض‌الحسنه‌ها از بانک‌ها

فاطمه بهادری

رییس کل بانک مرکزی در تازه‌ترین سخنانش از آغاز ساماندهی فعالیت قرض‌الحسنه بانک‌ها خبر داده و با بیان اینکه «طرح نهایی ما جداسازی بخش قرض‌الحسنه از سیستم بانکی است» گفت: فعالیت قرض‌الحسنه بانک‌ها به دو یا سه بانک خصوصی منتقل می‌شود. اظهارات بهمنی بحث تازه‌ای نیست و به عمر دولت نهم باز می‌گردد، چنانکه یکی از انتقادات احمدی‌نژاد -رییس‌جمهوری- عدم مصرف صد درصدی منابع قرض‌الحسنه در امور قرض‌الحسنه‌ای بود که در مراسم افتتاح بانک قرض‌الحسنه مهر ایران مطرح شد، حتی اخبار مربوط به طرح صمصامی سرپرست سابق وزارت اقتصاد مبنی بر قرض‌الحسنه‌ای کردن تمام بانک‌ها نیز در راستای نگرانی از این مساله بود.

گزارش‌های ترکیب مصارف بانک‌ها مقدمه‌ای بر انتقاد از عملکرد نظام بانکی بر نحوه تسهیلات‌دهی به متقاضیان و نحوه مصرف سپرده‌های مردمی شد تا پیش زمینه طرحی برای پیاده‌سازی کامل عقود اسلامی و بانکداری اسلامی شود.

در این خصوص سال گذشته طرحی از سوی موسویان عضو کمیته بانکداری اسلامی مطرح شد که بر اساس آن بانک‌ها به قرض‌الحسنه، تجاری و تخصصی تقسیم می‌شدند. وی روز گذشته نیز در خصوص اظهارات بهمنی اظهار داشت: مقرر شد تا دو تحول در سیستم بانکی صورت پذیرد. تاسیس بانکی به صورت تخصصی در خصوص فعالیت‌های قرض‌الحسنه‌ای با تاسیس بانک قرض‌الحسنه مهر ایران تحقق یافت تا منابع قرض‌الحسنه را جذب و به مصارف قرض‌الحسنه‌ای برساند.

وی ادامه داد: تحول دوم در خصوص سایر بانک‌ها بود. چرا که بانک‌ها بر خلاف تبلیغاتشان بخشی از منابع قرض‌الحسنه‌ای را در تسهیلات غیر قرض‌الحسنه صرف می‌کردند و به مشتریان خود می‌گفتند که در راه قرض‌الحسنه صرف می‌کنند.

موسویان با بیان اینکه کارگروهی در معاونت امور بانکی وزارت امور اقتصادی و دارایی با مشارکت بانک مرکزی در حال بررسی و آماده‌سازی شرایط برای حرفه‌ای کردن صنعت بانکداری و جداسازی بانک‌ها است، افزود: بر این اساس، درون بانک‌ها، موسسه‌ای حقوقی برای جداسازی سپرده‌ها و تسهیلات قرض‌الحسنه شکل خواهد گرفت تا به صورت مجزا سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز را به مصرف تسهیلات قرض‌الحسنه برساند. وی تصریح کرد: مقرر شده تا بانک‌ها در راستای فعالیت‌ خودشان متمرکز شوند.

موسویان ادامه داد: مقرر است تا بانک‌های تجاری عقود مبادله‌ای را اصل قرار دهند و بانک‌های تخصصی از عقود مشارکتی به عنوان عقد اصلی استفاده کرده، از عقود مبادله‌ای به عنوان مکمل بهره‌مند شوند.

محمود بهمنی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر با بیان اینکه ساماندهی فعالیت قرض‌الحسنه بانک‌ها در بسته سیاستی، نظارتی سال ۸۸ بانک مرکزی دیده شده است، افزود: براین اساس، قرعه‌کشی قرض‌الحسنه بانک‌ها در یک مقطع زمانی مشخص انجام خواهد شد.

وی رقم کل سپرده‌های قرض‌الحسنه فعلی بانک‌های دولتی را حدود ۱۰۸هزار میلیارد ریال اعلام کرد و گفت: پس از ساماندهی فعالیت قرض‌الحسنه بانک‌ها و تشکیل بانک‌های مخصوص این کار، تمام افرادی که خواستار سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه هستند، فقط به این بانک‌ها باید مراجعه کنند.

بهمنی با تاکید بر اینکه فعالیت قرض‌الحسنه بانک‌ها صرفا جنبه قرض‌الحسنه دارد، بیان کرد: نباید این گونه باشد که بانک‌ها با نام فعالیت قرض‌الحسنه سود بیش از ۲۷درصدی از تسهیلات آن دریافت دارند و تمام این موارد باید اصلاح شود.

رییس کل بانک مرکزی با بیان اینکه دیگر بانک‌ها نمی‌توانند رقابت ناصحیح با یکدیگر در مورد جوایز قرعه‌کشی حساب‌های قرض‌الحسنه داشته باشند، تصریح کرد: طرح نهایی ما این است که کلا بخش قرض‌الحسنه‌ها را از سیستم بانکی جدا کنیم و این فعالیت را به دو یا سه بانک خصوصی منتقل کنیم.

وی هدف ساماندهی فعالیت قرض الحسنه بانک‌ها را هدایت این بخش به سمت بانک‌های خصوصی عنوان کرد و با تاکید بر اینکه بانک‌ها باید به فعالیت‌های مخصوص خود بپردازند، افزود: اگر بانک‌های خصوصی که جدیدا تاسیس می‌شوند نیز درخواست فعالیت قرض الحسنه داشته باشند، می‌توانند نسبت به انجام این کار مبادرت ورزند.

رییس کل بانک مرکزی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه بانک‌ها نباید بیش از ۲‌درصد از منابع خود را به عنوان جایزه در نظر بگیرند، تصریح کرد: همچنین هم اکنون نیز بانک‌ها مجاز هستند که تنها دو بار در سال نسبت به قرعه کشی اقدام کنند که این کار نیز نباید در فاصله زمانی بیش از ۱۰ روز باشد، زیرا در غیر این صورت پول بدون ضابطه جابه‌جا می‌شود.

بهمنی تصریح کرد: بانک مرکزی به بانک‌ها تکلیف کرده است که میزان جایزه قرعه کشی قرض‌الحسنه بانک‌ها نباید بیش از ۲۵‌میلیون تومان باشد و اگر این رقم غیر نقدی است باید حتما از کالاهای تولید داخل استفاده شود.